بەرگری ئەنسۆلین
ئەنسۆلین هۆرمۆنێکە کە لەلایەن خانەکانی بێتا لە پەنکریاسدا بەرهەم دێت. بڕێکی کەم لە ئەنسۆلین بە شێوەیەکی ئاسایی دوای هەر ژەمێک دەچێتە ناو خوێنەوە و یارمەتی گواستنەوەی گلوکۆز دەدات بۆ خانەکانی جەستە کە پێویستە بۆ بەرهەمهێنانی وزە. بەرگری ئەنسۆلین کەمبوونەوەی توانای جەستەیە بۆ وەڵامدانەوەی کاریگەرییەکانی ئەنسۆلین بەتایبەتی لەلایەن ماسولکە و شانە چەورییەکانەوە (چەوری). بەو پێیەی خانەکان دەبێت گلوکۆزیان هەبێت بۆ ئەوەی بژین،
هیچ پشکنینێک نییە کە ڕاستەوخۆ بەرگری ئەنسۆلین دەستنیشان بکات. لەبری ئەوە، پزیشکێک سەیری تەواوی وێنەی کلینیکی نەخۆشەکە دەکات و لەوانەیە گومانی ئەوە بکات کە نەخۆشەکە بەرگری ئەنسۆلینی هەیە ئەگەر ئاستی گلوکۆزی خوێن زیاد بکات، ئاستی ترایگلیسیرید و کۆلیسترۆڵی LDL زیادی کردبێت، و کەمبوونەوەی چڕیی کۆلیسترۆڵی HDL. ئەو پشکنینە تاقیگەییانەی کە زۆرترین ئەگەری داواکردنیان هەیە بریتین لە:
گلوکۆز:. ئەمە بەزۆری بە ڕۆژوو ئەنجام دەدرێت بەڵام، لە هەندێک حاڵەتدا، پزیشک دەتوانێت داوای GTT (تاقیکردنەوەی بەرگەگرتنی گلوکۆز)یش بکات ئامانجی پشکنینی گلوکۆز ئەوەیە کە دیاری بکات کە ئایا نەخۆشێک وەڵامی تێکچوونی هەیە بۆ گلوکۆز واتە ئایا ئاستی گلوکۆزی خوێن بەرزتر دەبێتەوە لەوەی پێویستە لە ژێر بارودۆخی ئاساییدا.
چەوریه كان: ئەمەش HDL و LDL و ترایگلیسیرید و کۆلیسترۆڵی کۆی گشتی دەپێوێت. ئەگەر سێ گلیسیریدەکان بە شێوەیەکی بەرچاو بەرز بوونەتەوە، لەوانەیە پێویست بکات DLDL (پێوانەکردنی ڕاستەوخۆی LDL) ئەنجام بدرێت.
چارەسەر:
چارەسەری بەرگری ئەنسۆلین بە پلەی یەکەم گۆڕانکاری لە خۆراک و شێوازی ژیاندا دەگرێتەوە. ئەم گۆڕانکارییە لە شێوازی ژیان و خۆراکدا بریتی دەبێت لە دابەزاندنی کێش، وەرگرتنی بڕێکی ڕێکوپێک لە چالاکیی جەستەیی بە چڕی مامناوەند، و زیادکردنی ڕیشاڵی خۆراک بۆ دابەزاندنی ئاستی ئەنسۆلین لە خوێندا و زیادکردنی هەستیاری جەستە بۆی. دابەزاندنی کێش و وەرزشکردن دەتوانێت:
کەمکردنەوەی پەستانی خوێ:
زیادکردنی هەستیاری ئەنسۆلین (واتە کەمکردنەوەی بەرگری ئەنسۆلین).
کەمکردنەوەی ئاستی کۆلیسترۆڵی ترایگلیسیرید و LDL.
بەرزکردنەوەی ئاستی کۆلیسترۆڵی HDL (بە وەرزشکردنی بەردەوام).
ئەو نەخۆشانەی کە لەلایەن پزیشکەکانیانەوە وەک بەرگری ئەنسۆلین دەستنیشان دەکرێن، پێویستە لەگەڵ پزیشکەکەیان و لەگەڵ کەسانی پسپۆڕی پزیشکی تر کاربکەن بۆ داڕشتنی پلانێکی چارەسەری تاکەکەسی و چاودێریکردنی کاریگەرییەکانی. هەروەها ڕەنگە چارەسەری دەرمانی پێویست بێت بۆ کۆنترۆڵکردنی هەر حاڵەت و نەخۆشییەکی هەبوو، بنەڕەتی، پەیوەندیدار..
خوێندکارە خۆشەویستەکانی سمستەری ٣ی دەرمانسازی ،فەرموون بۆ تێستی نوێی ئەم هەفتەیەی بایۆکمیستری(bendict test).
بەرگری بەرامبەر لاکتۆز چییە ؟
بەرگری لە بەرامبەر لاکتۆز حاڵەتێکە کاتێک ڕوودەدات کە توانای جەستە بۆ هەرسکردنی جۆرێک لە شەکر کە پێی دەوترێت لاکتۆز کەم دەبێتەوە. لاکتۆز لە شیری شیردەرەکانی وەک مانگا و بزن و هەروەها لە شیری دایکی مرۆڤدا هەیە. هەروەها پێکهاتەیەک لە بەرهەمە شیرەمەنیەکانی تری وەک پەنیر، ماست ....
نیشانەکان
نیشانەکانی پەیوەست بە بەرگەنەگرتنی لاکتۆز بە شێوەیەکی سه ره كى دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی لاکتۆزی هەرس نەکراو دەگاتە ڕیخۆڵە گەورە. شلەی زیادە دەکێشرێتە ناو ڕیخۆڵە گەورەوە، لەوێ بەکتریا لاکتۆز دەشکێنێت و گازی هایدرۆجین و ترشی لاکتیک بەرهەم دەهێنێت. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی: ئازاری سک و گرژبوون ,ئاوسانی سک غازاتی زۆر، سکچوون و هێڵنج
جۆر و توندی نیشانەکان بەپێی تاک و بەپێی بڕی و جۆری بەرهەمە شیرەمەنیەکانی خواردن دەگۆڕێت. زۆرێک لەو کەسانەی کە بەرگەنەگرتنی لاکتۆزیان هەیە دەتوانن بڕێکی کەم لە بەرهەمە شیرەمەنیەکان بخۆن کە نیشانەکانی کەم یان هیچ نیشانەیەکیان نییە.
نابێت بەرگەنەگرتنی لاکتۆز لەگەڵ حەساسیەت بە شیری مانگا تێکەڵ بکرێت. حەساسیەتی شیر بریتییە لە کاردانەوەی سیستەمی بەرگری لەش و ئاراستەی پرۆتینێکی ناو شیرەکە دەکرێت نەک شەکر. هەرچەندە ڕەنگە هەندێک لە نیشانەکان هاوشێوە بن، بەڵام کەسێک کە حەساسیەتی شیری هەیە، دەتوانێت لە ماوەی چەند خولەکێک بۆ چەند کاتژمێرێکدا دوای خواردنەوەی شیر کاردانەوەی سووک تا توند یان تەنانەت مەترسیدار بۆ سەر ژیانی هەبێت. جگە لە نیشانەکانی کۆئەندامی هەرس، ئەوانەی حەساسیەتیان بە شیرەوە هەیە، لەوانەیە تووشی کۆکە و هەناسەبڕکێ ببن.بەرگەنەگرتنی لاکتۆز لە گەورەکاندا زیاترە وەک لە منداڵاندا. حەساسیەت بە شیر لە منداڵانی بچووکدا باو و ئاساییە بەڵام زۆرجاریش گەورەتر دەبێت
قیکردنەوەکانی بەرگەنەگرتنی لاکتۆز بە دەگمەن پێویستن. ئەگەر پزیشک گومانی ئەوەی هەبوو کە نەخۆشێک بەرگەنەگرتنی لاکتۆزی هەبێت، ئەوا ڕەنگە پێشنیاری تاقیکردنەوەی خۆراکی بێ لاکتۆز بکرێت. ئەگەر نیشانەکان باشتر بوون ئەوا ئەمە لەگەڵ بەرگەنەگرتنی لاکتۆزدا یەکدەگرێتەوە (هەرچەندە دەستنیشانکردن نییە)، و زۆرجار پشکنینی زیاتر پێویست نابێت.
پشکنینی تاقیگەیی
ئامانجەکانی پشکنین بریتین لە دەستنیشان کردنی بەرگەنەگرتنی لاکتۆز و جیاکردنەوەی لە حاڵەتەکانی تر کە نیشانەکانی هاوشێوەیان هەیە. تاقیکردنەوە لەوانەیە بریتی بێت لە
:تاقیکردنەوەکانی بەرگەگرتنی لاکتۆز، لەوانە...
تاقیکردنەوەی هەناسەدانی هایدرۆجین – ئەمە باوترین تاقیکردنەوەیە کە داواکراوە کە بەکاردێت بۆ دیاریکردن و دەستنیشانکردنی بەرگەنەگرتنی لاکتۆز. ئەم پشکنینە گازی هایدرۆجین لە نمونەی هەناسەدا دەپێوێت. لەگەڵ بەرگەنەگرتنی لاکتۆز، لاکتۆزی هەرس نەکراو دەگاتە ڕیخۆڵە گەورە و لەلایەن بەکتریاکانەوە دەشکێنرێت و گازی هایدرۆجینی زیادە بەرهەم دەهێنێت. گازی هایدرۆجین دەچێتە ناو سوڕی خوێنەوە و لە کۆتاییدا لە لایەن سییەکانەوە هەناسە دەدرێت. ئەمە تاقیکردنەوەیەکی سادە و ناداگیرکەرە بۆ ئەنجامدانی
پشکنینی خوێنی بەرگەگرتنی لاکتۆز – ئەم پشکنینە چڕیی گلوکۆز لە نمونەکانی خوێندا دەپێوێت. گۆڕینی لاکتۆزی خواردراو بۆ گلوکۆز و گالاکتۆز دەستنیشان دەکات.
تاقیکردنەوەی ترشی پیسایی (pH) – بە دەگمەن ئەنجام دەدرێت، بەزۆری لەسەر کۆرپە یان منداڵان کە ناتوانن جۆرەکانی تری پشکنین ئەنجام بدەن؛ پیسایی دەتوانێت ترش بێت لەگەڵ ..بەرگەنەگرتنی لاکتۆز
:چارەسەر
بەرگەنەگرتنی لاکتۆز ناتوانرێت ڕێگری لێ بکرێت یان "چارەسەر" بکرێت بەڵام دەتوانرێت کەم بکرێتەوە. زۆربەی ئەو کەسانەی کە بەرگەگرتنی لاکتۆزیان هەیە دەتوانن بەرگەی بڕێکی کەم لە بەرهەمە شیرەمەنیەکان بگرن. کەسانی تووشبوو پێویستە لەگەڵ پزیشکەکەیان یان دابینکەری چاوەدێری تەندروستی تر باسی ئەو کارانە بکەن کە دەتوانرێت ئەنجام بدرێت بۆ دوورکەوتنەوە لە نیشانەکان. نموونە لەوانە:
خواردنی بڕێکی کەمتر لە بەرهەمە شیرەمەنیەکان.
خواردنی بەرهەمە شیرەمەنیەکان لەگەڵ خۆراکی تردا بۆ خاوکردنەوەی تێپەڕینیان بە ڕیخۆڵەکاندا.
ئەو بەرهەمە شیرەمەنیانە بخۆ کە ڕێژەی لاکتۆزیان کەمترە، وەک ماست و پەنیری ڕەق.
.ئەو حەب و شلەمەنیانەی کە ئەنزیمی لاکتازیان تێدایە بەردەستن و لەوانەیە پێش ژەمەکان یان لەگەڵ ژەمەکاندا بخورێن بۆ ئەوەی یارمەتی هەرسکردنی هەر لاکتۆزێکی هەبێت و دوورکەوتنەوە لە نیشانەکانی.
جگە لە بەرهەمە شیرەمەنیەکان لە سەرچاوەی ترەوە کالیسیۆم بەدەست بهێنە، وەک سپێناخ و برۆکلی .سەلەمون و فاسۆلیا...
تایبەت بە خوێندکارانی قۆناغی یەکەم:
هەنگاوەکانی ئامادەکردنی گیراوەکان لە ماددە ڕەقەکان,لەم ڤیدیۆیەدا یاریدەدەرێکی تاقیگە بە ڕوونی نیشانمان دەدات کە چۆن گیراوە لە پرمنگناتی پۆتاسیۆمەوە ئامادە بکەین.
قوتابیە بەڕێزەکان
ڤێدیۆی هاوپێچ باس لە یاسا گشتییەکانی سەلامەتی تاقیگە دەکات، بە هیوای ئەوەی سوودی هەبێت
سەلامەتیتان لە پێشینەی کارەکانماندایە
تاقیکردنەوەی AMH ئاستی هۆرمۆنی دژە مولێریان دەپێوێت، کە هاوتایە لەگەڵ ژمارەی هێلکەی کەسێک, هەروەها وەک تاقیکردنەوەی AMH بەکاردێت بۆ یارمەتیدانی دەستنیشانکردنی وەرەمی هێلکەدان هەرچەندە پەیوەندی بە ژمارەی هێلکەکانتەوە هەیە، بەڵام پێشبینی منداڵبوونت ناکات، پشکنینی AMH پشکنینی خوێنی سادەیە کە زۆر سوودی هەیە.
بەرزبوونەوەی ئاستی AMH بە واتای زیاتری هێلکە و بەرزبوونەوەی یەدەگی هێلکەدان دێت.
دابەزینی ئاستی AMH بە واتای کەمبوونەوەی هێلکە و کەمبوونەوەی یەدەگی هێلکەدان دێت.
پشکنینی AMH ژمارەی هێلکەکانت پێدەڵێت کە ماونەتەوە و ئایا ڕەنگە هێلکەدانەکانت زۆر خێرا پیر بن یان نا. لەوانەیە ئەوە دەربخات کە پەنجەرەیەکی کورتترت هەیە بۆ ئەوەی دووگیان بیت.
هەروەها تاقیکردنەوەی AMH لەوانەیە ئەوە ئاشکرا بکات کە تۆ چەندە باش وەڵامی دەرمانی منداڵبوون بە دەرزی دەدەیتەوە بۆ هاندانی هێلکەدانەکانت بۆ پێگەیشتن.
ئاستی AMH بە شێوەیەکی سروشتی لەگەڵ تەمەندا دادەبەزێت، بۆیە ئاساییە لە تەمەنی ٣٠ و ٤٠ و ٥٠ ساڵیدا یەدەگی هێلکەدان کەمتر ببینیت.
تەمەنی ٢٥ ساڵ: ٣.٠ نانوگرەم/میلی لیتر.
تەمەنی ٣٠ ساڵ: ٢.٥ نانوگرەم/میلی لیتر.
تەمەنی ٣٥ ساڵ: ١.٥ نانوگرەم/میلی لیتر.
تەمەنی ٤٠ ساڵ: ١ نانوگرەم/میلی لیتر.
تەمەنی 45 ساڵ: 0.5 نانوگرەم/میلی لیتر.
ئاستی بەرزی AMH هەمیشە شتێکی باش نییە، لەوانەیە AMH لە هەندێک کەسدا بەرز بێت کە تووشی نەخۆشی هێلکەدانی فرە کیسی (PCOS) بوون.
پشکنینی AMH پشکنینی خوێنە. پسپۆڕێکی چاودێری تەندروستی دەرزییەکی تەنک بەکاردەهێنێت بۆ وەرگرتنی نمونەی خوێن لە خوێنبەرێکی قۆڵت. پرۆسەکە تەنها چەند خولەکێکی دەوێت.
دەتوانیت لە هەر کاتێکدا لە ماوەی سوڕی مانگانەتدا پشکنینی AMH بکەیت. بە پێچەوانەی هۆرمۆنەکانی تری زاوزێ، AMH بە درێژایی مانگ زۆر ناگۆڕێت.
پێویست ناکات هیچ شتێک بکەیت بۆ ئامادەکاری بۆ پشکنینی AMH.
بەهیوای سوود بینین.
خۆشەویستان خوێندکارانی ساڵی یەکەم ,ڤیدیۆی هاوپێچ سەبارەت بە چۆنیەتی بەکارهێنانی مایکرۆ پیپێت لە تاقیگەی بایۆکیمیا کلینیکی.
Formal Lab. Report (1).docxتایبەت بە خوێندکارانی قۆناغی یەکەم:
Lab Report template for practical analaytical chemistry