Uitleg stress en burn-out

Wat overkomt u?

Iedereen kan een tijdje hard werken, wrijving met collega’s, of stress verdragen. Het gaat fout als dit te lang duurt en er weinig mogelijkheden zijn om tussentijds op adem te komen. Er zou een evenwicht moeten zijn tussen draaglast (wat u moet doen en wat u energie kost) en draagkracht (wat u aankan en wat u energie geeft).

Bij mensen met stressklachten is deze balans verstoord. Er is meer dat ze energie kost dan wat ze energie oplevert.

Door de balans tussen de energiegevers en energielekken te herstellen, komt u weer terug in balans. Dit kan door de werkgerelateerde stressoren naar beneden te leren brengen en door meer energiebronnen in te zetten. De draaglast kan tijdelijk beperkt worden: minder werken, minder verplichtingen, problemen oplossen, etc.

Ook de draagkracht moet vergroot worden: meer sociale steun mobiliseren, beter timemanagement, meer tijd voor ontspanning, betere fysieke conditie. Ook leert u persoonlijke hulpbronnen herstellen zoals weerbaarheid, positief denken, zelfvertrouwen, enz

Wat is stress?

Stress is spanning die zich opbouwt in het hele lichaam. Stress bestaat uit twee factoren. Enerzijds is er de stressor of oorzaak van de stress en anderzijds de stressrespons of reactie.

Stress hoeft niet negatief te zijn. Er kan ook sprake zijn van positieve stress zoals vlak voor een wedstrijd of bij een belangrijke taak. Sommige mensen presteren beter wanneer ze onder lichte druk of stress staan. Wanneer stress te lang aanhoudt, kan dit nadelige gevolgen hebben voor het lichaam. Dan spreken we over negatieve stress.

Negatieve stress is vaak het gevolg van een vervelende situatie die een bepaalde angst of weerstand oproept. Je kan stress dus vermijden door stressvolle situaties te vermijden, maar dat is niet altijd mogelijk. Wat vaak wel kan, is het leren omgaan met deze situaties.

Hoe reageert het lichaam: fight or flight

Bepaalde situaties worden door u als stressvol ervaren. Uw gedachten die u bij een situatie heeft, worden door uw brein als gevaar geïnterpreteerd. Zodra de hersenen gevaar opmerken, slaat een deel van uw hersenen alarm: de amygdala. Er worden door het bijniermerg hormonen afgescheiden: adrenaline en noradrenaline.

Hierdoor komt je lichaam in staat van paraatheid. Het maakt u klaar om te kunnen vechten of vluchten. Net als in de oertijd, toen de mens moest vluchten voor roofdieren.

Je hartslag versnelt. Dit is nodig om bloed naar je spieren te pompen. Je ademhaling wordt sneller en oppervlakkiger zodat je spieren meer zuurstof krijgen. De fijne bloedvaten trekken samen om geen bloed te verspillen als je gewond zou raken. Vandaar dat je wit wegtrekt en koude handen hebt als je onder stress staat. De zweetafscheiding neemt toe, dit is om niet oververhit te raken als je zou moeten vluchten of vechten.

Na zo’n stressvol incident komt je lichaam meestal weer tot rust. Het adrenalineniveau wordt weer normaal. Als je langdurig onder stress staat, dan is je adrenalinegehalte voortdurend te hoog. Je hebt voortdurend een ingedrukt gaspedaal en je rem doet het niet meer.

De effecten van langdurige stress: vermindering van immuniteit

Daarnaast vindt een tweede proces plaats: de bijnierschors produceert cortisol. De belangrijkste functie van cortisol is ervoor te zorgen dat je ook op lange(re) termijn de bedreigende situatie aankunt, onder meer door je bloedsuikerspiegel te verhogen. Die ‘brandstof’ heb je immers nodig om te vechten of te vluchten.

Dit tweede systeem van cortisolproductie ontstaat wanneer jij langdurig in een staat van stress belandt en dit eigenlijk niet meer goed aankunt. Uit onderzoek blijkt dat cortisolproductie vooral stijgt bij een passieve probleemhantering: als jij als het ware bevriest in plaats van dat je vecht of vlucht.

Eén van de negatieve gevolgen van de cortisolproductie is dat bepaalde functies van je immuunsysteem tijdelijk worden uitgeschakeld, om energie te sparen. Het immuunsysteem zorgt voor herstelprocessen. Bijvoorbeeld voor ontstekingsreacties om de wondgenezing te bevorderen, of voor verdedigingsprocessen op de lange termijn. Als het immuunsysteem uitgeschakeld is of op een laag pitje werkt, dan kun je vaker ontstekingen krijgen. Een te hoge cortisolspiegel kan er op de lange duur toe leiden dat je hersenen krimpen en je concentratieproblemen krijgt.

Je lichaam geeft signalen af om je duidelijk te maken dat je het rustiger aan moet doen. Het ingebouwde beschermingsmechanisme van je lichaam zorgt ervoor dat je allerlei klachten ontwikkelt. Je lichaam vertelt je dat jij je moet terugtrekken om te herstellen.

Daarom kan je burn-out zien als begin van je herstel. Je lichaam heeft op de rem getrapt om erger (hartstilstand, dood) te voorkomen. Waarschijnlijk heb je een tijd lang allerlei alarmsignalen van je lichaam genegeerd. En dat heeft ertoe bijgedragen dat je nu last van stressklachten hebt. Met behulp van stress coaching ga je leren om weer beter naar je lichaam te luisteren.