How to Choose a Thesis Advisor

งานวิจัยของผมเกี่ยวข้องกับประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม ในมิติความสัมพันธ์กับชุมชน เช่น การอนุรักษ์ยางนาและจำปาขาว รุกขมรดกในจังหวัดพิษณุโลก, สถานภาพการจัดการขยะในหอพักนิสิตมหาวิทยาลัยนเรศวร, ขบวนการเคลื่อนไหวทางสิ่งแวดล้อมเพื่ออนุรักษ์ไม้ใหญ่ และการใช้ประโยชน์ทรัพยากรพรรณพืชจากป่าชุมชน

ความสนใจต่อประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม เกิดจากประสบการณ์ในฐานะผู้ช่วยนักวิจัยและนักวิจัยในโครงการต่างๆ เช่น ดินถล่มแม่พูล อุตรดิตถ์, ไฟป่าขุนยวม แม่ฮ่องสอน, แผนแม่บทการพัฒนากว๊านพะเยา, แผนแม่บทการจัดการน้ำ เพชรบูรณ์

ไม่เฉพาะงานด้านสิ่งแวดล้อม ผมยังให้ความสนใจงานเชิงวัฒนธรรม เช่น เศรษฐกิจสร้างสรรค์เมืองมรดกโลก, ประเพณีแข่งเรือยาวเวียงสา จังหวัดน่าน และงานร่วมสมัยที่ช่วยให้เข้าใจบริบททางสังคมอื่น จากบทความปริทัศน์ เช่น 4 ปีนรกในเขมร, เด็กหญิงผู้ชูธงขาว, POPEYE และ ยลเจแปน (ผลงานเผยแพร่)

ช่วงสิงหาคมที่ผ่านมา ผมเข้าร่วมฟัง แนวคิดอาบป่า (forest bathing) และการจัดการขยะเศษอาหาร, นครพนม ในงานวิจัยแห่งชาติ และในปี 2567 มีแผนสำรวจไม้ใหญ่ทรงคุณค่า ตำบลบางระกำเมืองใหม่, พิษณุโลก

หากนิสิตตระหนักถึงการลด หรือทำให้รอยเท้านิเวศเบาบางลง ให้ความสนใจต่อประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม หรือหากแม้ยังไม่อิน แต่นำเสนองานเชิงสังคมอื่นที่มีดาเมจได้ เราก็อาจอยู่ในมัลติเวิร์สเดียวกัน

ตลอดช่วงการเป็นที่ปรึกษาให้นิสิตปริญญาตรี ผู้เขียนรับรู้ว่าวิทยานิพนธ์คือ 

...วิชาที่มีกิจกรรมระดับ AAA ต่อเนื่อง 2 ภาคการศึกษา แต่ให้เกรดแค่ S/U

...งานกลุ่ม 2-3 คน แต่อาจทำอยู่คนเดียว หรือแตกคอแยกเรื่องเดินคนละทางกันในภายหลัง

...งานเดี่ยว ทำเองเออเองคนเดียว ส่วนที่ปรึกษาแค่มีไปตามระบบ

...งานที่ต้องเป็นปัญหา หรือเกี่ยวกับการพัฒนาสังคม แต่เอาเข้าจริง เรื่อง แมว หมา น้ำเต้า ปูปลา....ใดๆ ก็ทำกันมาแล้ว ว่าซั่น !!!

...งานลงพื้นที่ ทำนู้น นี่ นั่น แต่ไม่มีงบประมาณเฉพาะคน !! 

...เอกสารสันกาวฝุ่นเขรอะ ชื่อหลักสูตรสะกดผิด ทิ้งขว้างในชั้นสีส้มทางเดินคณะ รอแม่บ้านมัดส่งวงษ์พาณิชย์

...งานค้นคว้าที่นิสิต (บางราย) กังวล จนต้องหมายเหตุว่า ห้ามเผยแพร่ หรือนำไปใช้ โดยไม่ได้รับอนุญาต

...บทความถอดจากวิทยานิพนธ์ เผยแพร่ในวารสารวิชาการ หรืองานประชุม ตามที่ที่ปรึกษาแนะนำ

...ดอกไม้ริมทางของการเรียน

เมื่อความหมายหลากหลาย หรือหากยังไม่มีที่ใช่ นิสิตก็จำต้องค้นหาความหมายที่เหมาะกับตนเอง

ประเด็นวิจัยที่นิสิตนำเสนอควรคำนึงถึง 'หลัก 5M'

1) man - ศักยภาพ สุขภาพของตนเอง/กลุ่ม และที่ปรึกษา

2) money - ค่าเดินทาง กิน อยู่...ต้องทุบกระปุก เปิดรับบริจาค ที่ปรึกษาสนับสนุนทุน ผู้ปกครองพร้อมเปย์ หรือทำได้แบบไม่ใช้งบ (นิสิตมีทุนสนับสนุนรายละ 1,200 บาท/คน แต่การเบิกจ่าย อัตคัดขัดสน [สอบถามรายละเอียดจากประธานหลักสูตร หรือเจ้าหน้าที่ภาควิชาฯ]) 

3) material - จะใช้เครื่องมือวิจัยใด มีแผนยืม 'ไฮโลเลนส์2' ของคณะฯ ราคาเหยียบแสนห้า ไปพัฒนานวัตกรรมสังคมแบบ3D?

4) management - วิทยานิพนธ์ก็ต้องทำ, บังคับ-เลือก-ตกแผนยังต้องเรียน, 830XXX อาจารย์จะพาลงพื้นที่ ดูงาน, สหกิจจะอบรมอาทิตย์หน้า, ประชาชื่นนนท์จะมา, ลอยกระทงจะลาล่วงหน้าไปม่วนสุโขทัย...หากกิจกรรมชีวิตตึงเปรี้ยะแบบนี้ นิสิตเอาตัวรอดได้?

วิทยานิพนธ์มีเวลา 16 สัปดาห์ เท่ากับวิชาอื่น แต่ที่ต่างไปคือ การพัฒนาหัวข้อ ปรับแก้เค้าโครง เป็นกิจกรรมต่อเนื่อง ไม่ได้สิ้นสุดในชั่วโมงเรียน เช่นงานรายวิชา ทั้งมีสารพันกิจกรรมภาคฯ กิจกรรมส่วนตัวของนิสิต หากจัดสรรเวลาไม่ได้ m ลำดับที่ 5) minimal เชิงพื้นที่ แค่ท่าโพธิ์ วัดคุ้ง วังส้มซ่า หรือกำหนดหัวข้อแบบ mini project ก็น่าจะพอเพียง

เทคโนโลยีปัจจุบัน เพียงข้อมือขยับ ตาทิพย์ของเราสามารถสำรวจซอกหลืบดวงจันทร์ ทั้งร่องรอยมหาสมุทรดาวอังคารก็ยังเห็นได้ ขณะที่ ChatGPT ล้ำถึงขั้นเขียนสังเคราะห์วรรณกรรม...ความก้าวหน้าเช่นนี้ อำนวยความสะดวกกับการวิจัย จนบทบาทที่ปรึกษาลดทอนลง ทั้งนี้ ขึ้นกับลักษณะการเรียนรู้ของนิสิตด้วย (สนใจอ่านเพิ่ม VARK) 

หากชอบเรียนรู้แบบ V (visual) เห็นภาพมองผัง หรือแบบ R (read/write) อ่านเขียนตามลำพัง...ที่ปรึกษาจะมีบทบาทเพียงแนะนำเอกสารไปค้นคว้า แต่หากนิสิตเป็นแบบ a (aural) นักฟัง หรือแบบ k (kinesthetic) ต้องสาธิตจับมือทำ...ที่ปรึกษาจะมีบทบาทนำ ชี้แนะ ในชั่วโมงให้คำปรึกษา

ไม่ว่านิสิตจะเป็นผู้เรียนแบบใด 'ชั่วโมงให้คำปรึกษา' จะคงมีตามที่ระบุใน REG หรือตามที่ตกลงกัน แต่ผู้เขียน ไม่มีหน้าที่ติดตาม ทวงถามงาน ซึ่งเป็นความรับผิดชอบของนิสิตเอง 

1. มีความรับผิดชอบระดับมาก (4/5)...ด้วยถือคติว่า พวกเรา 'โตจนหมาเลียตูดไม่ถึง' จึงไม่กะเกณฑ์เรื่อง 1) การเข้าพบเพื่อให้คำปรึกษา 2) การติดตามแชตถามเกี่ยวกับงาน...พึงนึกเสมือนว่า นิสิตคือหัว ที่ปรึกษาคือหาง 'ถ้าหัวไม่ส่าย หางก็ไม่ขยับ'

2. ใส่ใจ...ให้นึกย้อนขณะเรียนวิชาระบบนิเวศ นิสิตเป็นผู้จดจ่อ แลคเชอร์ พยายามอยู่กับเนื้อหาได้มากกว่า 60% (ประเมินตนเองที่ 3 ชั่วโมง/สัปดาห์)

3. เปิดใจ...เป็นน้ำครึ่งแก้ว พร้อมเรียนรู้ รับฟัง (รวมถึงคำติง) ขณะเดียวกันก็เต็มใจแบ่งปัน และถ่ายทอดสู่ผู้อื่น  

4. สื่อสารได้...ในช่องทางออนไลน์ นิสิตพร้อมตอบรับ (รับทราบครับ/รับทราบค่ะ) ซักถาม ชวนคุย ทวนคำถาม เตือนความจำซึ่งกันและกัน

5. เช้าถึงเย็นถึง...หากเป็นผู้เรียนรู้แบบ a/k การพูดคุยซึ่งหน้าในชั่วโมงให้คำปรึกษาและการส่งงาน คือสิ่งที่นิสิตควรปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง

6. ขี้อวด...เป็นผู้มีของ มีไอเดีย มีความคิดที่ได้จากการค้นคว้า เอามาอวดมาอวยกัน ก่อนจะอวดคนอื่น     

7. เชื่อตนเอง...สงสัยใคร่รู้ ตั้งคำถาม มีข้อสังเกต ลองผิด จนลองถูกได้เอง...ไม่เชื่อด้วยอาจารย์ว่า หนังสือว่า พี่เลี้ยงว่า เขาว่ากันว่า