องค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – UNESCO) กำหนดให้วันที่ 8 กันยายนของทุกปีเป็นวันที่ระลึกสากลแห่งการรู้หนังสือ (International Literacy Day) โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้สังคมโลกตระหนักถึงความสำคัญของการรู้หนังสือ การประชุมครั้งแรกขององค์การการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ เมื่อปี 2489 ได้เรียกร้องให้ชาวโลกให้ความสำคัญกับการศึกษาแก่ประชากรโลก โดยเฉพาะเรื่องเด็กไม่ได้เข้าโรงเรียนตามวัย ซึ่งต่อมาที่ประชุมรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการโลกว่าด้วย การขจัดการไม่รู้หนังสือ (World Conference of Ministers of Education on the Eradication of literacy) ณ กรุงเตหะราน ประเทศอิหร่าน ในปี 2508 มีการเสนอให้วันที่ 8 กันยายน ซึ่งเป็นวันเริ่มต้นของการประชุมดังกล่าวเป็นวันระลึกปีสากลแห่งการรู้หนังสือ ภายใต้แนวคิดว่าด้วยการขจัดการไม่รู้หนังสือของประชากรโลก

สำหรับประเทศไทย กระทรวงศึกษาธิการได้เริ่มจัดกิจกรรมที่กองการศึกษาผู้ใหญ่และตามโรงเรียนผู้ใหญ่ทั่วไปตั้งแต่ปี 2510 เป็นต้นมา มีหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนให้ความร่วมมือเพื่อกระตุ้นให้ประชาชนเห็นความสำคัญของการรู้หนังสือและการศึกษาตลอดชีวิต ต่อมาในปี 2520 กองการศึกษาผู้ใหญ่ได้จัดนิทรรศการ “วันการศึกษาผู้ใหญ่แห่งชาติ” ณ หอสมุดแห่งชาติ กรุงเทพฯ ในปี 2521 ได้จัดนิทรรศการ “วันการศึกษาผู้ใหญ่และการศึกษานอกระบบ” ณ บริเวณโรงละครแห่งชาติ ซึ่งมีหน่วยงานจากภายนอกมาร่วมสมทบการจัดงานด้วย และในปี พ.ศ. 2522 บริเวณคุรุสภา ในปีนี้มีหน่วยงานต่าง ๆ ทั้งภาครัฐและภาคเอกชนมาร่วมด้วยเป็นจำนวนมาก  ด้วยเหตุนี้ International Literacy Day จึงได้กลายมาเป็น "วันการศึกษานอกโรงเรียน" ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2522 เป็นต้นมา โดยเหตุที่การศึกษานอกโรงเรียนเป็นการศึกษาตลอดชีวิต และกระบวนการเรียนการสอนไม่จำกัดสถานที่ เวลา อายุ เพศ  หรืออาชีพของผู้เรียน แต่เน้นกลุ่มเป้าหมายที่ไม่มีโอกาสศึกษาเล่าเรียนในระบบโรงเรียน 

การจัดการศึกษานอกโรงเรียนของกระทรวงศึกษาธิการมีการดำเนินกิจกรรมในหลายรูปแบบ ได้แก่ การสอนให้คนอ่านออกเขียนได้ เพื่อให้มีความรู้พื้นฐานในการดำรงชีวิต อาทิ โครงการรณรงค์เพื่อการรู้หนังสือแห่งชาติ โครงการศึกษาผู้ใหญ่แบบเบ็ดเสร็จขั้นพื้นฐาน และโครงการศึกษาต่อเนื่อง การจัดที่อ่านหนังสือพิมพ์ประจำหมู่บ้าน ห้องสมุดประชาชน ห้องสมุดเคลื่อนที่ รถโมบายเคลื่อนที่ วิทยุและโทรทัศน์เพื่อการศึกษาและเพื่อให้ข้อมูลข่าวสารที่ทันต่อเหตุการณ์ การสอนวิชาชีพหลักสูตรระยะสั้น โครงการฝึกอบรมต่าง ๆ เพื่อให้ความรู้แก่กลุ่มเป้าหมายด้านวิชาชีพ และให้รู้จักใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์แก่ตนเองและสังคม

ห้องสมุดประชาชนในสังกัด สกร. แบ่งออกเป็น 3 ประเภทหลักๆ คือ 1. ห้องสมุดประชาชนจังหวัด  2. ห้องสมุดประชาชนอำเภอ  3. ห้องสมุดประชาชนเฉลิมราชกุมารี