Course Syllabus

“ ทุกอย่างกลายเป็นมายาคติได้หมดสิ้น”
-โรล็องด์ บาร์ตส์ (Roland Barthes)

คติแฝงความเชื่อ ความหมายทางวัฒนธรรมและวิถีชีวิต เสียงทำหน้าที่ บรรยายเรื่องราว ภูมิหลัง ประสบการณ์ เศรษฐกิจ สถานะทางสังคม ทัศนคติ และแรงจูงใจที่เกิดจากเสียงธรรมดาสามัญตลอดจนเสียงศักดิ์สิทธิ์​ที่อยู่ในพิธีกรรม ผ่านการบรรยายและร่วมอภิปรายความรู้กับนักศึกษา

ประวัติของคำ “Myth” และ “Ritual” จากรากศัพท์ที่มาจากภาษาละติน จนถึงการบัญญัติเป็นคำศัพท์ในภาษาไทย แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวข้องกับ “Myth” และ “Ritual” ที่สัมพันธ์การศึกษาสังคมโบราณ โดยยกตัวอย่างทั้งในโลกตะวันตกและโลกตะวันออก นิทานพื้นถิ่น เทพปกรณัม มาจนถึงสิ่งที่ถูกทำให้กลายเป็นเรื่องปกติธรรมดาในวิถีการดำเนินชีวิตประจำวันของผู้คนในบริบทร่วมสมัย โดยเชื่อมโยงกับกลุ่มแนวคิดโครงสร้างนิยม(Structuralism) ,หลังโครงสร้างนิยม (Poststructuralism) และกลุ่มแนวคิดอื่น ๆ ที่สามารถนำมาสะท้อน รวมถึงประยุกต์ใช้มุมมองเกี่ยวกับ “Myth” และ “Ritual” มาอธิบายปรากฏการณ์ทางสังคมต่าง ๆ ได้

ประวัติของคำ “Nation” “State” และ “Nation-State” แนวคิดเกี่ยวกับวาทกรรม (discourse) กับการประกอบสร้างอัตลักษณ์ของผู้คน และความเป็นจริงทางสังคม กรณีศึกษาเกี่ยวกับรัฐชาติและแนวคิดชาตินิยมในอินโดนีเซีย, พม่า และไทย เพื่อต้องการแสดงเห็นว่า“Myths” ทำงานอย่างไร ? ในบริบทของการสร้างความเป็นชาติขึ้นในขอบเขตพื้นที่ทางกายภาพหนึ่ง ๆ โดยเฉพาะสิ่งที่เกิดขึ้นกับโลกทัศน์ของผู้คนที่มีต่อตนเอง, ส่วนรวม และความเป็นอื่น และพิธีกรรมได้เข้ามามีบทบาทในปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นนั้นอย่างไร ? นำไปสู่การตั้งคำถามต่อไปว่า โลกทัศน์เกี่ยวกับความเป็นรัฐ ความเป็นชาติของตัวเราเองนั้นได้บดบัง หรือหลงลืมสิ่งใดเอาไว้เบื้องหลัง

ประวัติของคำ “Family” จากรากศัพท์ที่มาจากภาษาละติน จนถึงคำว่า “ครอบครัว” ในสังคมไทยแนวคิดและทฤษฎีทางมานุษยวิทยาที่เกี่ยวข้องกับครอบครัวและเครือญาติ กรณีศึกษาเกี่ยวกับครอบครัวและเครือญาติจากข้อมูลที่ได้จากทำงานภาคสนามของนักมานุษยวิทยา เช่น Bronislaw Malinowski, Margaret Mead รวมถึงกรณีตัวอย่างเกี่ยวกับครอบครัวและเครือญาติในสังคมอุษาคเนย์ โดยเน้นไปที่กรณีของสังคมไทยทั้งในอดีตและบริบทร่วมสมัย เพื่อต้องการแสดงเห็นว่าโลกทัศน์เกี่ยวกับครอบครัว โดยเฉพาะในสังคมไทยในแต่ละยุคสมัยนั้นมีความสัมพันธ์กับการทำงานของ “Myths” อย่างไร? และพิธีกรรมได้เข้ามามีบทบาทในปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นนั้นอย่างไร ? นำไปสู่การตั้งคำถามต่อไปว่า โลกทัศน์เกี่ยวกับครอบครัวของตัวเราเองนั้นได้บดบัง หรือหลงลืมสิ่งใดเอาไว้เบื้องหลัง

ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อมรอบตัว ทั้งสิ่งที่มีชีวิตและไม่มีชีวิต สิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นและเกิดขึ้นโดยธรรมชาติ จากมนุษยนิยม (humanism) สู่ทฤษฎีเครือข่ายผู้กระทำการ Actor–network theory (ANT) แนวคิดที่มาจากการฟื้นฟูศิลปวิทยาการ (Renaissance) กับจักรวาลวิทยาแบบไตรภูมิแถบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ตัวอย่างการทำงานของ “Myths” ที่แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสรรพสิ่งต่าง ๆ ซึ่งสัมพันธ์กับบริบทเงื่อนไขในแต่ละสังคม เพื่อสะท้อนให้เห็นว่า “Myths”ทำให้มนุษย์ ความสามารถของมนุษย์บดบังสรรพสิ่งต่าง ๆ ที่ดำรงอยู่ในโลกนี้อย่างไร?

ประวัติของคำ “Religion” แนวคิดและทฤษฎีทางมานุษยวิทยาเกี่ยวกับศาสนาและความเชื่อ ตัวอย่างที่แสดงให้เห็นถึงการทำงานของ “Myths” ในบริบทที่เกี่ยวข้องกับศาสนาและความเชื่อ สถานการณ์เกี่ยวกับศาสนาและความเชื่อในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ไม่ว่าจะเป็นภาวะเผชิญที่เกี่ยวข้องกับความขัดแย้ง คลี่คลาย ประสานประโยชน์ โดยเน้นที่กรณีของมาเลเซีย และพม่า รวมถึงปรากฏการณ์ทางสังคมที่เกี่ยวข้องกับภาวะที่ไม่นับถือศาสนา ตลอดจนการเกิดขึ้นของลัทธิความเชื่อใหม่ที่สัมพันธ์กับบริบทการเปลี่ยนแปลงของโลก

แนวคิดเกี่ยวกับประเพณีประดิษฐ์ (Invented Tradition) แนวคิดเกี่ยวกับการบริโภค (Consumption) และภาวะของการโหยหาอดีต (Nostalgia) กรณีศึกษาเกี่ยวกับประเพณีประดิษฐ์ในบริบทของการเป็นเมืองท่องเที่ยวในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เวียดนาม, ลาว และ ไทย เพื่อที่จะแสดงให้เห็นว่าในบริบทดังกล่าวนี้ “Myths” ทำงานอย่างไร? ทั้งยังมีความสัมพันธ์กับบริบทร่วมสมัยที่สัมพันธ์กับการดำเนินวิถีชีวิตของผู้คนโดยสะท้อนผ่านการบริโภคผ่านการท่องเที่ยวเดินทางอย่างไร? นอกจากนี้แล้วในบริบทของการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 นั้นได้ก่อให้เกิดปรากฏการณ์ใหม่ ๆ หรือความเปลี่ยนแปลงขึ้นกับประเด็นดังกล่าวอย่างไรบ้าง ?

ประวัติของคำว่า “Science” และ “Technology” แนวคิดสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการปฏิวัติวิทยาศาสตร์และอุตสาหกรรมในโลกตะวันตกกับโลกทัศน์ผู้คนในอุษาคเนย์ โดยเน้นที่โลกทัศน์ของผู้คนในสังคมไทย ที่สัมพันธ์กับบริบททางความคิดความเชื่อที่ยึดโยงกับเรื่องของไตรภูมิ กรณีตัวอย่างเกี่ยวกับการปะทะประสานของแนวคิดต่าง ๆ เกี่ยวกับวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่เกิดขึ้นในสังคมไทย ในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ จนกระทั่งเข้าสู่สมัยใหม่ สืบเนื่องมาจนกระทั่งถึงบริบทร่วมสมัย เพื่อที่จะแสดงให้เห็นว่าในบริบทดังกล่าวนี้ “Myths” ทำงานอย่างไร? นอกจากนี้แล้วในบริบทของการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 นั้นได้ก่อให้เกิดปรากฏการณ์ใหม่ ๆ หรือความเปลี่ยนแปลงขึ้นกับประเด็นดังกล่าวอย่างไรบ้าง ?

การเก็บข้อมูลภาคสนามทางมานุษยวิทยา (field work) การใช้วิธีการทางชาติพันธุ์นิพนธ์ (ethnography) การบันทึกข้อมูลและกายถ่ายทอดข้อมูลจากการทำงานภาคสนาม รวมถึงประเด็นทางด้านจริยธรรมที่ต้องให้ความสำคัญ ในบริบทของการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิด – 19 ทำให้เกิดข้อจำกัดของการเรียนจัดการเรียนการสอนที่ต้องลงฝึกปฏิบัติในพื้นที่จริง การจัดการเรียนการสอนในภาคการศึกษานี้จึงเน้นการใช้วิธีการทางชาติพันธุ์ นิพนธ์ในพื้นที่เสมือน (virtual ethnography) โดยใช้แนวทางของการเก็บข้อมูลในพื้นที่ออนไลน์เป็นหลัก (หากมีความเป็นไปได้ในการลงพื้นที่จริงก็จะดำเนินการร่วมด้วย) เพื่อสะท้อนประเด็นในเรื่องของ Myths ซึ่งอยู่ในปรากฏการณ์ทางสังคมที่เกิดขึ้นในบริบทร่วมสมัยทั้งในประเทศไทย และประเทศอื่น ๆ ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้