Embedded Files
(HbA1c)پشکنینی شەکرەی ٣ مانگی
پشکنینی سەکرەی ٣ مانگی، ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە دەستنیشانکردنی نەخۆشی شەکرەدا. بە پێچەوانەی پشکنینە ستانداردەکانی شەکری خوێن کە تەنها وێنەیەکی خێرا پێشکەش دەکەن، ئەم پشکنینە دیدێکی گشتگیر لە تێکڕای ئاستی شەکری خوێن لە ماوەی نزیکەی ٢ بۆ ٣ مانگدا دەدات. بە پێوانەکردنی ڕێژەی سەدی هیمۆگلۆبینی گلایکەتکراو لە خوێندا، ئەوە ئاشکرا دەکات کە شەکری خوێن چەندە کاریگەرانە بە تێپەڕبوونی کات کۆنتڕۆڵ کراوە
.ئەم پشکنینە پێویستی بە نەخواردنی خواردن نییە، ئەمەش دڵنیای دەدات کە نیشاندەرێکی جێگیرە بۆ کۆنترۆڵکردنی نەخۆشی درێژخایەنی شەکرە
لێکدانەوەی ئەنجامەکان بە نزیکەی بەم شێوازەیە: لە خوار 5.7% بە شێوەیەکی گشتی ئاساییە، 5.7% بۆ 6.4% پێشنیاری پێش شەکرە دەکەن، و 6.5% یان زیاتر زۆرجار ئاماژەیە بۆ نەخۆشی شەکرە. چاوەدێرانی تەندروستی ئەم ئەنجامانە بەکاردەهێنن بۆ دیاریکردن باشترین دەرمان و خۆراک و شێوازی ژیان
کێش دابەزاندن بە پشتبەستن بە خۆراکە ڕووەکییەکان:
رجێم کردن بە خۆراکی ڕووەکی، کە گرنگی بە خۆراکەکانی وەک میوە، سەوزە، دانەوێڵە و چەرەسات دەدات، دەتوانێت تەندروستی دڵ و خوێنبەرەکان بەرز بکاتەوە بەم شێوەیە:
١- کەمکردنەوەی مەترسییەکانی دڵ: کەمکردنەوەی چەوری تێر و کۆلیسترۆڵ، یارمەتی تەندروستی دڵ دەدەن، کە ئەم خۆراکانە ڕێژەیەکی زۆری ڕیشاڵی تێدایە کە یارمەتی کەمکردنەوەی کۆلیسترۆڵی خراپ"LDL" دەدات.
٢- کۆنتڕۆلکردنی پەستانی خوێن: دەوڵەمەندە بە پۆتاسیۆم و ڕێژەیەکی کەم سۆدیۆم، یارمەتی کۆنترۆڵکردنی پەستانی خوێن دەدەن.
٣- کۆنتڕۆلکردنی کێش: کالۆری و چەوری تێر کەمی تێدایە، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ کۆنترۆڵکردنی کێش.
٤- کەمکردنەوەی هەوکردن: هەندێک لە خۆراکە ڕووەکییەکان کاریگەری دژە هەوکردنیان هەیە.
٥- جێگیرکردنی شەکری خوێن: یارمەتی ڕێکخستنی ئاستی شەکری خوێن دەدەن، ئەمەش مەترسی تووشبوون بە شەکرە کەمدەکاتەوە.
ڕۆڵی ڕۆبۆتەکان و ئامێرە ئۆتۆماتیکیەکان لە بەرزکردنەوەی ئاستی کارایی و وردبینی تاقیگە پزیشکییەکان
ڕۆبۆتەکان و ئامێرە ئۆتۆماتیکیەکان لە تاقیگە پزیشکییەکاندا بەکاردەهێنرێ بۆ ئەنجامدانی ئەو ئەرکانەی کە پێشتر لەلایەن مرۆڤەوە ئەنجام دەدرا. ئەم تەکنەلۆژیایە یارمەتی تاقیگەکان دەدات خێراتر و وردتر کاربکەن و ئەگەری هەڵەکردن کەمتر بێت. سیستەمی ئۆتۆماتیکی ئەرکەکانی وەک مامەڵەکردن لەگەڵ سامپڵی نەخۆش و شیکردنەوەی داتاکان بەڕێوەدەبات، لەکاتێکدا ڕۆبۆتەکان دەتوانن کارەکانی وەک تێکەڵکردنی ماددە کیمیاییەکان و جوڵاندنی سامپڵەکان ئەنجام بدەن. ئەمەش وا دەکات کارەکانی تاقیگە کاراتر و بەردەوامتر و سەلامەتتر بن، ئەمەش سوود بە هەردوو نەخۆش و ستافی تاقیگە دەگەیەنێت. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە جێبەجێکردنی سستەمی ئۆتۆماتیکی و ڕۆبۆتیک دەبێت بە وردی بەپێی پێداویستییە تایبەتەکانی هەر تاقیگەیەک بگونجێت. ڕاهێنانی گونجاو، چاککردنەوەی دروست و چاودێریکردنی بەردەوام زۆر گرنگە بۆ وەرگرتنی زۆرترین سوود.
کاریگەری blue light لە کاتی خەودا.
ڕووناکی شین (blue light) بەشێکی دیاریکراوی سپێکتریمی ڕووناکی بینراوە کە درێژی شەپۆلی کورتە و ئاستی وزەی بەرزە. بەشێکە لەو ڕووناکی سروشتییەی کە خۆر دەیخاتە ڕوو و هەروەها لە لایەن چەندین سەرچاوەی ڕووناکی دەستکردەوە بەرهەم دەهێنرێت، لەوانە ئامێرە ئەلیکترۆنیەکانی وەک مۆبایلە زیرەکەکان و کۆمپیوتەر و گڵۆپی LED. بەرکەوتنی ڕووناکی شین، بەتایبەتی لە شاشەکانی وەک مۆبایل و تابلێت و کۆمپیوتەرەوە، دەتوانێت بەرهەمهێنانی هۆرمۆنی میلاتۆنین کە دەبێتە هۆی خەوتن کەمبکاتەوە. ئەم تێکچوونە لە سووڕی سروشتی خەو و بەئاگابوونەوە لە جەستەدا دەبێتە هۆی کێشەی خەوتن و کەمبوونەوەی کوالیتی خەو و تێکچوونی شێوازی خەوتن. پێشنیار دەکرێت بەرکەوتنی ڕووناکی شین پێش خەوتن سنووردار بکرێت، وەک بەکارهێنانی ڕێکخستنەکانی دۆخی شەوانە "night mode" لەسەر ئامێرەکان یان بەکارهێنانی فلتەری ڕووناکی شین، بۆ ئەوەی یارمەتی پاراستنی شێوازی خەوتنی تەندروست بدات.
کاریگەرییە نەرێنییەکانی چیپس لەسەر تەندروستی مرۆڤ:
١- ڕێژەیەکی زۆر لە چەورییە ناتەندروستەکانی تێدایە: زۆربەی چپسەکان لە زەیتی ناتەندروستدا سوور دەکرێنەوە، ئەمەش دەبێتە هۆیزیادبوونی وەرگرتنی چەورییە تێرەکان. ئەم چەوریانە دەتوانن ئاستی کۆلیسترۆڵی LDL بەرز بکەنەوە و ئەگەری تووشبوون بەنەخۆشییەکانی دڵ زیاد بکەن.
٢- ڕێژەیەکی زۆر سۆدیۆم: بە شێوەیەکی گشتی چپسەکان پڕن لە خوێ، کە دەتوانێت بەشداربێت لە بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن. زۆرخواردنی سۆدیۆم دەبێتە هۆی گرژبوونی سیستەمی دڵ و خوێنبەرەکان و ئەگەری تووشبوون بە کێشەکانی دڵ زیاد دەکات.
٣- ڕێژەیەکی زۆر کالۆری تێدایە: کالۆری زۆر دەبێتە هۆی زیادبوونی کێش و قەڵەوی ئەگەر بە زیادەڕۆیی بخورێت. بە تێپەڕبوونی کات،زیادەڕۆیی لە وەرگرتنی کالۆری دەتوانێت بەشداربێت لە کێشە تەندروستییە جیاوازەکانی وەک شەکرە و حاڵەتی تێکچونی میتابۆلیزمی لەش.
٤- بەهای خۆراکی کەم: چپس ماددە خۆراکییە سەرەکییەکانی وەک ڤیتامین و کانزا و ڕیشاڵی تێدا نییە، کە زۆر گرنگن بۆ پاراستنیتەندروستی باش و پشتگیریکردنی کارەکانی جەستە.
٥- بەرزبوونەوەی شەکری خوێن: چپسەکان ڕێژەی گلایسیمیکیان بەرزە، ئەمەش دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی خێرای ئاستی شەکری خوێن. بەرزبوونەوەی بەردەوامی شەکری خوێن دەتوانێت کێشە دروست بکات بۆ ئەو کەسانەی کە نەخۆشی شەکرەیان هەیە یان ئەوانەی مەترسیتووشبوونیان بەو حاڵەتە هەیە.
٦- زیادەڕۆیی لە خواردن و خراپی خووی خواردن: سروشتی ئالوودەبوونی چپس و خواردنە کەمەکانی تری پرۆسێس کراو دەتوانێت ببێتەهۆی زیادەڕۆیی لە خواردن و تێکدانی شێوازی خواردنی ڕێکوپێک. ئەمەش دەبێتە هۆی خۆراکی ناتەندروست و ناهاوسەنگی ماددەخۆراکیەکان.
٧- دروستبوونی ئەکریلامید: کاتێک چپسەکان لە پلەی گەرمی بەرزدا سوربکرێنەوە، ئاوێتەیەک بە ناوی ئەکریلامید دروست دەبێت کە ئەگەریشێرپەنجەیی هەیە. بەرکەوتنی درێژخایەن بە ئەکریلامید لەوانەیە مەترسی شێرپەنجە زیاد بکات، هەرچەندە لێکۆڵینەوەی زیاتر پێویستە بۆئەوەی بە تەواوی لە کاریگەرییەکانی تێبگەین.
٨- کێشەکانی هەرس: ڕێژەی بەرزی چەوری لە چپسدا دەبێتە هۆی ناڕەحەتی هەرس و بەشدارە لە کێشەکانی گەدە و ڕیخۆڵە وەک هەرسنەکردن و گەڕانەوەی ترش.
بۆ پاراستنی تەندروستی باش، زۆر گرنگە چپس و خواردنە کەمەکانی تری پرۆسێس کراو بە ڕێژەیەکی مامناوەند بخۆیت. هەڵبژاردنیبەدیلی تەندروستتر وەکو چپسێکی کوڵاو یان سورکراوەی هەوا دەتوانێت هەڵبژاردەیەکی باشتر بێت. گرنگیدان بە خۆراکی هاوسەنگ کەمیوە و سەوزە و دانەوێڵەی تەواو و پرۆتینی بێ چەوری تێدابێت، زۆر پێویستە بۆ لەشێکی تەندروست.
دەردە ڕێوی
لە هەموو ڕەگەز و تەمەنێکدا هەڵوەرینی قژ جێگەی نیگەرانیە. زۆر هۆکار دەبێتە هۆی هەڵوەرینی قژ. یەکێک لە باوترین هۆکارەکان بریتییە لە نەخۆشی ئەڵۆپیشا کە ناسراوە بە دەردە ڕێوی
دەردە ڕێوی حاڵەتێکە کە قژ لە شێوەی پەڵەی بچوک بچووکدا هەڵدەوەرێ. ئەم پەڵە بچوکانە لە سەرەتادا تێبینی ناکرێت. به ڵام دوای تێپەڕبوونی ماوەیه ک، ئه م پەڵانە بەیەک دەگەن و لە شێوەی پەڵەیەکی گەورەتردا ده بینرێ. هەرچەندە نەخۆشی دەردە ڕێوی زۆربەی کات دەبێتە هۆی هەڵوەرینی قژ لە پێستی سەر، لەگەڵ ئەوەشدا هەندێ جار دەبێتە هۆی هەڵوەرینی موو لە برۆ و برژانگ و و دەم و چاویش.
هۆکارەکەی چییە؟
ئەڵۆپیشا حاڵەتێکی بەرگری دژە خۆییە کە سیستەمی بەرگری لەشی کەسەکە هێرش ئەکاتە سەر سەلکی قژ و مووەکان و لە ئەنجامدا هەڵدەوەرن. توێژینەوەکان دەری دەخەن کە ئەم نەخۆشییە زیاتر لەو کەسانەدا باوە کە حاڵەتێکی بەرگری دژە خۆیی دیکەیان تێدا دەبینرێت وەک هەوکردنی جومگەی روماتۆیدیی و شەکرەی جۆری ١. وە هەروەها بۆماوە ڕۆڵێکی بەرچاو دەبینن لە پەرەسەندنی ئەڵۆپیشا.
جۆرەکانی چین؟
چەندین جۆری جیاوازی ئەڵۆپیشا هەیە. هەندێک لە باوترین جۆرەکانی ئەمانەن:
· ئەڵۆپیشای ئەندرۆجێنێتیک: جۆرێکی زۆر باوی قژهەڵوەرینە لە پیاوان و ئافرەتاندا. لە پیاواندا، ئەم حاڵەتە دەسپێدەکات بە هەڵوەرینی قژ لە بەشی سەرەوەو تەنیشتی سەر و بە تێپەڕبوونی کات دەبێتە هۆی کەڵچەی. و لە ئافرەتاندا، دەبێتە هۆی زۆر تەنکبوونی تاڵەکانی قژ بەشێوەیەک کە بێخی سەر دەردەکەوێ. بە پێچەوانەی پیاوان ئەڵۆپیشای ئەندرۆجینتیک لە ئافرەتدا بە دەگمەن دەبێتە هۆی کەڵچەی.
ئەڵۆپیشا ئارێاتا (پەڵەیی): ناسراوە بە هەڵوەرینی موو بەشێوەی پەڵەیی لەسەر پێستی سەر و لەش.
ئەڵۆپیشا تۆتالیس: ناسراوە بە هەڵوەرینی قژ بە تەواوی و تەنها لە پێستی سەر.
ئەڵۆپیشا یونیڤێرس: ئەو کەسانەی کە ئەم جۆرەیان هەیە موویان هەڵدەوەرێ نەک تەنها لە پێستی سەر بەڵکو برۆ و برژانگ و و تەواوی لەش دەگرێتەوە.
هۆکارە مەترسیدارەکان کە ئەگەری دروستبوونی ئەم حاڵەتەی لێ دەکرێ چین؟
مێژووی خێزان: بۆماوە ڕۆڵێکی بەرچاو دەبینێت لە وەرگرتنی ئەم حاڵەتە.
گۆڕانی هۆرمۆن: هەندێک لەوانە وەک گۆڕانی هۆرمۆنی لە کاتی سکپڕی و تەمەنی نائومێدی و کێشەی رژێنی غودەی دەرەقی.
هەندێک لە دەرمان: وەک دەرمان بۆ چارەسەری خەمۆکی، هەوکردنی جومگە، نەخۆشی دڵ، یان شێرپەنجە ئەگەری دروستبوونی ئەم حاڵەتە زیاتر دەکات.
سترێس و دڵەڕاوکێ: سەختی وفشارە دەروونیەکان ، ئەگەری دروستبوونی حاڵەتی ئەڵۆپیشایان هەیە بە شێوەیەکی کاتی.
هەندێک حاڵەتی پزیشکی دیکە : وەک نەخۆشی لوپەس و شەکرە.
چۆن دەستنیشان دەکرێت؟
لە زۆربەی حاڵەتەکاندا، دکتۆرێکی بەئەزموون بە سەیرکردنی پێست و بینینی چەند نمونە قژێک لە ژێر مایکرۆسکۆپ دەتوانێت بڵێت کە ئایا ئەمە حاڵەتی ئەڵۆپیشایە یاخود نا. و هەندێ کات پشکنینی بایۆپسی پێستی سەر و شیکاریەکی دیاریکراوی خوێن ئەنجام دەدرێ بۆ دڵنیابوون لە حاڵەتەکە.
چۆن چارەسەر دەکرێت؟
چارەسەرێکی تەواوەتی نیە بۆ ئەم حاڵەتە، تەنها هەندێک دەرمان هەیە کە دەتوانرێ کار لەسەر پێست بکات بۆ هاندانی گەشەی قژ. جگە لەمانە، دەرزی ستێرۆید و چارەسەری ڕووناکی، بە گشتی بۆ چارەسەرکردنی دۆخەکە بەکار دەهێنرێت.
چارەسەری سروشتی بۆ ئەڵۆپیشا بریتییە لە دەرزی ئاژنین، خواردنەوەی ئۆلۆ ڤێرا، دانانی ئاوی پیاز لەسەر پێست و بەکارهێنانی زەیتێکی زۆر وەک زەیتی گوێزی هندی، زەیتی گەرچەک و زەیتوون هتد. زۆربەی چارەسەرە سروشتییەکان بە شێوەیەکی کلینیکی تاقی نەکراونەوە یان نەسەلمێنراون و بەوپێیە، کاریگەریان نازانرێت.
ئامادەکردنی م. لالان ڕێباز ـ ی.تاقیگە لە بەشی شیکردنەوەی نەخۆشی
Page updated
Report abuse