มหาวิทยาลัยรามคำแหง โดย รศ.รังสรรค์  แสงสุข อธิการบดีมหาวิทยาลัยรามคำแหง (ในขณะนั้น) และ รศ.สนธิ์  บางยี่ขัน รองอธิการบดีฝ่ายนักศึกษาและศิลปวัฒนธรรม (ในขณะนั้น) ได้ให้ความสำคัญกับงานทางด้านศิลปวัฒนธรรมเป็นอย่างยิ่ง ควบคู่กันไปกับประสงค์จะให้หน้าที่ของมหาวิทยาลัยในการทำนุบำรุงส่งเสริมศิลปวัฒนธรรมให้บรรลุผลในทางปฏิบัติ ประกอบกับในปี พ.ศ. 2537 รัฐบาลในขณะนั้นได้กำหนดให้เป็นปีรณรงค์วัฒนธรรมไทย มหาวิทยาลัยจึงได้ก่อตั้ง "ศูนย์วัฒนธรรมมหาวิทยาลัยรามคำแหงเฉลิมพระเกียรติ" ขึ้นในปี พ.ศ. 2537 ตามมติที่ประชุมสภามหาวิทยาลัยรามคำแหง ครั้งที่ 9/2537 วาระที่ 3.3 เมื่อวันที่ 26 สิงหาคม 2537 เพื่อทำหน้าที่บริหารงานทางด้านศิลปะและวัฒนธรรม ทั้งภายในและภายนอกมหาวิทยาลัยให้บังเกิดประโยชน์สูงสุดแก่นักเรียน นักศึกษา คณาจารย์ ข้าราชการ และเจ้าหน้าที่ของมหาวิทยาลัย รวมทั้งส่งเสริมเยาวชน ประชาชนชาวไทยและชาติบ้านเมือง โดยอาศัยการบริหารงานวัฒนธรรมกับ "โครงการป้องกัน รักษาและส่งเสริมวัฒนธรรมเพื่อความมั่นคงของความเป็นไทย" เป็นสื่อกลาง เพื่อน้อมเกล้าเกล้าฯ ถวายผลงานทางวัฒนธรรมซึ่งเป็นการแสดงความจงรักภักดีต่อพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชบรมนาถบพิตร ในวโรกาสที่พระองค์ทรงครองราชย์ฯ เป็นปีที่ 50 ในปี พ.ศ. 2539 และในวโรกาสที่พระองค์ทรงเจริญพระชนมพรรษา 72 พรรษา ในปี พ.ศ. 2542

          ต่อมาในปี พ.ศ. 2551 สภามหาวิทยาลัยรามคำแหงได้อนุมัติให้ สถาบันวัฒนธรรมมหาวิทยาลัยรามคำแหงเฉลิมพระเกียรติเป็น "สถาบันศิลปวัฒนธรรมเฉลิมพระเกียรติ" เพื่อให้สอดคล้องกับภารกิจ ในการประชุมครั้งที่ 1/2551 วาระที่ 5.5 เมื่อวันจันทร์ที่ 21 มกราคม 2551 โดย รศ.สุธินี  รัตนวราห รองอธิการบดีฝ่ายศิลปวัฒนธรรม (ในขณะนั้น) เป็นผู้เสนอขอเปลี่ยนชื่อ ทั้งนี้ สภามหาวิทยาลัยฯ ยังได้อนุมัติโครงสร้างของสถาบันศิลปวัฒนธรรมเฉลิมพระเกียรติ ดังนี้

• สำนักงานเลขานุการ แบ่งออกเป็น 5 งาน ดังนี้

1) งานบริหารและธุรการ

2) งานคลังและพัสดุ

3) งานนโยบายและแผน

4) งานเผยแพร่และประชาสัมพันธ์

5) งานประกันคุณภาพการศึกษา

• ฝ่ายไทยศึกษา แบ่งออกเป็น 3 งาน ดังนี้

1) งานวิจัยสังคมและวัฒนธรรม

2) งานเสริมสร้างความมั่นคงของความเป็นไทย

3) งานพิพิธภัณฑ์และโบราณคดี

• ฝ่ายศิลปวัฒนธรรม แบ่งออกเป็น 4 งาน ดังนี้

1) งานวิชาการประยุกต์

2) งานกิจกรรมและบริการ

3) งานรักษาและส่งเสริม

4) งานกองทุน

• ฝ่ายส่งเสริมคุณภาพชีวิตและเสริมคุณค่าบัณฑิต แบ่งออกเป็น 2 งาน ดังนี้

1) งานเสริมคุณภาพชีวิต

2) งานเสริมคุณค่าบัณฑิต