หน้าที่ของเมาส์ คือ การควบคุมตำแหน่งของเคอร์เซอร์ (ลูกศร) บนหน้าจอคอมพิวเตอร์ เพื่อให้ผู้ใช้สามารถเลื่อนเคอร์เซอร์ไปยังตำแหน่งต่าง ๆ ตามที่ต้องการได้ โดยเมาส์มีฟังก์ชันหลัก ๆ ดังต่อไปนี้
เคลื่อนที่ (Move) ลากตัวเมาส์เพื่อขยับตำแหน่งของเคอร์เซอร์ที่ปรากฏบนหน้าจอ
คลิก (Click) หรือคลิกซ้าย เพื่อเลือกคำสั่งหรือวัตถุบนหน้าจอที่ตำแหน่งของเคอร์เซอร์
ดับเบิลคลิก (Double Click) คลิกซ้ายติดกันสองครั้งบนไอคอนเพื่อเปิดขึ้นมาใช้งาน
คลิกแล้วลาก (Drag) ลากคลุมขอบเขตวัตถุที่ต้องการเลือก หรือย้ายตำแหน่งของวัตถุ
คลิกขวา (Right Click) เปิดเมนูคำสั่งต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับวัตถุที่เลือก
ปุ่มล้อเลื่อน (Scroll wheel) เลื่อนหน้าจอขึ้น-ลง สามารถกดเพื่อเปิดโหมดเลื่อนจอได้
เมาส์สามารถแบ่งเป็น 4 ประเภทหลัก ๆ ดังนี้
เมาส์แบบมีสาย เชื่อมต่อผ่านสาย USB ของคอมพิวเตอร์และอุปกรณ์ที่มีพอร์ต USB มีราคาถูก เหมาะสำหรับใช้งานทั่วไป
เมาส์ไร้สาย แบบเชื่อมต่อผ่านสัญญาณ Wireless 2.4GHz กับตัวรับสัญญาณ USB ที่เสียบกับคอมพิวเตอร์หรือโน้ตบุ๊ก
เมาส์บลูทูธ ใช้ได้กับอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่สามารถเชื่อมต่อบลูทูธได้ ไม่ว่าจะเป็นสมาร์ตโฟน แท็บเล็ต โน้ตบุ๊ก ทีวี หรือเครื่องเล่นเกม และอื่น ๆ อีกมากมาย
เมาส์เกมมิ่ง เป็นเมาส์ที่ถูกออกแบบมาสำหรับคอเกมโดยเฉพาะ มีความแม่นยำในการตอบสนองสูงกว่าเมาส์ทั่วไป อาจมีไฟ RGB เพื่อความสวยงาม โดยมักจะมาพร้อมปุ่มปรับค่า DPI และปุ่มเสริมสำหรับใช้ตั้งค่าให้เป็นปุ่มสำหรับสั่งการต่าง ๆ ตามที่ต้องการได้
นอกจากเมาส์ประเภทต่าง ๆ ที่ได้กล่าวไปแล้ว ยังมีเมาส์แบบอื่น ๆ ที่ถูกผลิตมาโดยเน้นจุดเด่นเฉพาะอีกด้วย เช่น เมาส์ Ergonomic ที่ช่วยลดอาการปวดเมื่อยข้อมือเมื่อใช้งานเป็นเวลานาน ๆ หรือเมาส์ปากกาสำหรับใช้ในการวาดรูปหรืองานกราฟิกต่าง ๆ เป็นต้น