Daltononderwijs

VERANTWOORDELIJKHEID - SAMENWERKING - EFFECTIVITEIT - ZELFSTANDIGHEID - REFLECTIE

De kenmerken van Daltononderwijs zijn:

In 2012 zijn door de Nederlandse Daltonvereniging de volgende kernwaarden toegevoegd: 

Het doel van Daltononderwijs is het kind te vormen tot een waardevol burger, volgens het westers democratisch model. Leerlingen dienen opgeleid te worden tot volwassenen die een grote mate van verantwoordelijkheid voelen voor een democratische maatschappij. In principe is dit (deels) het doel van elke vorm van onderwijs, maar de manier waarop dit doel wordt verwezenlijkt of geïnterpreteerd verschilt. Deze in algemene termen gevatte doelstelling dient zichtbaar te zijn in de dagelijkse gang van zaken.

Bij het leren hanteren van vrijheid ligt het accent vooral op de sociale aspecten van die vrijheid. De kinderen krijgen de vrijheid om hun persoonlijkheid te ontplooien. In hun vrijheid ontdekken zij normen en regels en grenzen. Zij leren die vrijheid te delen met anderen er samen gebruik van te maken. Het kind is verantwoordelijk voor hetgeen het met zijn/haar vrijheid doet. De leerkracht heeft hierbij een begeleidende rol. De koppeling van het leren zelfstandig te werken aan het vrijheidsprincipe houdt zelfwerkzaamheid in. Dit bevordert het leren en het denken. De kinderen zoeken oplossingen voor de gestelde problemen en ontwikkelen eigen denkgewoonten bij zowel de weergave als de toepassing van het geleerde. Het beginsel van de zelfwerkzaamheid sluit aan bij het feit, dat gezonde kinderen actief en zelf ontdekkend bezig willen zijn.

Bij het leren samenwerken ligt het accent op het samenwerken in plaats van op samen werken. De leerlingen vullen elkaar aan en helpen elkaar op basis van sterke en zwakke punten in de leervorderingen. Het leren samenwerken met anderen is zowel op school als in het latere dagelijkse leven voortdurend nodig.

Bovengenoemde kenmerken moeten een waarborg zijn voor de sociale opvoeding van kinderen en een hiermee samenhangende, sterk op de persoon gerichte aanpak van het onderwijs. Helen Parkhurst omschreef bovenstaande als volgt: “Leerlingen zelfstandig laten werken aan leerstof die hen interesseert op het moment dat het hen interesseert. Dit zelfstandig werken moet gebeuren in een sfeer, die gekenmerkt wordt door respect voor andere leerlingen, verantwoordelijkheid voor eigen werk en met ruimte voor individuele ontplooiing van ieder kind.” De school ontwikkelt een doorgaande opbouwende lijn in de diverse aanbiedingsvormen van het samenwerkend leren.

Daltononderwijs heeft in zich om effectiever, doelmatiger te werken. Door leerlingen taken te geven, waar zij verantwoordelijkheid voor dragen en die ze in vrijheid zelf plannen en uitvoeren, is het onderwijs veel effectiever is dan het stilzit- en luisteronderwijs. Kinderen zijn als het ware kleine ondernemers, die verantwoordelijkheid leren dragen voor het schoolwerk, hun eigen werk. Effectief/doematig is ook het gebruik van o.a. de Snappettablets/chrombooks in de groepen 4-8, door directe feedback zijn de leerresultaten hoger.

Reflectie, het nadenken over je eigen gedrag en je eigen werk, is op daltonscholen belangrijk. Op veel daltonscholen maken leerlingen vooraf een inschatting van de moeilijkheidsgraad en de tijd van de opdrachten. Achteraf wordt hierover ook een feitelijke beoordeling gegeven en worden in gesprekjes regelmatig de inschattingen vooraf en de feitelijke beoordelingen achteraf met elkaar vergeleken. In zulke gesprekken kan er dan bijvoorbeeld aandacht geschonken worden aan het feit waarom een kind steeds de rekenopgaven in de weektaak vooraf moeilijker inschat dan ze (achteraf) blijken te zijn. Op andere aspecten van het werken in de klas wordt op een soortgelijke wijze gereflecteerd. Zo wordt geleidelijk de vaardigheid in het zelfstandig werken en het samenwerken opgebouwd. Het kritisch benaderen van onderwijskundige ontwikkelingen en inzichten is op een daltonschool vanzelfsprekend. Iedere docent die werkt op een daltonschool reflecteert op zijn/haar onderwijspraktijk en professioneel handelen. Ook op schoolniveau vindt reflectie over de kwaliteit van het daltononderwijs voortdurend plaats.

Het werken met taken

De Daltongedachte staat centraal in de dagelijkse werkwijze op De Klinker. De drie uitgangspunten worden o.a. verwezenlijkt in het takensysteem. Kinderen krijgen leer- en doetaken, die binnen een bepaalde tijd, een dag tot een week, moeten worden afgerond. De omvang van de taak is afhankelijk van de leeftijd en de hoeveelheid stof die een kind kan overzien. Het takensysteem bevordert zelfwerkzaamheid. De kinderen werken aan taken, die uitdagen tot het dragen van eigen verantwoordelijkheid. 

Samenwerking komt bij de taken vaak aan de orde. Onderlinge hulp of elkaar overhoren is mogelijk bij het gezamenlijk uitvoeren van opdrachten. 

Op De Klinker werken kinderen van jongs af aan met taken. In de groepen 1 en 2 en de eerste helft van groep 3 worden de taken door middel van een takenbord aangegeven. Op dat bord is direct duidelijk te zien welke kinderen met welke taken bezig zijn en welke taken al zijn volbracht. Vanaf de 2e helft van groep 3 t/m groep 7 werken de kinderen met een taakformulier, waarop hun taken staan vermeld. De leerlingen van de groepen 8 schrijven/plannen de taken in hun agenda. Vanaf groep 1/2 leren we de leerlingen om de taken juist te plannen. Als de kinderen een bepaald onderdeel af hebben, tekenen zij dat af. Zo is in één oogopslag te zien welke onderdelen al zijn gemaakt en welke onderdelen nog gedaan moeten worden. Op elk gewenst moment kan hierover contact zijn tussen leerling en leerkracht. Op de taak wordt ook zelfreflectie van de leerling gevraagd.

Het takenpakket wordt zo samengesteld, dat het elk kind een uitdaging biedt op zijn/haar niveau van ontwikkeling. Voor snelle werkers en meer begaafde leerlingen is er altijd de mogelijkheid van extra werk aansluitend op de behoefte van het kind. 

Onderdeel van de reguliere taak is keuzewerk. Elk kind maakt een keuze uit het aanbod aan keuzewerk dat leerstof op een “andere” manier wil aanbieden. Voorbeelden zijn werken met de computer, schaken, dammen, creatieve onderdelen, reken- en taalspelletjes, het maken van werkstukken, techniek.

Veelgestelde vragen over Daltononderwijs

Is Daltononderwijs geschikt voor elk kind?

In principe is Daltononderwijs geschikt voor elk kind. Ook voor de kinderen die nog niet zo goed zijn in zelfstandig werken. Zij krijgen extra begeleiding door groepsleerkracht tijdens het zelfstandig werken, zodat ook zij hun taken op tijd af hebben. Als een kind een weektaak nog niet kan overzien, kan het met een dagtaak werken totdat het toe is aan de weektaak. Het systeem voegt zich naar het kind, niet andersom

Kan een kind dat niet op een Daltonschool gezeten heeft, instromen op een Daltonschool?

Ja, dit blijkt in de praktijk altijd te kunnen. Natuurlijk houden wij er rekening mee dat nieuwe leerlingen niet gewend zijn om te werken met een dag- of weektaak of te overleggen met een klasgenoot. Daarom wordt het werken aan een weektaak geleidelijke opgebouwd. Onze ervaring is dat de meeste leerlingen er snel aan gewend zijn en het erg plezierig vinden.

Hoe weet de school of een kind extra begeleiding nodig heeft?

Op verschillende manieren merkt de leerkracht of een kind extra begeleiding nodig heeft. Bij het nakijken van de verwerking van nieuwe stof merkt de leerkracht dat de aangeboden leerstof niet begrepen wordt. Deze leerlingen krijgen extra instructie of oefenopdrachten. 

De taken die op de weektaak vermeld staan, worden vaak door de leerling zelf nagekeken. Natuurlijk houdt de leerkracht ook zelf een vinger aan de pols. Daarnaast geeft het dashboard van de Snappettablets online directe informatie over het werk van een leerling.

Wat is de meerwaarde van Daltononderwijs?

Zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, samenwerking, weten hoe je doelmatig kunt werken en het kunnen reflecteren op het eigen doen en laten, zijn in de maatschappij van groot belang. Op een Daltonschool wordt hier dagelijks aan gewerkt en is dit dus heel vanzelfsprekend voor de leerlingen. De leerlingen krijgen het vertrouwen dat zij taken zelfstandig kunnen uitvoeren. Hierdoor nemen zij hun eigen verantwoordelijkheid; gaan zij zelf op zoek naar oplossingen. En dat is niet alleen belangrijk op school.

Hoe wordt extra instructie gegeven?

Extra instructie geven doen we op verschillende manieren: Tijdens het Daltontaakwerk, bij het zelfstandig/samenwerkend werken heeft de groepsleerkracht tijd om leerlingen extra hulp te geven. Na de uitleg van nieuwe leerstof krijgen leerlingen die de stof nog niet goed begrijpen extra uitleg terwijl de andere leerlingen de nieuwe stof al kunnen verwerken. Leerlingen kunnen bij problemen ook samen zoeken naar een oplossing. Het bieden van hulp aan klasgenoten komt regelmatig aan de orde in de klas. Snelle, begaafde leerlingen worden natuurlijk ook begeleid. Zij krijgen ook individueel extra instructie over bijv. aanpak en verwerking van hun specifieke taak. Zodoende zijn er ook voor begaafde en hoogbegaafde kinderen veel mogelijkheden. Een specifieke plusklas op schoolniveau is in ons onderwijsconcept dan ook niet noodzakelijk.

Wat is het verschil tussen het Dalton onderwijs en Montessori onderwijs?

Veel ouders vragen zich dit af. Hieronder een handreiking.

Montessori onderwijs

Essentieel binnen het Montessori onderwijs is de individualiteit van een kind. Het onderwijs moet tegemoet komen aan de belangstelling (belevingswereld, wat vind ik leuk) en ontwikkelingsbehoeften (leerstijl, behoefte om samen te werken) van een kind. Een kind leert ervarend. Zo wordt de emotionele betrokkenheid opgebouwd, die nodig is om goed te kunnen leren. Deze ervaringen worden geordend en gestructureerd, waardoor het kind meer zelfvertrouwen krijgt en een beter zicht op de wereld.

De groepen binnen het Montessori onderwijs bestaan uit kinderen van verschillende leeftijden, op diverse niveaus. Dit zijn de zogenaamde stamgroepen met drie leeftijden in één klas. Dit is, omdat kinderen leren waar ieders mogelijkheden en beperkingen liggen. Daardoor ontwikkelen kinderen zich beter op sociaal en emotioneel gebied.

Op de website van de Nederlandse Montessori vereniging leest u meer over wat het Montessori onderwijs in het basisonderwijs inhoudt.

Dalton onderwijs

Binnen het Dalton onderwijs is er meer klassikale instructie, vaak als voorzet zodat kinderen daarna aan eigen taken kunnen werken. Leerlingen werken met taakkaarten met daarbinnen keuzeopdrachten. Waar bij het Montessori onderwijs meer ruimte is om eigen keuzes te maken, staat bij Dalton de dagplanning centraal.

Door de vele instructies die gegeven worden is een strakke planning erg duidelijk. Kinderen weten wanneer zij welke instructie krijgen en wanneer zij aan hun taak kunnen werken. Ook het samenwerken is meer gestructureerd door het werken met (vaste) maatjes en mentoren. De basis is voor alle kinderen hetzelfde, waarbij de verschillen vaak in de mate van de instructie en de hoeveelheid werk zitten. Kinderen kunnen zelf nog werk kiezen uit de keuzekasten. 

De rol van de leerkrachten is ook anders bij Dalton onderwijs. Er is iets meer groepsinstructie en extra instructie voor groepjes aan de instructietafel. De leraar staat meer op de voorgrond en regelt meer.

Meer over Dalton onderwijs vindt u op de website van De Nederlandse Dalton vereniging

Uitgebreide informatie over ons Daltononderwijs vindt u in ons Daltonhandboek