โครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาลในสถานศึกษา และสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) หรือเรียกย่อ ๆ ว่า "โครงการโรงเรียนสุจริต" เป็นโครงการที่เกิดจากการบูรณาการความร่วมมือระหว่างสํานักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (สํานักงาน ป.ป.ช.) กับสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) เพื่อตอบสนองต่อแผนปฏิบัติการต่อต้านการทุจริตและประพฤติมิชอบ ระยะที่ 6 (พ.ศ.2566 - 2570) โดยใช้แผนฯ เป็นเครื่องมือสําหรับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง นําไปกําหนดแนวทางการป้องกันและปราบปรามการทุจริตประพฤติมิชอบ ให้สอดคล้องกับการพัฒนาตามแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ประเด็น (21) การต่อต้านการทุจริตและประพฤติมิชอบ (พ.ศ. 2561 - 2580) เพื่อขับเคลื่อนจากนโยบายสู่การปฏิบัติให้บรรลุผลสําเร็จตามเป้าหมายยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี
          โครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาลในสถานศึกษา และสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) นี้ เริ่มดําเนินการมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2556 มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการในปีแรก 225 โรงเรียน ซึ่งถูกกําหนดให้เป็น "โรงเรียนสุจริตต้นแบบ" และได้มีการขยายเครือข่ายโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการเพิ่มขึ้นทุกปี จากร้อยละ 10 ร้อยละ 20 ร้อยละ 30 และร้อยละ 40 ตามลําดับ จนกล่าวได้ว่ามีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการโรงเรียนสุจริตครบทุกแห่งในปี พ.ศ. 2560 จุดเน้นสําคัญของโครงการโรงเรียนสุจริตคือ เพื่อพัฒนานักเรียน ครู ผู้บริหาร และบุคลากรทางการศึกษา ของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานให้เกิดคุณลักษณะ 5 ประการ ได้แก่ 1) ทักษะกระบวนการคิด 2) มีวินัย 3) ชื่อสัตย์สุจริต 4) อยู่อย่างพอเพียง และ 5) จิตสาธารณะ (ซึ่งต่อไปจะเรียกว่า คุณลักษณะ 5 ประการของโครงการโรงเรียนสุจริต) โดยดําเนินการตามแนวทางของปฏิญญาโรงเรียนสุจริต ทั้ง 3 ด้าน คือ ด้านการป้องกัน ด้านการปลูกฝังและด้านการสร้างเครือข่าย ผ่านกิจกรรมต่าง ๆ ที่โครงการกําหนดไว้ทั้งนี้สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานได้มีการปรับปรุง เพิ่มหรือลดกิจกรรมในแต่ละปีตามบริบทและความเหมาะสม กิจกรรมที่ส่งเสริมให้โรงเรียนในโครงการโรงเรียนสุจริตดําเนินการมีหลากหลายกิจกรรม เช่น ๑) กิจกรรม ป.ป.ช. สพฐ.น้อย และป.ป.ช. สพฐ.ชุมชน 2) กิจกรรมถอดบทเรียน Best Practice 3) กิจกรรมบริษัทสร้างการดี 4) กิจกรรมสร้างสํานึกพลเมือง (Project Citizen) 5) กิจกรรมสร้างสรรค์ต่อต้านการทุจริตผ่านสื่อภาพยนตร์สั้น และ 6) กิจกรรมค่ายเครือข่ายผู้นําเยาวชนไทยหัวใจ STRONG ทั้งนี้ได้มีการจัดทํามาตรฐานโรงเรียนสุจริตและแนวทางการดําเนินกิจกรรมขึ้น เพื่อเป็นแนวทางให้โรงเรียนพัฒนาตนเองให้บรรลุตามเป้าหมายของโครงการได้อย่างราบรื่น ซึ่งมาตรฐานและแนวทางดังกล่าว  สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาสามารถใช้ในการนิเทศ แนะนําช่วยเหลือให้โรงเรียนดําเนินการตามโครงการโรงเรียนสุจริตได้อย่างมั่นใจ นอกจากนี้ สํานักพัฒนานวัตกรรมการจัดการศึกษายังได้ทําการวิจัยรูปแบบการพัฒนาโรงเรียนสุจริต และริเริ่มแนวทางการดําเนินการประเมินโรงเรียนสุจริตพระราชทานขึ้น เพื่อส่งเสริมให้โรงเรียนสุจริตที่ดําเนินการบรรลุเป้าหมาย "คุณลักษณะ 5 ประการของโครงการโรงเรียนสุจริต" มีผลงานเชิงประจักษ์ปรากฏเด่นชัด มีโอกาสเข้ารับโล่รางวัลพระราชทาน เป็นขวัญกําลังใจให้แก่โรงเรียนที่ทุ่มเทพัฒนาในการสร้างคนดีให้บ้านเมืองอันจะส่งผลให้ประเทศเจริญก้าวหน้าไปได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน
          อย่างไรก็ตาม สํานักงานป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (สํานักงาน ป.ป.ช.) เห็นความจําเป็นเร่งด่วนในการเร่งรัดการขับเคลื่อนแนวคิดที่ประชาชนต้องไม่ทนต่อการทุจริต ในทุกระดับการศึกษาด้วยการปลูกฝังจิตสํานึกในการแยกแยะประโยชน์ส่วนตนและประโยชน์ส่วนรวม มีจิตสาธารณะ รู้จักอยู่อย่างพอเพียง มุ่งสร้างพฤติกรรมที่ไม่ยอมรับและไม่ทนต่อการทุจริต และเป็นพลเมืองที่มีความรับผิดชอบต่อสังคมผ่านการจัดการเรียนรู้ในการศึกษาทุกระดับ จึงได้มีการประสานความร่วมมือกับหน่วยงานที่มีสถานศึกษาผู้ทรงคุณวุฒิทั้งจากภาครัฐและภาคเอกชนที่มีส่วนเกี่ยวข้อง จัดทําหลักสูตร/ชุดการเรียนรู้และสื่อประกอบการเรียนรู้ด้านการป้องกันการทุจริต โดยขอความร่วมมือให้หน่วยงานการศึกษาแต่ละระดับศึกษา นําไปใช้ในการจัดการเรียนการสอน ทั้งการศึกษาในระบบและ การศึกษานอกระบบ ทั้งภาครัฐและเอกชน ทั้งนี้ได้เริ่มดําเนินการมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2560 สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ในฐานะองค์กรรับผิดชอบการจัดการศึกษาให้แก่นักเรียนตั้งแต่ระดับปฐมวัยจนถึงชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ได้มอบหมายให้สํานักพัฒนานวัตกรรมการจัดการศึกษาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จัดทํารายวิชาเพิ่มเติม "การป้องกันการทุจริต" ประกอบด้วยเนื้อหา 4 หน่วยการเรียนรู้ ได้แก่ 1) การคิดแยกแยะระหว่างผลประโยชน์ส่วนตนและผลประโยชน์ส่วนรวม 2) ความละอายและความไม่ทนต่อการทุจริต 3) STRONG : จิตพอเพียงต้านทุจริตและ 4) พลเมืองที่มีความรับผิดชอบต่อสังคม พร้อมทั้งจัดทําแผนการจัดการเรียนรู้ตามหลักสูตร ครบถ้วนตั้งแต่ระดับปฐมวัยถึงระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 และส่งให้โรงเรียนทุกแห่งในสังกัดสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน นําไปใช้เป็นแนวทางในการจัดการเรียนการสอนให้บรรลุผลตามที่กําหนดไว้ในหลักสูตรและเกิดคุณลักษณะ 5 ประการ ของโครงการโรงเรียนสุจริต โดยให้โรงเรียนเริ่มดําเนินการตั้งแต่ปี พ.ศ. 2562 เป็นต้นมา

คุณลักษณะ 5 ประการ ของโรงเรียนสุจริต