ประเพณีวิ่งควาย บ้านสุรศักดิ์ หมู่ที่ 5 ตำบลเขาคันทรง อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี

เป็นประเพณีของชาวชลบุรีที่มีมาแต่โบราณเชื่อกันว่า หากปีใดไม่มีการวิ่งควาย ปีนั้นวัวควายจะเป็นโรคระบาดตายมาก ผิดปกตินอกจากนี้ ควายที่เจ็บป่วยระหว่างปี เจ้าของควายก็จะบนบานให้หายแล้วนำมาร่วมในประเพณีนี้ด้วย คนไทยโบราณเป็นคนที่มีจิตใจเปี่ยมไปด้วยความกตัญญูกตเวทิตา และมีเมตตาธรรม หลังจากได้ใช้ควายไถนาและ ทำงานในท้องนาอย่างเหน็ดเหนื่อยมาหลายเดือน เมื่อถึงวันขึ้น 14 ค่ำ เดือน 11 ก็จะตกแต่งควายของตนให้ สวยงามด้วยผ้าแพร และลูกปัด เพื่อเป็นการทำขวัญควาย แล้วหยุดงานในนานำควายเข้าเมือง มีการพบปะ เลี้ยงดู ร่วมกับบรรดาชาวนาผู้ร่วมอาชีพ ตลอดจนประกวดความสมบูรณ์ สวยงามของควายที่ตกแต่งมา นับเป็นการสนอง คุณของควายให้มีความสุขตามอัตภาพและได้พักผ่อน จากงานหนักในท้องนา การเลือกวัน 14 ค่ำ เพราะเป็นวัน โกนก่อนออกพรรษา จึงตกแต่งควายดังกล่าวข้างต้น แล้วเทียมเกวียนบรรทุกกล้วย มะพร้าว ใบตอง และผลิตผล อื่น ๆ มาขายคนเมือง ขากลับก็ซื้อข้าวของไปทำบุญเลี้ยงพระในวันพระ ขึ้น 15 ค่ำและวันออกพรรษา แรม 1 ค่ำ คนโบราณถือว่าวันพระต้องทำบุญ และให้ควายได้หยุดงานพักผ่อน อีกกระแสหนึ่งในวันออกพรรษานั้น วัดใหญ่อินทาราม ซึ่งเป็นวัดสำคัญของชลบุรีมาตั้งแต่ สมัยอยุธยา ตอนปลาย จะจัดให้มีการเทศน์มหาชาติ ชาวนาจึงตกแต่ง ประดับประดาควายและเกวียนบรรทุกกัณฑ์เทศน์มาที่วัด ตั้งแต่วันขึ้น 14 ค่ำ

ในอดีตที่วัดใหญ่อินทารามมีหนองน้ำใหญ่ ชาวนาที่มาพักแรมที่วัดจะพาควายไปอาบน้ำ เมื่อได้พบกันก็เกิดการแข่งขันกันว่าควายของใครจะแข็งแรง สมบูรณ์มากกว่าเกิดการวิ่งแข่งควายขึ้น สิ่งที่น่าภาคภูมิใจยิ่งสำหรับประเพณีวิ่งควายของชาวชลบุรี ก็คือ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า เจ้าอยู่หัวได้เสด็จประพาสจังหวัดชลบุรี เมื่อวันเสาร์ที่ 7 ธันวาคม พุทธศักราช 2455 ผู้ว่าราชการจังหวัดชลบุรี คือ พระยาวิเศษฤาไชยได้จัดวิ่งควาย ถวายทอดพระเนตรที่หน้าศาลากลางจังหวัดชลบุรีดังหลักฐานปรากฏในพระ ราชกิจรายวัน กรมราชเลขาธิการได้บันทึกไว้ปัจจุบันเทศบาลเมืองชลบุรี กำหนดจัดประเพณีวิ่งควายในวันขึ้น 14 ค่ำ เดือน 11 อำเภอบ้านบึง อำเภอหนองใหญ่ และอำเภอบ่อทอง จัดในช่วงวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 ในวันกำหนดนัดหมาย ชาวนาจะตกแต่งควายของตนอย่างสวยงามด้วยผ้าแพรไหมพรม กระดาษ ดอกไม้สีต่าง ๆ ส่วนมากจะเป็นสีสันสดใส เช่น สีแดง สีเหลือง สีเขียว โดยมักจะตกแต่งที่เขา หน้าผาก คอ ข้อเท้า และเชือกสน สะพาย แม้เจ้าของควายก็อาจแต่งกายให้ดูแปลกตา เป็นที่น่าสนใจ เวลาเช้า จะจัดขบวนควายที่มีคนขี่บนหลังเป็นแถว เดินไปตามท้องถนนเป็นการแสดงตัวให้ผู้คนได้เห็น และเกิด ความสนใจ การแสดงตัวให้ผู้คนได้เห็น และเกิดความสนใจเวลา บ่าย จึงมาพร้อมกัน ณ สถานที่นัดหมาย เช่นที่ เทศบาล เมืองชลบุรีจะจัดงานในบริเวณสนามหน้าศาลากลาง จังหวัด มีการกำหนดเส้นเริ่มออกวิ่งและเส้นชัย ควาย ที่แข่งขันจะยืนที่เส้นเริ่มออกวิ่ง มีเจ้าของขี่อยู่บนหลัง เมื่อได้ รับสัญญาณก็ออกวิ่ง ควายตัวใดเข้าเส้นชัยก่อน ถือเป็นผู้ ชนะ ความสนุกจะอยู่ที่ท่าวิ่งของควายที่ดูแปลกตา บาง คราวคนขี่ก็ลื่นตกลงมาจากหลังควาย และผู้ชมที่มีจำนวน มากจะส่งเสียงเชียร์ดังอื้ออึง การแข่งวิ่งควายเป็นการ แข่งขันที่ไม่ได้มุ่งแพ้ชนะเป็นสำคัญ เพราะควายไม่ใช่สัตว์ที่ ได้รับการฝึกให้วิ่งแข่ง แต่การได้เข้าร่วมประเพณีและ ความสนุกสนานเป็นสิ่งสำคัญในปัจจุบันนอกจากการวิ่งแข่งควาย แล้ว ยังมีประกวดสุขภาพควายและประกวดการตกแต่ง ควายประเภทสวยงาม และตลกขบขันอีกด้วย

ประเพณีวิ่งควายเป็นประพณีเก่าแก่ตั้งแต่ดั้งเดิมของชาวเขาคันทรง อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี เริ่มขึ้นตั้งแต่ประมาณ ปี พ.ศ. 2500 จัดขึ้นเพื่อเฉลิมฉลองตลาดบ้านสุรศักดิ์ และตามความเชื่อของชาวบ้านสุรศักดิ์เชื่อว่า ถ้าปีไหนไม่ได้จัดจะทำให้เกิดไฟไหม้ตลาดสุรศักดิ์ ชาวบ้านสุรศักดิ์ จะเดือดร้อนไม่สงบร่มเย็น เพราะเคยมีเรื่องเล่าต่อกันมาว่า มีอยู่ปีหนึ่งที่บ้านสุรศักดิ์ไม่ได้จัดวิ่งควาย ทำให้ปีนั้นเกิดเหตุการณ์ไฟไหม้ตลาดขึ้น นับตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา ชาวบ้านสุรศักดิ์ก็จะจัดวิ่งควายตลอดมาทุกปีไม่เคยขาดเลย ซึ่งในปัจจุบันมีความเจริญของบ้านเมืองและพื้นที่ไม่เอื้ออำนวย ที่จะนำควายมาวิ่งในตลาดจึงนำมาเดินโชว์และประกวดประเภทสวยงานและตลกขบขันแทนเพื่อให้เด็กรุ่นหลังรู้จักประเพณีดังกล่าว ซึ่งการจัดประเพณีวิ่งควายของชาวตลาดสุรศักดิ์ ตำบลเขาคันทรง ก็เพื่อสืบสานและส่งเสริมวัฒนธรรมงานประเพณีวิ่งควายของท้องถิ่น ให้คงอยู่สืบทอดต่อไป และเพื่อให้พี่น้องเกษตรกร ได้พบปะสังสรรค์ เกิดความสนุกสนานรื่นเริง และสร้างความสามัคคีในชุมชนเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวของจังหวัดชลบุรี ประชาสัมพันธ์ให้เป็นที่รู้จักกันอย่างกว้างขวางเพื่อส่งเสริมและอนุรักษ์ควายให้อยู่คู่กับท้องถิ่นตลอดไป แม้ปัจจุบันสังคมเจริญขึ้นอย่างมาก และมีการเปลี่ยนแปลงในทุกด้าน แต่ชาวบ้านสุรศักดิ์ ตำบลเขาคันทรง ยังยึดถือประเพณีดั้งเดิมอยู่

ที่มาข้อมูล : จาก - เว็บไซต์ อบจ.ชลบุรี

- https://www.facebook.com/bowinpost331/posts/1312657055574655/

- https://www.banmuang.co.th/news/region/129755

- นายชาลี โพธิ์ทอง (อาสาสมัคร กศน.ตำบลเขาคันทรง)

ผู้เรียบเรียง : นางสาวสุภาภรณ์ หุบกระโทก