Sıkça Sorulan Sorular

Bu sayfada koordinatörlüğümüz tarafından düzenlenen eğitimler ve kurslarda sıklıkla sorulan soruların bir derlemesi yapılmıştır. Bu derleme Aralık 2023 tarihinde gerçekleştirilmiş olup, ilgili tarihte güncel proje rehberlerindeki bilgilere göre düzenlenmiştir. Rehberlerin ve dolayısıyla burada sunulan bilgilerin güncellenmesi olasıdır. En güncel bilgilere ulaşmak için proje rehberlerine (2204A-Proje Rehberi, 2204B-Proje Rehberi) danışılması önerilmektedir.

1. Nasıl Başvuru Yapabilirim?

Proje sahibi öğrenci veya öğrencilerin ve varsa danışmanın TÜBİTAK Araştırmacı Bilgi Sistemi’ne (ARBİS) üye olması; eğer proje sahibi öğrenci veya öğrenciler ile varsa danışmanın üyelikleri mevcutsa bilgilerinin güncel olması gerekmektedir. ARBİS kullanım kılavuzuna https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/2750/arbis_kullanim_kilavuzu.pdf adresinden ulaşabilirsiniz.

https://ebideb.tubitak.gov.tr/basvuruacikprogramlar.htm sayfasında başvuruya açık programlar sekmesinden 2204 A ya da 2204 B seçebilir, kimlik doğrulama sisteminden giriş yaparak başvuru ekranını açabilirsiniz.

Başvurular çevrim içi kanallarla yapılacak olup, herhangi bir belge göndermeniz gerekmemektedir.

2. Geçmiş yıllarda yaptığım bir projemi revize ederek yarışmaya katılabilir miyim?

Hayır, daha önce yarışmalara katılmış bir projeyi revize ederek yarışmaya katılamazsınız. Aynı ya da başka isimlerle ve/veya aynı ya da benzer içerikle (konuyla) herhangi bir proje yarışmasına, bu yarışmanın son başvuru tarihinden önce başvurusu yapılmış veya katılmış projelerle bu yarışmaya başvuru yapılamaz. Bu kurala uymadığı tespit edilen projeler, hangi aşamada olursa olsun yarışmadan elenir.

3. Projem ne kadar özgün olmalı?

Projenizin ön değerlendirmesindeki en önemli kriterlerden biri budur. Projeniz alanda özgün ve yaratıcı bir çalışma olmalıdır. Jüri üyeleri, değerlendirilme öncesinde proje konusunun veya yönteminin özgün ve yaratıcılık kriterine uygunluğunu Türkçe ve İngilizce anahtar kelimeler ile arama motorları aracılığı ile araştırır.

Projelerin, öğrencilerin özgün düşüncelerinden kaynaklanması, kendileri tarafından şekillendirilmiş, danışarak ama kendi bilgi ve becerileri ile yapılması gerekmektedir.

Lise seviyesindeki öğrencilerin pek çok konuda yeterli bilgi düzeyine sahip olması, tüm bilimsel gelişmelerden haberdar olması beklenemez. Üniversiteler ve araştırma merkezleri gibi imkân ve kabiliyeti çok geniş yerlerde çözülmüş problemlerin ve özellikle yurt dışında çözülmüş problemlerin, lise öğrencilerimizin bakış açısıyla tekrar çözülmesi de lise seviyesinde özgün olarak kabul edilebilir. Bu noktada çözümün kendi imkânları ve kapasiteleri ölçüsünde öğrenciler tarafından yapılmış olması esastır. Daha önce çözülmüş problemden mutlaka proje içerisinde bahsedilmesi, hatta yeni sonuçlar ile argümanlar oluşturularak karşılaştırma yapılması etik kurallara uygun olacaktır. Fikir aşamasında veya devam etmekte olan projelerle yarışmaya başvuru yapılmaz. Projelerin, Proje Rehberinde belirtilen formatta ve sonlandırılmış olarak yarışmaya başvurusunun yapılması gerekir.

4. Projemde anket/ölçek/görüşme uygulayacağım, etik kurul ya da yasal uygulama izni almalı mıyım? Nelere dikkat etmeliyim?

Proje hazırlığında kullanılması planlanan veri toplama araçlarının (test, anket, görüşme formu, vb.) elektronik başvuru sistemine PDF formatında yüklenmesi gerekir. Kişilere uygulanan veri toplama araçlarının tamamı başvuru sistemine yüklenmemelidir. Örnek olarak bir adet formun yüklenmesi yeterlidir. Ancak veri toplama araçları vasıtasıyla elde edilen bilgiler ve sonuçlar proje raporunda açıklanmalıdır. Milli Eğitim Bakanlığına bağlı kurumlarda yapılacak veri toplama çalışmalarında kullanılacak araçlarının uygulanabilirliğine ilişkin il/ilçe milli eğitim müdürlüğünden alınmış izin belgesinin taratılarak sisteme yüklenmesi gerekir.

Araştırmada kullanılması planlanan anketi geliştiren kişilerden gerekli kullanım izinlerinin ve varsa telif haklarının alınması gereklidir.  Anketin uygulanacağı katılımcılara, araştırma hakkında detaylı bilgi verilmeli ve istedikleri aşamada çalışmadan çıkabilecekleri açıkça belirtilmelidir. Katılımcıların gönüllü olarak araştırmaya katıldıklarına dair izin alınmalıdır.  Araştırma bir kurumda yapılacak ise kurumdan çalışma öncesinde gerekli izinler alınmalıdır. Bilimsel çalışma, 18 yaş altındaki öğrenciler ile ilgiliyse veli onay belgesi mutlaka alınmalıdır. Bilimsel çalışmada katılımcıların gizliliğine riayet edilmeli, veri ve bilgiler izin verildiği ölçüde kullanılmalı ve korunmalıdır. Konuyla ilgili Proje Rehberi’nin  “Bilimsel Araştırma Projelerinde Uyulması Gereken Etik Kurallar” başlığı altında yer alan “Araştırma bir anket içeriyorsa dikkat edilmesi gereken etik kurallar” kısmı incelenmelidir.

5. Aklımda bir proje fikri var. Hangi alandan katılacağıma karar veremiyorum.

Aşağıdaki sorulara vereceğiniz yanıtlar sizi uygun alana yönlendirecektir.

• Araştırma sorunuz ağırlık olarak hangi alandaki probleme çözüm üretiyor?

• Alan yazın taraması yaptığınızda en çok hangi alandaki çalışmalardan faydalandınız?

Proje Rehberinin “Tematik Alanların Açıklamaları” bölümünde tüm tematik alanların açıklamaları mevcuttur. Projenizin içeriğine en yakın olduğunu düşündüğünüz alanı ve tematik alanı seçerek yarışmaya başvuru yapabilirsiniz. Projeler başvuru yapılan ana alanda görevlendirilecek jüri tarafından değerlendirilecek olup proje içeriğinin tematik alanla olan ilişkisi değerlendirmede etkili olacaktır. Başvuru aşamasında yapılan ana alan ve tematik alan seçimlerinde başvuru süreci bittikten sonra değişiklik yapılmayacaktır.

6. Projemizle bölge sergisine davet edildik. Ne yapmalıyız?

Ön değerlendirmede başarılı bulunan projeler, bölge aşamasına davet edilir. Bölge aşamasına çağrılan projeler, belirlenen kriterler üzerinden değerlendirilir. Yapılması durumunda sergi için gerekli stant, pano, masa ve sandalye gibi malzemeler ile sözlü sunum için gerekli bilgisayar ve projeksiyon cihazı TÜBİTAK tarafından temin edilir. Projeler bir uygulama ya da model, tasarım içeriyorsa masa üzerinde sergilenebilir. Sergi süresince öğrenci grupları, misafirler ve jüri üyeleri projeleri ziyaret ederek, projeyi hazırlayan öğrencilere sorular sorabilir. Bu sırada danışmanlar sözlü sunum ve sorulara kesinlikle müdahale etmemelidir. Bölge aşamasına katılan öğrencilerin 10 dakikalık bilgisayar ortamında sunu (en fazla 30 slayt) hazırlamaları gereklidir. Sözlü sunum sadece öğrencilerin katılımıyla jüri üyelerine yapılır. Etkili bir şekilde hazırlanan sunu ve poster sunumu, projelerin bu aşamada başarılı olmasında önemlidir.

7. Bir kişi birden fazla projede görev alabilir mi? Proje ekibinde farklı okullardan kişiler yer alabilir mi?

Yarışmaya, Türkiye ve KKTC’de öğrenim gören tüm lise veya ortaokul öğrencileri katılabilir.

Yarışmaya her öğrenci yalnızca bir proje ile katılabilir ve her proje en çok üç öğrenci tarafından hazırlanır.

Bir projede sadece bir danışman görev alabilir ve danışman birden fazla projeye danışmanlık yapabilir. Lise düzeyinde düzenlenen yarışmalarda projede danışman olması zorunlu değildir. 2204-B Ortaokul Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında projede danışman olması zorunludur.

Yarışmaya başvurusu yapılacak bir projedeki öğrenciler ve danışman farklı okullardan olabilir.

8. Proje sürecinde BİDEB tarafından herhangi bir maddi destek sağlanıyor mu?

Hayır, TÜBİTAK BİDEB proje sürecinde maddi destek sağlamaz.

9. Bölge sergisine davet edildim. Katılmak zorunda mıyım?

Evet, sağlık nedenleri gibi zorunlu haller dışında tüm proje ekibinin sergiye katılması ve jüriye sunum yapması zorunludur. Zorunlu nedenlerle proje ekibindeki öğrencilerin katılamaması ya da katılımdan feragat edilmesi durumunda TÜBİTAK yetkililerine bilgi verilmesi gerekmektedir. Bu amaçla hazırlanacak dilekçede öğrenciler, danışman ve veli imzasının bulunması gerekmektedir.

10. Araştırmada dikkat etmem gereken etik kurallar nelerdir?

• Bu yarışmada, başvurusu yapılan araştırma projelerinin öğrencilerin özgün düşünce ve fikirlerinden kaynaklanmış, kendileri tarafından şekillendirilmiş, danışarak ama kendi bilgi ve becerileri ile tamamlanmış olması beklenmektedir. Bu yarışmaya katılan öğrenci ve danışmanların aşağıda belirtilen bilimsel araştırma etik kurallarına uyması gerekir:

• Proje özgün olmalıdır. Projelerin özgün olup olmadığı, jüri üyeleri tarafından “intihal yazılım programları” ile değerlendirilir. İntihal yapıldığı tespit edilen projenin sahibi öğrenci ve danışmanı bundan sonraki TÜBİTAK etkinliklerinden 3 yıl süre ile men edilir ve bu durum okullarına yazı ile bildirilir.

• Proje, öğrenci tarafından yapılmalıdır.

• Konu uzmanından gereğinden fazla yardım alınmamalıdır.

• Kullanılan bilgi kaynakları, destek alınan kişi ve kurumlar, malzemeler belirtilmelidir.

• Kendisine ait olmayan, sonuçlandırılmış ya da devam etmekte olan başka bir çalışma, proje olarak sunulmamalıdır.

• Projede başka kişilerin ifadeleri, buluşları veya düşünceleri, kaynak göstermeksizin kullanılmamalıdır.

• Proje, halk sağlığı ve güvenliği için risk teşkil etmemelidir.

• Radyoaktif maddeler, tehlikeli deney setleri, toksik ve kanserojen vb. maddeler bu tür çalışmaların yapıldığı, her türlü güvenlik önleminin alındığı ve ilgili uzman veya danışman tarafından rehberlik edilen ortamlarda kullanılabilir.

• İnsan ve canlı hayvan deneyi içeren projelerde etik kurallara uyulmalıdır.

• Hayvan deneyleri içeren projelerin TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu Yönergesine uygun olarak hazırlanması gerekir.

• Başvuru sistemine eksik, hatalı veya yanlış belge ve bilgi yüklenmesi, hazırlanan projenin halk sağlığı ve güvenliği için risk teşkil etmesi, insanların kişilik haklarına aykırı çalışma yapılması, projede etnik kökene, kişi veya toplumu karalamaya yönelik içerik bulunması, omurgalılar üzerinde kesi yapılması, kan veya doku alınması, ağız ya da enjeksiyon yoluyla etkisi kesin olarak bilinmeyen tehlikeli ve yabancı madde verilmesi, sağlığı tehdit eden deneyler yapılması durumlarında proje başvuruları hangi aşamada olursa olsun yarışmadan elenir.

11. Geçmiş yılların projelerine nasıl ulaşabilirim?

Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’na geçmiş yıllarda katılan projeleri görmek için https://www.tubitak.gov.tr/tr/yarismalar/arastirma-projeleri-yarismalari/icerik-basvuran-tum-projeler adresini ziyaret ediniz.

Ortaokul Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’na geçmiş yıllarda katılan projeleri görmek için, https://www.tubitak.gov.tr/tr/yarismalar/ortaokul-ogrencileri-arastirma-projeleri-yarismasi/icerik-basvuran-tum-projeler adresini ziyaret ediniz.

12. Proje değerlendirme kriterleri nelerdir?

Projeler öncelikle içeriğe bakılmadan biçim açısından incelemeye tabi tutulmaktadır. Kriterler aşağıdaki gibidir: 

• Proje raporu en az 2, en fazla 20 sayfadır.

• Proje raporu olarak yüklenen dosyanın içeriği proje metni içermektedir.

• Proje raporu içeriğinde kullanılan yazı büyüklüğü 12 puntodur.

• Panel ekranında gözüken proje adı ile proje raporunun ilk sayfasında yazan ad örtüşmektedir. 

Jüri tarafından projelerin ön değerlendirme sürecinde ise genel itibarıyla aşağıdaki kriterler dikkate alınır:

A. Özgünlük ve Yaratıcılık:

• Proje konusu veya yöntemi, özgünlük veya yaratıcılık taşıyor mu?

• Proje, rekabet avantajı yaratma potansiyeline sahip mi? (yeni/ileri teknolojik ürün, faydalı model, tasarım, bilgi teknolojilerine dayalı ürün vb.)

B. Bilimsel Yöntem:

• Problem veya araştırma sorusu, açık olarak belirtilmiş mi?

• Sonuca ulaşmak için amaca uygun bilimsel bir yöntem kullanılmış mı?

• Araştırmada kullanılan değişkenler, açıkça belirlenmiş ve tanımlanmış mı?

• Araştırmada elde edilen veriler, problem veya araştırma sorularını açıklamak için yeterli mi?

C. Kaynak Taraması:

• Proje raporunda yeterli ve konu ile ilişkili kaynak verilmiş mi?

• Kaynaklar, proje rehberinde belirtilen kurallara uygun olarak verilmiş mi?

D. Sonuç ve Öneriler:

• Proje sonuçları, elde edilen verilerle uygun olarak açıklanmış mı?

• Proje sonuçları, elde edilen verilerle tutarlı mı?

• Proje sonuçlarında yeni araştırmalara temel oluşturma potansiyelinden bahsedilmiş mi?

E. Uygulanabilirlik:

• Proje, uygulanabilir bir sonuç ortaya koyuyor mu?

• Projenin alana ve topluma katkısı var mı?

F. Bilimsel Etik:

• Bilimsel araştırma etik kurallarına uyulmuş mu?

• Etik belgesi gerektiren çalışmalar için etik kurul onay belgesi alınmış mı?

• Projenin hazırlama sürecinde, diğer kişi ve kurumlardan (bilim insanı, laboratuvar, üniversite vb.) ne ölçüde destek alındığı belirtilmiş mi? Beyan edilen destek, öğrencinin konuya hâkimiyeti ile tutarlı mı?

G. Özümseme:

Bölge ve final aşaması değerlendirme sürecinde yukarıda verilen kriterlerle birlikte bu ölçüt de dikkate alınır.

• Proje konusu, amacı, yöntemi, veriler, verilerin analizi ve sonuçları yeterli düzeyde açıklandı mı? (Öğrencinin konu hâkimiyetine ve sunumun ezberlenmiş sözler ile yapılmamasına dikkat edilmelidir.)

• Projenin önemli noktaları, sistematik bir şekilde sunuldu mu?

• Veriler ve sonuçlar, anlaşılır biçimde sunuldu mu?

• Özgünlük ve yaratıcılık ile kullanılan bilimsel yöntem her alan için en önemli ölçütleri oluşturmaktadır. Jüri üyeleri, değerlendirilme öncesinde proje konusunun veya yönteminin özgün ve yaratıcılık kriterine uygunluğunu arama motorları ile araştırır.

13. Projenin yarışmadan elenmesi ya da jüri tarafından reddedilmesinin nedenleri nelerdir?

Bölge ve final sergilerine davet edildikleri halde mücbir sebep olmaksızın sergi açılışına katılmayan, sergi boyunca stant başında olmayan ve mülakat sırasında hazır bulunmayan öğrencilerin projeleri değerlendirmeye alınmadan elenecektir.

Kişilik haklarını ihlal eden ve kamuoyunda bilinen insanlara hakaret içeren cümleler kullanılmamalıdır.

Son başvuru tarihinden önce aynı projeyle başka bir yarışmaya katıldığı ya da başvurduğu belirlenen projeler, hangi aşamada olursa olsun yarışmadan elenecektir.

Eksik veya yanlış bilgi ile yapılan başvurular ve başvuru sisteminde çevrimiçi başvuru yapıldıktan sonra onayı kaldırılmış projeler değerlendirmeye alınmaz.

14. Proje kitapçığı basılı olarak verilecek mi?

Proje sürecinde ve sonucunda herhangi bir basılı materyal verilmeyecektir. Soru 11’de verilmiş olan linkler yardımıyla geçmiş yıllara ait projelerin listesine yıl bazlı olarak erişilebilmektedir. 

15. Sürecin hangi aşamasında belge alacağım?

Bölge Sergisi ve Final aşamalarına katılan projeler için proje sahibi öğrencilere katılım belgesi, proje danışmanlarına  ise teşekkür belgesi takdim edilir. Bu aşamalarda dereceye giren projeler için yalnızca proje sahibi öğrencilere Başarı Belgeleri verilir.

16. Proje başvuruları ile ilgili ayrıntılı bilgiye ve değerlendirme kriterlerine nasıl ulaşılabilir?

Proje değerlendirme kriterleri, yarışma aşamalarına ve başvuru alanlarına göre güncellenmiştir. İlgili kriterlere ve yarışma ile ilgili ayrıntılı bilgiye yarışmanın web sayfasından ulaşılabilir:

https://www.tubitak.gov.tr/tr/yarismalar/icerik-lise-ogrencileri-arastirma-projeleri-yarismasi 

https://tubitak.gov.tr/tr/yarismalar/icerik-ortaokul-ogrencileri-arastirma-projeleri-yarismasi 

17. Yarışmalara kimler katılabilir? Katılımla ilgili sınırlamalar söz konusu mudur?

Yarışmalara, Türkiye ve KKTC’de örgün ve açık öğretim sisteminde öğrenim gören tüm lise ve ortaokul öğrencileri katılabilir. Yarışmaya her öğrenci yalnızca bir proje ile katılabilir ve her proje en çok üç öğrenci tarafından hazırlanır. Yarışmaya başvuruda bulunacak bir projedeki öğrenciler ve danışman farklı okullardan olabilir. 

18. Proje değerlendirme sonuçlarına itiraz edilebilir mi?

Proje başvurularının bilimsel değerlendirmesi yarışmanın web sayfasında belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde, alanlarında uzman jüri üyeleri tarafından objektif bir şekilde yapılmaktadır. Değerlendirme sonucuna yargı yolu dışında itiraz kabul edilmez. 

19. Proje başvurumu ne zaman geri çekebilirim?

Başvurusu yapılan projeler, ancak ön değerlendirme sonuçları açıklanmadan önce geri çekilebilir. 

20. Proje başvuruları ne zaman sona erer?

Başvuru sistemi, başvurunun bitiş günü saat 17.30’da kapanır. Başvuru sistemi kapandıktan sonra öğrenci ve danışman bilgileri dâhil hiçbir değişiklik talebi kabul edilmez. Herhangi bir nedenle sistemde başvurusu tamamlanmamış projeler değerlendirmeye alınmaz. 

Bu sayfa İzmir Bölge Koordinatörlüğü web sitesinden derlenmiştir.