ประวัติความเป็นมาของศึกษานิเทศก์

ประวัติความเป็นมาของศึกษานิเทศก์

• พ.ศ. 2441 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริโปรดเกล้าฯ ให้ขยายการให้การศึกษาแก่ทวยราษฎร์ของพระองค์ให้แพร่หลายออกไป จึงมีพระบรมราชโองการ โปรดเกล้าฯ ให้เสนาบดีฝ่ายการศึกษา ขยายการศึกษาออกไปในหัวเมืองต่างๆ ให้มากขึ้น จึงได้มีการจัดตั้งโรงเรียนสอนกุลบุตร กุลธิดา ตามหัวเมืองต่างๆ เพิ่มมากขึ้นในหลายๆ หัวเมือง เนื่องจากการคมนาคมติดต่อกันในเวลานั้น เป็นไปไม่สะดวกเหมือนดังในปัจจุบัน เสนาบดีและเจ้าหน้าที่ระดับสูงทางด้านการจัดการศึกษา จึงแต่งตั้งบุคคลที่ตนเองเห็นสมควรว่า เป็นผู้มีความรู้ความสามารถทางด้านการศึกษา ไปทำหน้าที่ติดตาม ควบคุมและประเมินผลการจัดการศึกษาของหัวเมืองต่างๆ แทนตนเอง การปฏิบัติงานของผู้ตรวจการจากกระทรวงนี้ จะออกไปติดตาม ตรวจการปฏิบัติงานของครู ควบคุมการบริหารและการจัดการศึกษาของท้องถิ่น และควบคุมมาตรฐานการศึกษา โดยใช้วิธีการทดสอบนักเรียนในวิชาต่างๆ ที่กระทรวงกำหนด

• พ.ศ. 2443 ผลการปฎิบัติงานของผู้ตรวจการก่อให้เกิดผลดีแก่การบริหารงานทางการศึกษาของส่วนกลาง ต่อมา จึงได้มีการแต่งตั้งตำแหน่งเจ้าพนักงานผู้ตรวจแขวงขึ้น เพื่อทำหน้าที่ตรวจการปฏิบัติงานของครูและทดสอบความรู้ของนักเรียนโดยเฉพาะ แทนผู้ตรวจการที่เสนาบดีหรือเจ้าหน้าที่ระดับสูงแต่งตั้งขึ้นเอง

• พ.ศ. 2475 ซึ่งเป็นปีที่มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นระบอบประชาธิปไตย มีการขยายอำนาจหน้าที่ให้แก่ผู้ตรวจแขวงมากขึ้น และได้เปลี่ยนชื่อตำแหน่งจากผู้ตรวจแขวงมาเป็นผู้ตรวจการอีกครั้งหนึ่ง ทำหน้าที่ในการควบคุมการเรียนการสอน รวมทั้งให้มีอำนาจหน้าที่ที่จะทำการอบรมครูในตำบลที่ตนเองได้ไปตรวจราชการ โดยจะดำเนินการอบรมด้วยตนเองในโรงเรียนหรือจะสั่งการให้ครูไปรับการอบรมนอกโรงเรียนตามสถานที่ที่ได้กำหนดไว้ก็ได้

• พ.ศ. 2491 องค์การด้านการศึกษา ศิลปวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ ได้ดำเนินโครงการให้ความช่วยเหลือเพื่อพัฒนาการศึกษาของประเทศไทย โดยได้เริ่มทดลองจัดการศึกษาแผนใหม่ขึ้นที่จังหวัดฉะเชิงเทรา ในการทดลองนั้น ผู้เชี่ยวชาญจากต่างประเทศ ได้เสนอแนะรัฐบาลไทยให้จัดตั้งหน่วยงาน Supervisor ขึ้น เพื่อให้ทำหน้าที่สนับสนุนงานด้านวิชาการของโรงเรียนโดยตรง

(ตั้งแต่มีการขยายการศึกษาออกไปตามหัวเมืองต่างๆ ในปี พ.ศ. 2441 เป็นต้นมา จนถึงปี พ.ศ. 2491 ประเทศไทยยังไม่มีคำว่า ศึกษานิเทศก์ แต่ก็มีการแต่งตั้ง บุคคลให้ทำหน้าที่คล้ายกับงานของศึกษานิเทศก์ในปัจจุบันบางส่วน การปฏิบัติงานมีลักษณะป็นการติดตาม ควบคุม กำกับและตรวจการปฏิบัติงานของครู-อาจารย์ การควบคุมมาตรฐานการศึกษา โดยใช้วิธีการทดสอบความรู้ของนักเรียนและการฝึกอบรมครูผู้สอน)

• วันที่ 19 ธันวาคม 2495 กรมวิสามัญศึกษา (มัธยมศึกษา) ได้จัดอบรมศึกษานิเทศก์ขึ้นเป็นครั้งแรกที่โรงเรียนสวนสุนันทาวิทยาลัย นับตั้งแต่นั้นมา จึงเกิดคำว่า ศึกษานิเทศก์ ขึ้นที่ส่วนกลางเป็นครั้งแรก อย่างไรก็ตาม ในระยะต้นของการกำหนดศึกษานิเทศก์ในยุคบุกเบิกนี้ ยังไม่มีระเบียบ หรือกฎหมายที่ชัดเจนกำหนดภารกิจหน้าที่ของศึกษานิเทศก์

• พ.ศ. 2497 กรมสามัญศึกษา (ประถมศึกษา) ได้ขอจัดตั้งหน่วยศึกษานิเทศก์ กรมสามัญศึกษาขึ้นที่ส่วนกลาง และได้รับอนุมัติให้จัดตั้งขึ้นได้เมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม 2497 โดยมีสำนักงานตั้งอยู่ที่อาคารชั่วคราวของโรงเรียนพญาไท งานที่ปฏิบัติส่วนใหญ่ ในช่วงเวลานั้น เป็นงานค้นคว้า อบรมครู แนะนำการทำอุปกรณ์การสอน สาธิตการสอน ทำคู่มือครูและให้ความช่วยเหลือไปยังส่วนภูมิภาคมากขึ้น

• พ.ศ. 2498 มีการจัดตั้งกรมการฝึกหัดครูขึ้น ศึกษานิเทศก์กรมวิสามัญเดิม บางส่วนได้โอนไปเป็นศึกษานิเทศก์ กรมการฝึกหัดครู และในเวลาใกล้เคียงกัน กรมอาชีวศึกษาและกรมพลศึกษา ก็ได้จัดตั้งศึกษานิเทศก์ของตนเองในส่วนกลางขึ้นมาด้วยปัจจุบันหน่วยงานที่มีสถานศึกษาจะจัดตั้งศึกษานิเทศก์ของตนเองขึ้นมา

• พ.ศ. 2500 กระทรวงศึกษาธิการได้อนุมัติให้กรมสามัญศึกษา จัดตั้งศึกษานิเทศก์ฝ่ายสามัญศึกษาขึ้นในทุกจังหวัด

• พ.ศ. 2503 กรมสามัญศึกษา ได้จัดตั้งศึกษานิเทศก์ประจำเขตการศึกษาขึ้น จนครบทั้ง 12 เขตการศึกษา

• พ.ศ. 2509 ออกพระราชบัญญัติการศึกษาประชาบาล โอนโรงเรียนประถมศึกษาเข้าไปสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด แต่ไม่โอนศึกษานิเทศก์ตามไปด้วย 

• พ.ศ. 2523 ออกพระราชบัญญัติการประถมศึกษาแห่งชาติ โอนโรงเรียนประถมศึกษาจากองค์การบริหารส่วนจังหวัด มาขึ้นกับสำนักงานงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ กระทรวงศึกษาธิการ และได้โอนศึกษานิเทศก์กรมสามัญศึกษาบางส่วนในส่วนกลางมาสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ และในต่างจังหวัดได้โอนศึกษานิเทศก์กรมสามัญศึกษาที่ประจำอยู่ในหน่วยศึกษานิเทศก์ของแต่ละจังหวัด ไปขึ้นกับสำนักงานการประถมศึกษาจังหวัดในจังหวัดนั้นๆ

• 20 สิงหาคม พ.ศ. 2542 ออกพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ เพื่อการปฏิรูประบบการศึกษาของไทย โดยมีการกำหนดให้ปรับโครงสร้างหน่วยงาน การจัดการเรียนการสอน การพัฒนาครูและบุคลากรทางการศึกษา การระดมทรัพยากรมาใช้เพื่อการศึกษา กำหนดให้ส่วนภูมิภาคเป็นการบริหารจัดการในรูปแบบเขตพื้นที่การศึกษา ให้มีศึกษานิเทศก์ปฏิบัติงานในกลุ่มนิเทศ ติดตามและประเมินผลการจัดการศึกษาของทุกเขตพื้นที่การศึกษา โดยรวมศึกษานิเทศก์ทุกสังกัดให้มาปฏิบัติงานในเขตพื้นที่การศึกษา 

• วันที่ ๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ กระทรวงศึกษาธิการ ได้ประกาศตั้งศูนย์พัฒนาการนิเทศและเร่งรัดคุณภาพการศึกษาขั้นพื้นฐาน ให้เป็นหน่วยงานภายในสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน เพื่อเป็นหน่วยงานกลาง ทำหน้าที่ประสานงานด้านนิเทศการศึกษา ระหว่างส่วนกลางกับเขตพื้นที่การศึกษา โดยดำเนินงานในรูปคณะกรรมการ ไม่มีอัตรากำลัง ไม่มีบุคลากรประจำ ใช้วิธีการแต่งตั้งศึกษานิเทศก์เป็นคณะทำงานผลัดเปลี่ยนเข้ามาช่วยปฏิบัติราชการและปฏิบัติงานเป็นการชั่วคราว และจ้างเหมาบริการบุคคลภายนอกมาปฏิบัติงานเป็นเจ้าหน้าที่เป็นรายปี 

• วันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2560 กระทรวงศึกษาธิการ จึงได้ประกาศจัดตั้ง หน่วยศึกษานิเทศก์ สำนักงานคณะกรรมการศึกษาขั้นพื้นฐานขึ้น 

อ้างอิง

จรูญ จียโชค https://nitespkn2.thai.ac/home/

หน่วยศึกษานิเทศก์ สพฐ.https://www.esdc.go.th