วิถีชีวิตของชาวบ้านในอำเภอเล็ก ๆ เช่นอำเภอเต่างอยนั้นเรียบง่าย การใช้ชีวิตของชาวบ้านล้วนผูกพันธ์กับธรรมชาติรอบตัว ดำรงอยู่โดยหยิบจับนำพืชและสิ่งใกล้ตัวมาใช้ในการหาเลี้ยงชีพของตน นำต้นหญ้าจากที่ราบใกล้เชิงเขาเขาภูพานซึ่งเป็นภูมิประเทศได้เปรียบของชุมชน มาถักร้อยด้วยเชือกมัดแน่น เมื่อคลี่ต้นหญ้าเหล่านั้นออกมาเป็นรูปพัด ก็จะได้ไม้กวาดหนึ่งด้ามสวยงาม อันเป็นผลิตภัณฑ์ชุมชนที่สร้างอาชีพและสร้างรายได้ให้กับชุมชนเต่างอยจากรุ่นสู่รุ่น
คุณวนิดา กาวันธง วิทยากรด้านการทำไม้กวาดดอกหญ้า
แรกเริ่มก่อนการทำไม้กวาดดอกหญ้าจะกลายมาเป็นอาชีพท้องถิ่นของชาวบ้านในอำเภอเต่างอยนั้น เกิดจากการทำไม้กวาดเพื่อใช้เองในครัวเรือน จากหนึ่งครอบครัว แบ่งปันบอกต่อสู่เพื่อนบ้าน ขยับขยายจนกลายเป็นองค์ความรู้ของหมู่บ้าน เผยแพร่ความรู้ให้ชุมชนใกล้เคียง จนกลายเป็นอาชีพที่คนทั้งอำเภอเต่างอยนำมาหาเลี้ยงตัว ชาวบ้านนำมาต่อยอดสร้างเป็นอาชีพที่มั่นคง และมีรายได้ ด้วยคุณภาพของไม้กวาดดอกหญ้าที่ถักทออย่างแน่นหนาเมื่อนำมาใช้ทำความสะอาดพื้น ปัดกวาดฝุ่นสะอาดด้วยหญ้าที่มัดกับด้ามนั้นแทบไม่หลุดร่วงออกมา ส่งผลให้ผู้ซื้อเกิดความประทับใจบอกต่อจนกลายเป็นอีกหนึ่งสินค้าขึ้นชื่อของอำเภอเต่างอย โดยหมู่บ้านแทบทุกครัวเรือนกลายเป็นแหล่งผลิตและจำหนายไม้กวาดที่มีชื่อเสียง และยังเผยแพร่ความรู้ กระบวนการวิธีทำไม้กวาดให้กับผู้สนใจโดยไม่หวงแหนความรู้
คุณ “วนิดา กาวันธง” หรือ “พี่ย้อ” ผู้เป็นวิทยากรที่เชี่ยวชาญด้านการทำไม้กวาดดอกหญ้าให้กับชุมชนเล่าว่า พ่อและแม่เป็นผู้สอนการทำไม้กวาดดอกหญ้า สมัยก่อนต้องไปเก็บหญ้าแถวเขาภูพาน ผู้เฒ่าผู้แก่ก็พาลูกหลานไปเก็บหญ้ามาทำไม้กวาด แต่เดี๋ยวนี้มีไม่มาก บางทีสัตว์เลี้ยงก็ไปกินหญ้า สมัยนี้มีพ่อค้าจากทางภาคเหนือนำหญ้ามาขายช่วงเดือนมกราคม มาขายเพื่อได้วัสดุเพียงพอต่อความต้องการของลูกค้า
รายได้ดีไหม - พออยู่ได้ เวลาว่างจากการเกษตรอย่างอื่น ถือว่าพอได้ใช้ซื้อของยามจำเป็น เพราะมีพ่อค้าจังหวัดอื่นมารับตลอด เช่น อุดรธานี ขอนแก่น อุบลราชธานี และจังหวัดทางภาคเหนือ โดยลูกค้าจะโอนเงินมาให้แล้วนัดหมายวันรับสินค้า ชาวบ้านก็จะช่วยกันทำไม้กวาดตามจำนวนที่ลูกค้าต้องการ บ้านไหนทำได้เยอะหน่อยก็ได้เงินเยอะ แล้วนำไม้กวาดมารวบรวมขายไว้ที่ศาลาประชาคมจุดนัดหมายรับสินค้า โดยจุดเด่นของไม้กวาดเต่างอย พี่ย้อเล่าอีกว่า พ่อค้ามาซื้อไม้กวาดเต่างอยเพราะเป็นแหล่งผลิตไม้กวาดคุณภาพดีจำนวนมาก ชาวบ้านถักไม้กวาดแทบจะทุกครัวเรือน สามารถซื้อได้ครั้งละหลายด้าม ง่ายต่อการรับซื้อมากว่าที่อื่น
การประกอบอาชีพนี้ จึงเป็นความภูมิใจในหมู่บ้านสืบสานต่อไป เพราะในอำเภอเต่างอยนั้น นอกจากการทำเกษตรแล้ว การทำไม้กวาดสร้างรายได้รายวันเข้าครอบครัวตลอด พอว่างจากงานบ้านก็มาถักไม้กวาด ถ้าบ้านไหนขยันก็ได้เงินเลยบางทีสามร้อยบาทต่อวัน เนื่องจากมีผู้รับซื้อตลอด
ไม้กวาดดอกหญ้าจึงไม่ใช่แค่อุปกรณ์สำหรับทำความสะอาดบ้านทั่วไป ที่ใช้ปัดกวาดฝุ่นละอองตามพื้น สำหรับชาวอำเภอเต่างอยแล้ว ไม้กวาดเป็นทั้งเครื่องมือสร้างรายได้ สร้างอาชีพ เป็นวิถีชีวิตที่อยู่คู่กับชาวบ้านสืบต่ออย่างยาวนาน และดำรงอนุรักษ์ไว้คงอยู่อย่างยั่งยืน ไม้กวาดเพียงหนึ่งด้ามเล็กจึงสร้างเรื่องราวมากมายผูกมัดรวมผู้คนในชุมชนอำเภอเต่างอยให้เป็นหนึ่งเดียวกัน
ผู้ให้ข้อมูล วนิดา กาวันธง
ผู้เรียบเรียง จันทร์จิรา สุวรรณการีย์กุล