ภูมิปัญญาท้องถิ่น การทำข้าวเม่าหวาน

การทำข้าวเม่า เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวตำบลนาหัวบ่อ อำเภอโพนสวรรค์ จังหวัดนครพนม มีมานานตั้งแต่บรรพบุรุษแล้ว โดยแปรรูปข้าวมาเป็นขนมและอาหาร ในสมัยก่อนการทำข้าวเม่าจะใช้ข้าวที่ปลูกตามฤดูกาลทำ ได้แก่ ข้าวนาปรัง ข้าวนาปี และข้าวไร่ ถ้าเป็นข้าวนาปรังช่วงระยะเวลาที่จะทำข้าวเม่าได้ก็จะเป็นเดือนมีนาคม- เดือนเมษายน ข้าวไร่ช่วงระยะเวลาที่จะทำข้าวเม่าได้ก็จะเป็นเดือนกันยายน ส่วนข้าวนาปีช่วงระยะเวลาที่จะทำข้าวเม่าได้จะมีอยู่สองช่วงเพราะชาวบ้านจะปลูกข้าวอยู่สองประเภทคือข้าวหนักที่ชาวบ้านเรียกกันว่าข้างงัน เป็นข้าวที่ออกรวงช้า กินเวลาตั้งแต่ดำจนถึงเก็บเกี่ยวประมาณสี่เดือน จะทำข้าวเม่าได้ในช่วงเดือนพฤศจิกายน และข้าวอีกประเภทหนึ่งคือข้าวเบาหรือที่ชาวอีสานเรียกว่าข้าวดอ เป็นข้าวที่ออกรวงเร็วใช้เวลาตั้งดำจนถึงเก็บเกี่ยวประมาณสามเดือนก็สามารถทำข้าวเม่าได้ในช่วงเดือนตุลาคม การทำนาปลูกข้าวหนักหรือเบาขึ้นอยู่กับพื้นที่ของที่นานั้นถ้าเป็นที่ลุ่มน้ำขังนานก็จะปลูกข้าวหนัก ถ้าเป็นที่สูงน้ำน้อยก็จะปลูกข้าวเบา ซึ่งถือว่าเป็นภูมิปัญญาของคนอีสานในการปลูกพืชให้เข้ากับสภาพแวดล้อมธรรมชาติเพราะการทำนาปีจะเป็นการอาศัยน้ำฝนเป็นหลัก

ปัจจุบันชาวตำบลนาหัวบ่อ ทำข้าวเม่าเพื่อจำหน่ายเป็นรายได้เสริมยามเว้นว่างจากการทำงาน ช่วงเดือนสิงหาคม-พฤศจิกายน ในแต่ละปี และมีบางหมู่บ้านหรือบางครอบครัวที่ทำข้าวเม่าขายสร้างรายได้เลี้ยงครอบครัว จนมีฐานะความเป็นอยู่ดีขึ้นกว่าเดิม ข้าวเม่าถือว่าเป็นของดีขึ้นชื่อของตำบลนาหัวบ่อ

วิธีการทำข้าวเม่าหวาน คุณเจตสุดา ชินบูรณ์ เล่าว่า จะเลือกเกี่ยวข้าวหลังจากที่เป็นข้าวน้ำนม เสร็จแล้วนำมาปั่นเอาเมล็ด นำเมล็ดไปแช่น้ำคัดเอาข้าวเมล็ดที่มีน้ำหนัก นำมาคั่วไฟแล้วตำให้ได้ที่ แล้วนำมาคั่วไฟ สลับกับตำอีก 6 ครั้ง ก็จะได้ข้าวเม่าที่หวาน หอม อร่อย ซึ่งจะขายทั้งปลีกและส่ง กิโลกรัมละ 100 - 300 บาท สร้างรายได้ไม่ต่ำกว่าวันละ 2,000 บาท