Bosrandbeheer

Bosrandbeheer in het Beatrixpark

Waarom de Beheergroep bomen zaagt in het Beatrixpark….

Jong aangeplant bos

De bosvakken in het Beatrixpark zijn aangelegd in rechte plantvakken.

Per plantvak werden in korte tijd, dicht op elkaar, jonge boompjes aangeplant.

Bomen groeien naar het licht.

Door de bomen dicht op elkaar te planten, hebben ze minder last van gras, dat afsterft door lichtgebrek.

Daardoor groeien ze snel de hoogte in, zodat de nieuwe bewoners van Almere al snel konden genieten van de aanblik en de bescherming van een groene muur.

Nadeel van deze manier van aanplanten is dat de bosvakken dan bestaan uit hoog opgaande kale stammen met bovenin een kleine kruin.

Omdat de bomen zo dicht op elkaar staan, is deze kruinenlaag gesloten.

Er komt weinig zonlicht op de bosbodem. Van mooie boomvormen, een aantrekkelijk bosbeeld en een interessante natuurlijke ondergroei is dan ook geen sprake.

Die ontstaat pas als er dunning plaatsvindt.

Dunning noodzakelijk

Dunnen kan op een natuurlijke manier door storm, ziekte of ouderdom.

Ook zullen door lichtgebrek de minder krachtige bomen afsterven.

Om ook bij jonger bos een aantrekkelijk bosbeeld te krijgen, zullen beheersmaatregelen genomen moeten worden.

Een integrale dunning heeft in het Beatrixpark in de eerste 30 jaar sinds de aanleg niet plaats gevonden.

Er was dan ook sprake van een groot achterstallig onderhoud van de bospercelen in het Beatrixpark, toen de Beheergroep in 2006 begon.

Door in bosvakken een deel van de bomen om te zagen, wordt het natuurlijk proces versneld, zodat het bos snel een hogere natuurwaarde krijgt. De nadruk van dit type beheer legt de Beheergroep in de bosranden.

De reden daarvoor leggen wij graag uit.

Vooral ingrijpen in de bosrand

Door in te grijpen in de natuur kan een gebied sneller meer variatie aan soorten krijgen dan wanneer er niets wordt gedaan.

Overgangszones zoals bosranden zijn misschien wel de grootste hotspots van diversiteit. Het blijkt dat in goed ontwikkelde bosranden de meest interessante (en vaak zeldzame) plantensoorten voor komen.

Heel begrijpelijk als men weet, dat er slechts weinig bosplanten zijn in Nederland die echt in diepe schaduw kunnen gedijen.

Het grootste deel voelt zich meer thuis in de lichtere omstandigheden van bosranden, kapvlakten en hakhoutbosjes.

Juist aan de rand van de bospercelen proberen we open plekken te creëren en daarom wordt hier het meest gezaagd.

Bij de aanleg van het park heeft de ontwerper een grote variatie aan soorten bomen en struiken laten aanplanten.

Aan de bosrand is daarvan het meest overgebleven.

Die variatie proberen we te behouden door de ‘leuke’ soorten met een hoge belevingswaarde meer licht en ruimte te geven.

Voor planten en dieren

Bosrandbeheer is niet alleen nuttig voor de planten, maar ook voor veel insecten, bijvoorbeeld dagvlinders.

Veel dagvlindersoorten houden zich graag op in bosranden.

De bosrand vormt een specifiek milieu voor bepaalde plant- en diersoorten vanwege het microklimaat dat er heerst (hoge luchtvochtigheid, windrust, bezonning).

Verscheidene struik- en plantensoorten van de bosrand komen ook voor in het bos zelf, maar zijn daar minder goed ontwikkeld en bloeien meestal niet.

Om ook deze soorten op lange termijn kansen te geven om te overleven is een goed opgebouwde bosrand heel belangrijk.

Overgang van gras naar bomen

Om een goed gestructureerde bosrand te krijgen is aan de zonzijde een breedte van minstens 8 meter vereist (gerekend vanaf de eerste boomstam).

Er is immers een geleidelijke overgang nodig van de hoge bomen in het bos zelf naar de laaggroeiende vegetatie van de aanliggende gronden. I

n het ideale geval bestaat een bosrand uit een mantel en een zoom.

Onder mantel wordt een begroeiing van struiken, aansluitend bij de bomen in het bos verstaan.

De zoom is opgebouwd uit hoge tot lage (meerjarige) kruiden.

Beheer van bosranden

Bosrandzones moeten beheerd worden.

Gebeurt dat niet, dan treedt het natuurlijke proces op dat de zoom en mantel geleidelijk plaats maken voor het opgaande bos.

Jaarlijks tot driejaarlijks maaien is de meest geschikte beheersmaatregel bij kruidrijke zomen.

Het is wel belangrijk om het maaisel zo snel mogelijk af te voeren, om verruiging te vermijden.

Om een optimale variatie in de structuur te krijgen is het van belang niet de hele zoom in één keer te maaien, maar een deel van de zoom pas het jaar daarop te maaien.

Zo hebben insecten en hun eitjes die kruiden nodig hebben, steeds een kans om te overleven.

Naast het zoombeheer is ook het mantelbeheer noodzakelijk, maar dit hoeft niet even frequent te gebeuren.

Mantelbeheer

Periodiek afzagen van de bomen en struiken, waarbij gezorgd wordt voor een variatie in de opbouw binnen de mantel, is hierbij het meest geschikte beheer.

Door te spelen met de dunningssterkte kan de mantel aangepast worden aan de gewenste kruid- en struikenvegetatie.

In de bosrand worden niet alle bomen weggezaagd.

Markante bomen, zoals een mooi uitgegroeide eik en bijzondere boomsoorten, zoals een tamme kastanje, worden gespaard.

Op deze manier ontstaat een ‘golvende’ bosrand.

opbouw van een bosrand

Gewenst eindresultaat:

Een geleidelijke overgang van kort (gemaaid) gras, via een kruidenlaag naar een begroeiing van struiken en eindigend in de hoog opgaande bomen van het bos.

De kruidenlaag wordt de zoom, de struiklaag wordt de mantel genoemd.

Vlinderroute

Als vrijwilligers zijn we nu bijna tien jaar bezig met bosrandbeheer.

Door de jaren heen is er een flinke bosrandlengte ontstaan, die natuurlijk beheerd wordt.

Dit geeft niet alleen een afwisselend bosbeeld, maar ook een geschikt milieu voor o.a. de vlinders.

Al deze bosranden vormen samen een vlinderroute.

Vanaf twee plaatsen, de parkeerplaats en de kikkerpoelen, kan een route gelopen worden waar je een grote trefkans hebt om vlinders te zien.

We noemen hieronder een paar vlindersoorten die je nu al kunt verwachten.

Voor meer vlinderinformatie en de vlinder-routekaart zie de bijlagen onderaan de pagina.