สักการะขอพร “ พระแม่ย่า ” สุโขทัย

ศาลพระแม่ย่า เป็นสถานที่ 1 ใน 10 ของ "10 สิ่งที่ต้องทำในสุโขทัย" นั่นคือ "การไหว้สักการะพระแม่ย่า" เนื่องจากเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองสุโขทัยอีกสิ่งหนึ่ง เดิมพบองค์พระแม่ย่าที่เพิงหินบนยอดเขาสูงที่สุดยอดหนึ่งของเขาหลวง ในเขตบ้านโว้งบ่อ ตำบลนาเชิงคีรี อำเภอคีรีมาศ จังหวัดสุโขทัย คือ เขาแม่ย่า หรือ เขาน่าย่า ซึ่งอยู่ห่างจากเมืองสุโขทัยเก่าไปประมาณ ๗ กิโลเมตร เพิงหินที่พบเทวรูปนั้น ปัจจุบันก็เรียกกันว่า ถ้ำพระแม่ย่า ชาวบ้านแถวนั้นมีความเชื่อว่าหากไหว้สักการะ ขอพรใดๆก็จะสมปรารถนาในทุกเรื่อง และในช่วงสงกรานต์มีประเพณีแหนพระแม่ย่า เพื่อให้ฝนตกตามฤดูกาล เพราะทุกครั้งที่แห่แหนประแม่ย่าก็จะมีฝนตกลงมาอย่างน่าอัศจรรย์

จากศิลาจารึกหลักที่ 1 นักประวัติศาสตร์และโบราณคดีได้สันนิษฐานว่า พระขพุงผี หมายถึงเทวรูปและเป็นเทพที่ยิ่งใหญ่กว่าผีทั้งหลายในเมืองนี้ และน่าจะเป็นองค์พระแม่ย่า ที่สร้างอุทิศแด่ผู้ที่ล่วงลับไปแล้วคือพระนางเสือง พระราชมารดาของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช แต่ยังไม่มีข้อยุติ และชาวบ้านส่วนมาก เชื่อว่า พระแม่ย่าคือ พระนางเสือง พระราชมารดาของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช พระแม่ย่าของพระยาเลอไท ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินเรียกพระมหากษัตริย์ว่า พ่อเมือง จึงเรียกพระราชมารดาของพ่อเมืองว่า "แม่ย่า"

ในปี พ.ศ. 2486 ผู้ว่าราชการจังหวัดเห็นว่า ถ้าแห่แหนบ่อย อาจจะทำให้องค์พระแม่ย่าเกิดเสียหายได้ จึงสร้างองค์จำลองไว้ที่ถ้ำพระแม่ย่า และอันเชิญองค์จริงมาประดิษฐานที่ห้องประชุมศาลากลางจังหวัดสุโขทัย และสร้างเทวลัยที่ชาวบ้านเรียกกันว่า “ ศาลพระแม่ย่า ” ต่อมา ในปี พ.ศ.2537 ผู้ว่าราชการจังหวัด พ่อค้า ประชาชน และข้าราชการ เห็นว่าศาลพระแม่ย่าหลังเก่าชำรุดทรุดโทรม ได้มีความคิดเห็นให้ทุบทิ้ง และสร้างศาลใหม่

ดังนั้นจึงถือว่า “ พระแม่ย่า ” เป็นของคู่บ้านคู่เมือง ประชาชนมีความเคารพเลื่อมใสศรัทธา เชื่อว่าปีใดเกิดฝนแล้ง ข้าวยากหมากแพงถ้าได้อัญเชิญ พระแม่ย่าออกมาแห่ในวันสงกรานต์ เพื่อร่วมกันสรงน้ำ และขอพรพระแม่ย่า จะทำให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล จนกลายเป็นประเพณีแห่พระแม่ย่าในวันสงกรานต์ เพื่อให้ประชาชนได้สรงน้ำพระแม่ย่าจนถึงปัจจุบัน กิตติศัพท์ความศักดิ์สิทธิ์ของ "พระแม่ย่าสุโขทัย" นั้นเลื่องลือไปทั่ว ด้วยความเชื่อที่ว่า พระแม่ย่าจะช่วยขจัดปัดเป่าความเดือดร้อนได้ สมัยก่อนช่วงเทศกาลสงกรานต์ ในวันมหาสงกรานต์จะมีประเพณีแห่เทวรูปพระแม่ย่า โดยเชื่อว่าจะทำให้ ฝนตก ซึ่งก็มักจะเกิดฝนตกใหญ่ทุกครั้งที่นำเทวรูปองค์จริงออกแห่จริงๆ

"พระแม่ย่า" ยังช่วยดลบันดาลให้มีลูกได้ สำหรับคนมีลูกยาก ช่วยขจัดทุกข์ภัย โรคภัยไข้เจ็บ แม้แต่จะขอให้ประสบความสำเร็จในตำแหน่งหน้าที่และกิจการงานต่างๆ เปรียบเสมือนมารดา ผู้คอยปกป้องคุ้มครองดูแลบุตรอันเป็นที่รักโดยมิเคยรั้งรอ ดังนั้น เมื่อผู้ใดมีความทุกข์ความเดือดเนื้อร้อนใจ จะพากันไปศาลพระแม่ย่า เพื่อบนบานศาลกล่าว และก็มักจะประสบความสำเร็จโดยถ้วนทั่ว ซึ่งจะเห็นได้จากการที่ผู้คนมากมายเดินทางไปแก้บนด้วยหมูเห็ดเป็ดไก่ ดอกไม้ธูปเทียน ตลอดจนลิเกแก้บน เพราะเชื่อกันว่าพระแม่ย่าทรงโปรดลิเกแก้บนมาก

ซึ่งศาลพระแม่ย่าคาถาบูชา พระแม่ย่า 2 อย่างคือ คาถาบูชา พระแม่ย่า (มนต์ขอลาภ-มงคล) และคาถาบูชา พระแม่ย่า (มนต์กำจัดภัย)

คาถาบูชา พระแม่ย่า (มนต์ขอลาภ-มงคล) ตั้งนะโม 3 จบ ตามด้วยบทสวด

อหัง วันทามิ ขะพุงผีมะหาเทวะตา รักขันตุ สะทาตุมเห อะนุรักขันตุ ภะวะตุ สัพพะมังคะลัง สัพพะลาภัง สะทาโสตถี ภะวันตุเม

คาถาบูชา พระแม่ย่า (มนต์กำจัดภัย)ตั้งนะโม 3 จบ ตามด้วยบทสวด

อะหัง วันทามิ ขะพุงผีมะหาเทวะตา สัพพะอุปาทา สัพพะทุกข สัพพะโศก สัพพะโรค อุปาทา วินาสายะ สัพพะสะตรู ปะมุจจะติ โอม ขะพุงผีมะหาเทวะตา สะทา รัพขันตุ สะวาหะ สะวาหายะ

เมื่อสวดคาถาเสร็จ ก็นำธูปเทียนไปปักที่กระถางธูป แล้วจึงนำดอกไม้เดินเข้าไปถวายด้านในศาลพระแม่ย่าและกราบสักการะขอพร จากนั้นก็นำทองคำเปลวปิดทองเทวรูปพระแม่ย่าด้านนอกที่อยู่ตรงทางขึ้นทั้ง 2 ฝัง นี้ถือว่าเป็นการเสร็จการสักการะองค์พระแม่ย่า แต่ยังสามารถวายบายศรี ผ้าสไบ และชุดไทยเป็นต้นที่มีให้ภายในศาลพระแม่ย่าอีกด้วย เพื่อความเป็นสิริมงคลตามความเชื่อของชาวสุโขทัย

ข้อมูลเนื้อหา เรียบเรียงโดย : ฝ่ายประชาสัมพันธ์ กศน.อำเภอคีรีมาศ

ภาพโดย : เพจที่นี่สุโขทัยและ ฝ่ายประชาสัมพันธ์ กศน.อำเภอคีรีมาศ