Research Gate

Writer, กวินธร เสถียร

July 4, 2025

หากใครเป็นคอหนังไซไฟ (Sci-Fi) และเป็นสาวกของโนแลน (Christopher Nolan) ย่อมไม่พลาดหนังเรื่อง Interstellar (2014) ซึ่งพล็อตเรื่องกล่าวถึง การเดินทางข้ามห้วงอวกาศผ่านรูหนอน เพื่อแสวงหาโลก หรือถิ่นอาศัยใหม่ของมนุษย์ ด้วยในปัจจุบัน โลกเผชิญปัญหาการระบาดของโรคพืช (ข้าวสาลี ข้าวโพด ข้าว ฯลฯ) ส่งผลต่อการขาดแคลนอาหารอย่างรุนแรง จนมนุษยชาติเข้าขั้นหายนะภัย...

แม้จินตนาการในหนังดูเป็นเรื่องไกลตัว แต่สตีเฟน ฮอว์คิง (Stephen Hawking) ศาสตราจารย์ด้านทฤษฎีฟิสิกส์ และนักจักรวาลวิทยา มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ได้กล่าวเตือนไว้ในงานประชุม Tencent WE Summit ที่กรุงปักกิ่ง เมื่อ 5 พฤศจิกายน 2017 ว่า 

“...ภายในปี 2600 ประชากรมนุษย์ที่เพิ่มขึ้นและการบริโภคพลังงานอย่างเต็มขั้น จะทำให้โลกไม่เหลือถิ่นที่อยู่อาศัยอันเหมาะสมอีกต่อไป มนุษย์จะต้องเริ่มสำรวจดาวเคราะห์ดวงใหม่ โดยเฉพาะในกลุ่มดาวอัลฟาเซนทอรี (Alpha Centauri) ซึ่งอาจมีดาวเคราะห์ที่อยู่ใกล้โลกมากที่สุด (ห่างจากโลกไป 4.37 ปีแสง ในกลุ่มดาวคนครึ่งม้า) และเตรียมการอพยพ” (Mike Wall, 2017; eaglenews, 2017) 

โลก (Earth) ของเรานั้น มีวิวัฒนาการมากว่า 4 พันล้านปี แต่สำหรับมนุษย์โฮโม-เซเปียน (Homo sapiens) ซึ่งถือกำเนิดขึ้นมาเพียง 200,000 ปี และใช้เวลาเพียงไม่นานพล่าผลาญทรัพยากรอย่างสุดโต่ง จนสมดุลของโลกเปราะบางลง จากปัญหาสั่งสมต่าง ๆ ทั้ง ภาวะโลกร้อน การลดลงของแผ่นน้ำแข็งขั้วโลก การบริโภคทรัพยากรน้ำ น้ำมัน อาหาร แร่ธาตุ และกลับคืนขยะ/มลพิษ เข้าสู่สิ่งแวดล้อม การตัดไม้ทำลายป่า การเผาป่า การทำลายระบบนิเวศ จนสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ

ย้อนไปในช่วงเอิร์ธเดย์ หรือวันสิ่งแวดล้อมโลก (World Environment Day: WED) เมื่อ 5 มิถุนายน 2009 ญานน์ อาร์ทูส์-แบร์ทรองด์ (Yann Arthus-Bertrand) ได้นำเสนอภาพยนตร์สารคดีสิ่งแวดล้อม (documentary film) อันทรงพลังในชื่อ “โฮม” (Home) ให้เสียงบรรยายโดย เกล็น โคลส (Glenn Close) มีค่า IMDb ค่อนข้างสูงคือ 8.5 แม้จะความยาวเกือบ 2 ชั่วโมง แต่ด้วยเทคนิคการถ่ายทำโดยใช้ฟุตเทจรวบรวมจากกล้องถ่ายภาพมุมสูง จากเฮลิคอปเตอร์ใน 54 ประเทศ (ใช้เวลาถ่ายทำนานถึง 18 เดือน) ผู้ชมจึงได้เห็นวิวัฒนาการของโลก ตั้งแต่เริ่มก่อตัว กำเนิดสิ่งมีชีวิต และเรื่องราวของมนุษย์ในช่วงเวลาต่างๆ กระทั่งถึงสัญญาณเตือนว่า ถึงเวลาแล้วที่เราต้องปกป้อง “บ้าน” ของเราไว้ เช่น 

• 20% ของประชากรโลกถลุงทรัพยาการของดาวดวงนี้ไปถึง 80%

• ประเทศต่าง ๆ ใช้จ่ายด้านยุทโธปกรณ์มากกว่านำเงินไปช่วยเหลือประเทศกำลังพัฒนาถึง 12 เท่า

• ผู้คน 5 พันคนต่อวันเสียชีวิตเพราะน้ำดื่มปนเปื้อน และ 1 พันล้านคนไม่มีน้ำสะอาดบริโภค

• ผู้คน 1 พันล้านคนกำลังหิวโหย

• กว่า 50% ของเมล็ดธัญพืชที่ซื้อขายกันทั่วโลกใช้เป็นอาหารสัตว์ และผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพ

• พื้นที่เกษตรเสื่อมสภาพไปถึง 40%

• ทุก ๆ ปี พื้นที่ป่า (ป่าฝนเขตร้อน) สูญหายไป 13 ล้านเฮกตาร์

• 1 ใน 4 ของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม, 1 ใน 8 ของนก และ 1 ใน 3 ของสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำใกล้สูญพันธ์ุ

• สัตว์หลายสปีชี่ส์ตายเร็วกว่าอายุขัยตามธรรมชาติถึง 1 พันเท่า

• ผลิตผลทางการประมงลดน้อยลง สูญสิ้น หรือเสี่ยงสูญสิ้นถึง 75%

• ตั้งแต่เริ่มมีการบันทึกสถิติ อุณหภูมิเฉลี่ยในช่วง 15 ปีที่ผ่านมานับว่าสูงที่สุด

• แผ่นน้ำแข็งทั่วโลกบางลงถึง 40% ในระยะเวลา 40 ปี

• ก่อนถึงปี 2050 คาดว่าจะมีผู้ลี้ภัยจากสภาพอากาศอันเลวร้าย 200 ล้านคน

อย่างไรก็ตาม แบร์ทรองด์ ยังมีทัศนคติเชิงบวก โดยนำเสนอโลกด้วยทัศนียภาพอันสวยงาม แปลกตา ผ่านมุมมองใหม่ ๆ เพื่อแสดงให้เห็นว่า โลกยังคงน่าอยู่ เขาได้เปิดนิทรรศการภาพถ่ายของโลก และเคยจัดแสดงที่กรุงเทพฯ และภูเก็ต ในชื่อ “Earth From Above” เมื่อปี 2551 รวบรวมผลงานภาพถ่ายสถานที่ต่าง ๆ ในช่วงเวลา 10 ปี และมีภาพอันโด่งดังอย่าง หัวใจแห่งโวห์ นิวคาลีโดเนีย (🫣), ดวงตาแห่งมัลดีฟส์ (🫣) และภาพถ่ายในประเทศไทย เช่น ชาวนากลางทุ่ง (🫣) และพื้นที่รอยต่อจังหวัดเชียงใหม่และเชียงราย (🫣) (Bertrand's Photo)

หากมนุษยชาติจำเป็นต้องอพยพอีกครั้ง นับจากการเดินทางครั้งสุดท้ายที่ออกจากทวีปแอฟริกาเมื่อ 52,000 ปี ที่แล้ว (Manica et. al., 2007) เพื่อไปสู่ดินแดนแห่งใหม่อันไกลโพ้น ตามคำแนะนำของฮอว์คิง หรือตามจินตนาการของโนแลน เหตุผลสำคัญของการอพยพควรเป็นไปเพราะปัจจัยภายนอกที่เกิดขึ้นจากการขยายตัวของดวงอาทิตย์ เหตุสุดวิสัยจากอุกกาบาต หรือโรคระบาดที่มนุษย์ควบคุมไม่ได้ หาใช่เพราะการทำร้าย ทำลาย บ้านของตนเอง...

ทุกวันนี้เราต่างรับรู้ถึงปัญหาสิ่งแวดล้อมมากขึ้น เรารู้ว่า ประเทศของเราและอุณหภูมิโลกสูงขึ้นจากสื่อโซเชียลต่าง ๆ เรารู้ว่าขยะที่ทิ้งออกไปยากที่จะกำจัด ลอยล่องท่ามกลางมหาสมุทร และสร้างมลพิษได้มากขึ้น โดยเฉพาะขยะอิเล็คทรอนิกส์ แต่เราก็ไม่ได้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมใดๆ ที่จะช่วยทำให้สิ่งแวดล้อมดีขึ้น ในตอนท้ายของภาพยนตร์ ผู้บรรยายตั้งคำถามต่อผู้ชมว่า...ในฐานะลูกบ้าน เราจะทำอะไรได้บ้าง เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลง...แล้วผู้อ่านมีคำตอบแล้วหรือยัง...

"...It's time to come together.

What's important is not what's gone, but what remains.

(We still have half the world's forest,

thousands of thriving species.)

We know that the solutions are there today.

We all have the power to change.

So what are we waiting for?"

1. Yann Arthus-Bertrand. (n.d.). Best of aerial photos.

2. Wall, M. (2017). Stephen Hawking Warns: Humanity May Have Less Than 600 Years to Leave Earth. Space.com

3. Eagle News. (2017). Stephen Hawking, other scientists share research at 2017 Tencent WE Summit. 

4. IMDb. (2009). Home.

5. Manica, A., Amos, W., Balloux, F., & Hanihara, T. (2007). The effect of ancient population bottlenecks on human phenotypic variation. nature 448, 346-348. 

6. Yann Arthus-Bertrand. (n.d.). Public and Institutional Exhibition.

7. Nasa. (2013). Earth from Juno. https://www.nasa.gov/image-article/earth-from-juno/