(1) เมขลา โสสุด (2) สุทัตตา ประสิทธิกูล (3) หทัยชนก สังข์ทอง (4) ไอศวรรย์ โนนตะชัย
นักศึกษาสาขารัฐประศาสนศาสตร์ คณะมนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์
(1) 640112801152@bru.ac.th (2) 640112801160@bru.ac.th (3) 640112801164@bru.ac.th (4) 640112801170@bru.ac.th
21 กุมภาพันธ์ 2567
การพิจารณาวินิจฉัยคดีปกครองในประเทศไทย เริ่มมีตั้งแต่อดีตเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน แต่ในสมัยแรก อำนาจในการพิจารณาวินิจฉัยคดีปกครองรวมอยู่ที่พระมหากษัตริย์และฝ่ายปกครอง ศาลปกครอง (อังกฤษ: Administrative Court) เป็นศาลที่จัดตั้งขึ้นใหม่ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช 2540 และมีการจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 มีฐานะ เทียบเท่าศาลยุติธรรมและมีอำนาจหน้าที่พิจารณาพิพากษา “คดีปกครอง” ซึ่งเป็นคดีพิพาทระหว่างหน่วย ราชการ หน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการส่วนท้องถิ่น หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐกับเอกชนกรณีหนึ่ง และ ข้อพิพาทระหว่างหน่วยงานต่างๆ ของรัฐหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐด้วยกันอีกกรณีหนึ่ง ทั้งนี้เพื่อปกป้องคุ้มครอง สิทธิเสรีภาพของประชาชนและเพื่อสร้างบรรทัดฐานที่ถูกต้องในการปฏิบัติราชการ
ศาลปกครองได้ถูกนอยามความหมายไว้หลากหลาย มีดังนี้
ฤทัย หงส์สิริ (2554 : 4) ได้ให้ความหมายของศาลปกครองไว้ว่า เพื่อให้เข้าใจง่ายๆ ว่าศาลปกครอง คืออะไรนั้นคงต้องเปรียบเทียบกับศาลยุติธรรมที่เป็นศาลชำนัญพิเศษ หรือศาลที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะด้านที่ มีอยู่ในปัจจุบัน เช่น ศาลภาษีอากร หรือศาลแรงงานเป็นต้น ตามกฎหมาย ศาลภาษีอากร ได้แก่ ศาลที่มี อำนาจพิจารณาพิพากษาคดีภาษีอากร หรือคดีแพ่งที่เกี่ยวกับภาษีอากร
อริยพร โพธิใส (2550 : 133) ศาลปกครอง คือ ศาลที่จัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครอง และวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 มีอำนาจหน้าที่พิจารณาพิพากษาคดีปกครอง ซึ่งเป็นคดีพิพาทระหว่าง หน่วยงานของรัฐ หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐกับเอกชน หรือคดีพิพาทระหว่างหน่วยงานของรัฐหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ ด้วยกันเอง
สำนักงานศาลปกครอง พิมพ์ครั้งที่13 (2557 : 7) ศาลปกครองเป็นศาลที่ใช้ระบบไต่สวน โดยในแต่ละ คดีจะมีการพิจารณาโดยองค์คณะของตุลาการ ต่างจากศาลยุติธรรมซึ่งใช้ระบบกล่าวหา ปัจจุบันนาย ประพัฒน์ตันสุวรรณนนท์เป็นเลขาธิการสำนักงานศาลปกครอง ปัจจุบันระบบศาลของประเทศไทย เป็นระบบ ที่เรียกว่า ศาลคู่ ประกอบด้วย ศาลยุติธรรม ซึ่งเป็นศาลที่มีอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง คดีอาญา และคดีอื่นๆ ที่ไม่อยู่ในอำนาจของศาลอื่น และ ศาลปกครอง ซึ่งเป็นศาลที่มีอำนาจในการพิจารณาพิพากษา คดีปกครอง
กล่าวโดยสรุป ในการฟ้องคดีต่อศาลประชาชนต้องเข้าใจในเบื้องต้นก่อนว่าเป็นคดีประเภทไหน และ อยู่ในอำนาจของศาลไหน เพื่อที่จะใช้สิทธิตามกฎหมายได้ถูกต้อง คดีที่ฟ้องต่อศาลปกครองไม่ได้ก็อาจต้องไป ฟ้องยังศาลยุติธรรมต่อไป การจัดตั้งศาลปกครองจึงมีผลที่สำคัญประการหนึ่งคือทำให้คดีแพ่งบางเรื่องที่เคย ฟ้องที่ศาลยุติธรรม ต้องมาฟ้องที่ศาลปกครองแทน
หน่วยราชการที่เป็นราชการส่วนกลาง หน่วยราชการที่เป็นราชการส่วนภูมิภาค องค์กรปกครองส่วน ท้องถิ่น รัฐวิสาหกิจที่จัดตั้งขึ้นโดยพระราชบัญญัติหน่วยงานของรัฐที่มิได้เป็นส่วนราชการและรัฐวิสาหกิจหรือ ที่เรียกกันว่าองค์การมหาชน หน่วยงานอิสระตามรัฐธรรมนูญ หน่วยงานที่ได้รับมอบหมายจากรัฐให้ใช้อำนาจ ทางปกครองหรือให้ดำเนินกิจการทางปกครอง ดังนั้น หน่วยงานทางปกครองที่อาจถูกฟ้องคดีต่อศาลปกครอง จึงไม่รวมถึงรัฐสภาที่ใช้อำนาจทางนิติบัญญัติและศาลที่ใช้อำนาจทางตุลาการ
ข้าราชการ พนักงาน ลูกจ้าง คณะบุคคลหรือผู้ที่ปฏิบัติงานในหน่วยงานทางปกครอง คณะกรรมการ วินิจฉัยข้อพิพาท บุคคลที่อยู่ในบังคับบัญชาหรือในกำกับดูแลของหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ ยกตัวอย่างได้ดังต่อไปนี้ข้าราชการในกระทรวง กรม ข้าราชการในจังหวัด อำเภอ พนักงานขององค์กร ปกครองส่วนท้องถิ่น พนักงานรัฐวิสาหกิจ พนักงานขององค์การมหาชน เจ้าหน้าที่ของหน่วยงานที่ได้รับ มอบหมายจากรัฐให้ใช้อำนาจทางปกครองหรือให้ดำเนินกิจการทางปกครอง เจ้าหน้าที่ในหน่วยงานอิสระตาม รัฐธรรมนูญ คณะกรรมการวินิจฉัยข้อพิพาท คณะกรรมการที่มีกฎหมายให้อำนาจในการออกกฎ คำสั่ง หรือมติ ใดๆ ที่มีผลกระทบต่อบุคคล บุคคลที่อยู่ในบังคับบัญชาหรือในกำกับดูแลของหน่วยงานทางปกครอง หรือ เจ้าหน้าที่ของรัฐ
คดีปกครองประเภทใดที่อาจฟ้องต่อศาลปกครองได้ มีนักวิชาการได้ให้ความหมายไว้ดังนี้
ฤทัย หงส์สิริ (2554 : 10-54) ได้กล่าวไว้ดังนี้ ศาลปกครองมีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีพิพาท ระหว่างหน่วยราชการ หน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหรือองค์กรตามรัฐธรรมนูญ หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐกับเอกชน หรือระหว่างหน่วยราชการหน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ องค์กรปกครองส่วน ท้องถิ่น หรือองค์กรตามรัฐธรรมนูญ หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐด้วยกัน
(1)คดีพิพาทเกี่ยวกับการกระทำฝ่ายเดียวของหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐที่ไม่ชอบ ด้วยกฎหมาย
(2) คดีพิพาทเกี่ยวกับการที่หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐละเลยต่อหน้าที่ หรือปฏิบัติ หน้าที่ดังกล่าวล่าช้าเกินสมควร
(3) คดีพิพาทเกี่ยวกับการกระทำละเมิดหรือความรับผิดอย่างอื่นของหน่วยงานทางปกครองหรือ เจ้าหน้าที่ของรัฐ
(4) คดีพิพาทเกี่ยวกับสัญญาทางปกครอง สัญญาทางปกครอง
อำพน เจริญชีวินทร์ (2547 : 617) คดีที่อาจถูกฟ้องกฎหมายได้กำหนดองค์ประกอบไว้ 3 ประการ ดังนี้
1. การเป็นผู้ได้รับความเดือดร้อนหรือเสียหาย หรืออาจจะได้รับความเดือดร้อนหรือ เสียหายโดยมิ อาจหลีกเลี่ยงได้
2. ความเดือดร้อนหรือเสียหายหรืออาจจะเดือดร้อนหรือเสียหายโดยมิอาจหลีกเลี่ยงได้มีสาเหตุมา จากการกระทําหรืองดเว้นการกระทำของหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ
3. การแก้ไขปัญหาหรือบรรเทาความเดือดร้อนหรือเสียหายจากการกระทำหรืองดเว้นการกระทำของ หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐต้องมีคำบังคับตามที่กำหนดไว้
ศาลปกครองและสำนักงานศาลปกครอง (2556 : 19-26) คดีปกครองที่อาจฟ้องต่อศาลปกครองได้มี อยู่ 6 ประเภท ดังต่อไปนี้
(1) คดีพิพาทเกี่ยวกับการที่หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐออกกฎ คำสั่งทางปกครอง หรือกระทำการอื่นใดโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย
(2) คดีพิพาทเกี่ยวกับการที่หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐละเลยต่อหน้าที่ตามที่กฎหมาย กำหนดให้ต้องปฏิบัติหรือปฏิบัติหน้าที่ดังกล่าวล่าช้าเกินสมควร
(3) คดีพิพาทเกี่ยวกับการกระทำละเมิดหรือความรับผิดอย่างอื่นของหน่วยงานทางปกครองหรือ เจ้าหน้าที่ของรัฐ
(4) คดีพิพาทเกี่ยวกับสัญญาทางปกครอง
(5) คดีที่มีกฎหมายกำหนดให้หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐต้องฟ้องคดีต่อศาลเพื่อบังคับ บุคคลให้กระทำการหรือละเว้นกระทำการ
(6) คดีที่มีกฎหมายกำหนดให้อยู่ในเขตอำนาจศาลปกครอง
กล่าวโดยสรุป ในการฟ้องคดีต่อศาลปกครองนั้น ต้องพิจารณาว่าคดีประเภทใดบ้างที่อยู่ในขอบเขต ของอำนาจศาลปกครองหรือที่จะสามารถฟ้องต่อศาลปกครองได้ซึ่งในคดีที่จะถูกสั่งฟ้องนั้นจะเกี่ยวกับการ กระทำของรัฐ ที่กระทำโดยมิชอบด้วยกฎหมาย
คดีประเภทใดที่ไม่อยู่ในอำนาจของศาลปกครอง มีนักวิชาการได้ให้ความหมายไว้ดังนี้
ชูชัย งามวสุลักษณ์ (2546 : 28-29) ได้กล่าวไว้ว่า คดีบางประเภทที่ต้องฟ้องต่อศาลปกครองตามที่ กล่าวไว้แต่พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 ได้กำหนดไว้ว่าคดี เหล่านี้เป็นคดีที่ไม่อยู่ในอำนาจของศาลปกครอง ได้แก่
การดำเนินการเกี่ยวกับวินัยของทหาร คดีประเภทนี้อาจเกี่ยวข้องกับคำสั่งใด ๆ ซึ่งเป็นการกระทำที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายที่อาจเป็นคดีประเภทที่ฟ้องต่อศาลปกครอง แต่กฎหมายกำหนดว่าจะฟ้องต่อศาลปกครอง ไม่ได้เหตุผลเพื่อให้เกิดความรวดเร็วและเด็ดขาด
การดำเนินการของคณะกรรมการตุลาการ (ก.ต.) ตามกฎหมายว่าด้วยระเบียบข้าราชการฝ่ายตุลาการ คดีประเภทนี้เป็นเรื่องเกี่ยวกับการสั่งการทางด้านบริหารบุคคลของคณะกรรมการตุลาการ เหตุผลเพื่อความ เป็นอิสระในการปฎิบัติหน้าที่ของผู้พิพากษา
คดีที่อยู่ในอำนาจของศาลชำนัญพิเศษ ได้แก่ศาลเยาวชนและครอบครัว ศาลแรงงาน ศาลภาษีอากร ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศ ศาลล้มละลายหรือศาลชำนัญพิเศษอื่น ผู้ฟ้องคดีต้องยื่น ฟ้องต่อศาลชำนัญพิเศษนั้น ๆ จะไปยื่นฟ้องคดีต่อศาลปกครองไม่ได้
สำนักงานศาลปกครอง (2557 : 27-32) คดีที่ไม่อยู่ในอำนาจของศาลปกครองอาจ จัดแบ่งได้เป็น 2 กลุ่ม คือ คดีปกครองที่กฎหมายกำหนดไม่ให้อยู่ในอำนาจของศาลปกครองและคดีที่มิใช่คดี ปกครอง โดยมีทั้งหมด 6 ประเภท ดังต่อไปนี้
1. คดีที่มีคู่กรณีเป็นหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐซึ่งมีลักษณะเป็นคดีปกครอง ยกเว้น ไว้ไม่ให้อยู่ในอำนาจของศาลปกครอง ซึ่งมีอยู่ 3 ประเภทคือ การดำเนินการเกี่ยวกับวินัยทหาร การดำเนินการ ของคณะกรรมการตุลาการ (ก.ต.) และคดีที่อยู่ในอำนาจของศาลชำนาญพิเศษต่างๆ ที่อยู่ในระบบศาลยุติธรรม
2. คดีที่มีกฎหมายตัดอำนาจศาลปกครองไว้โดยเฉพาะ
3. คดีที่คู่กรณีมิใช่หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ
4. คดีที่คู่กรณีเป็นหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ
5. คดีแพ่งหรือคดีอาญา ซึ่งเป็นการดำเนินงานตามกระบวนการยุติธรรมทางแพ่งหรือทางอาญาอยู่ใน อำนาจของศาลยุติธรรม
6. คดีที่ฟ้องขอให้ศาลปกครองลงโทษทางวินัยหรือลงโทษทางอาญาแก่เจ้าหน้าที่ของรัฐ
ฤทีย หงส์สิริ (2554 : 55-64) ได้แบ่งประเภทของคดีที่ไม่อยู่ในอำนาจของศาลปกครองไว้ดังนี้
1. การดำเนินการเกี่ยวกับวินัยทหาร เช่น กาเนินการทางวินัยทหาร ตามพระราชบัญญัติว่าด้วยวินัย ทหารพุทธศักราช 2476 ซึ่งได้ทัณฑ์ที่จะลงแก่ผู้กระทำผิดต่อวินัยทหารไว้5 สถาน ได้แก่ ภาคทัณฑ์ทัณฑ กรรม กัก ขัง และจำขัง
2. การดำเนินการของคณะกรรมการตุลาการ การดำเนินการของ ก.ต. นั้นไม่ใช่เป็นการพิจารณา พิพากษาคดีของศาล แต่เป็นการบริหารงานบุคคล
3. คดีที่อยู่ในอำนาจของศาลชำนัญพิเศษ อันแก่คดีที่อยู่ในอำนาจของศาลเยาวชนและครอบครัว ศาล แรงงาน ศาลภาษีอากร ศาลทรัพย์สิน ทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศ ศาลล้มละลาย หรือศาลชำนัญ พิเศษอื่น
4. คดีที่มีกฎหมายตัดอำนาจศาลปกครองไว้โดยเฉพาะ รัฐธรรมนูญได้บัญญัติจำกัดอำนาจของศาล ปกครองไว้หลายกรณี
5. คดีอื่นๆ นอกจากคดีที่กล่าวมาแล้วยังมีคดีอีกหลายประเภทที่ศาลปกครองไม่อาจจะรับคำฟ้องไว้ พิจารณาได้
กล่าวโดยสรุป คดีที่ไม่อยู่ในอำนาจของศาลปกครองอาจจัดแบ่งได้เป็น 2 กลุ่ม คือ คดีปกครองที่ กฎหมายกำหนดไม่ให้อยู่ในอำนาจของศาลปกครองและคดีที่มิใช่คดีปกครอง โดยหลักๆมี6 ประเภท ได้แก่ คดีที่มีคู่กรณีเป็นหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐซึ่งมีลักษณะเป็นคดีปกครอง คดีที่มีกฎหมายตัด อำนาจศาลปกครองไว้โดยเฉพาะ คดีที่คู่กรณีมิใช่หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ คดีที่คู่กรณีเป็น หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ คดีแพ่งหรือคดีอาญา และคดีที่ฟ้องขอให้ศาลปกครองลงโทษทาง วินัยหรือลงโทษทางอาญาแก่เจ้าหน้าที่ของรัฐ
เงื่อนไขการฟ้องคดีนั้นอาจแยกออกได้เป็นหลายประการ ดังนี้
สำนักงานกฤษฎีกา (2542 : 5) เรื่องต่อไปนี้ไอยู่ในอำนาจของศาลปกครอง
1. การดำเนินกาที่เกี่ยวกับวินัยทางการทหาร
2. การดำเนินการของคณะกกรมการตุลาการตามกฎหมายว่าบด้วยระเบียบข้าราชการฝ่ายตุลาการ
3. คดีที่อยู่ในอำนาจของศาลเยาวชนและครอบครัว ศาลแรงงาน ศาลภาษีอากร ศาลทรัพย์สินทาง ปัญญาและการค้าระหว่างประเทศ ศาลล้มละลาย หรือศาลชำนัญพิเศษอื่น สำนักงานศาลปกครอง พิมพ์ครั้งที่13 (2557 : 35-42) คดีที่ศาลปกครองมีอำนาจรับไว้พิจารณา พิพากษาได้นั้นนอกจากจะต้องเป็นคดีปกครองแล้ว ยังจะต้องปรากฏด้วยว่าผู้ฟ้องคดีได้ปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ และเงื่อนไขในการฟ้องคดีครบถ้วนแล้ว ดังนี้
1. เป็นผู้มีสิทธิฟ้องคดีต่อศาลปกครอง คือเป็นผู้ซึ่งได้รับความเดือดร้อนหรือเสียหายหรืออาจจะ เดือดร้อนหรือเสียหายโดยมิอาจหลีกเลี่ยงได้
2. ได้ดำเนินการแก้ไขความเดือดร้อนหรือเสียหายตามขั้นตอนหรือวิธีการที่กฎหมายกำหนดแล้ว
3. จัดทำคำฟ้องตามที่กฎหมายกำหนด คือทำคำฟ้องเป็นหนังสือ ซึ่งจะเขียนด้วยลายมือหรือจะ พิมพ์ดีดก็ได้แต่จะฟ้องด้วยวาจาหรือฟ้องทางโทรศัพท์ไม่ได้ในการเขียนคำฟ้องจะต้องใช้ถ้อยคำสุภาพ ในคำ ฟ้องจะต้องมีรายการครบถ้วนตามที่กฎหมายกำหนดไว้
4. ยื่นคำฟ้องภายในระยะเวลาที่กำหนด การฟ้องคดีปกครองจะต้องดำเนินการภายในเวลาที่กฎหมาย กำหนด ซึ่งมีระยะเวลาสั้นกว่าการฟ้องคดีแพ่ง
ฤทัย หงส์สิริ (2554 : 100-127) ได้กล่าวไว้ดังนี้
1. เงื่อนไขเกี่ยวกับผู้มีสิทธิฟ้องคดีและความสามารถของผู้ฟ้องคดีตามกฎหมายผู้ที่มีสิทธิฟ้องคดีต่อ ศาลปกครองหรือ ผู้เสียหายในคดีปกครองนั้น
2. เงื่อนไขเกี่ยวกับคำขอในคำฟ้องให้ศาลมีคำบังคับเพื่อแก้ไขความเดือดร้อนหรือเสียหายของผู้ฟ้อง คดีในการฟ้องคดีต่อศาลปกครองนั้นผู้ฟ้องคดีต้องระบุคำขอให้ชัดเจนว่าต้องการให้ศาลสั่งอะไรให้และคำขอ
3. เงื่อนไขเกี่ยวกับการต้องดำเนินการแก้ไขเยียวยาความเดือดร้อนหรือเสียหายก่อนฟ้องคดีในกรณีที่ มีกฎหมายกำหนดขั้นตอนหรือวิธีการสำหรับการแก้ไขความเดือดร้อนหรือเสียหายในเรื่องใดไว้โดยเฉพาะ
4. เงื่อนไขเกี่ยวกับคำฟ้องและเอกสารที่ยื่นส่งศาล นอกจากคำฟ้องต้องใช้ถ้อยคำสุภาพและจะต้องมี รายการครบถ้วนสมบูรณ์ตามที่กฎหมายกำหนดไว้แล้ว ในการฟ้องคดีผู้ฟ้องต้องแนบพยานหลักฐานมาพร้อม กับคำฟ้องด้วย
5. เงื่อนไขเกี่ยวกับระยะเวลาในการฟ้องคดีการฟ้องคดีปกครองนั้นมีระยะเวลาค่อนข้างสั้นกว่าคดี แพ่งทั่วไป
6. เงื่อนไขเกี่ยวกับค่าธรรมเนียมศาล การฟ้องการฟ้องคดีต่อศาลโดยทั่วไปไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียม ศาล เว้นแต่การฟ้องคดีขอให้ศาลปกครองพิจารณาให้ใช้เงินหรือส่งมอบทรัพย์สินอันเนื่องมาจากคดีพิพาท เกี่ยวกับการกระทำละเมิด หรือความรับผิดอย่างอื่นของหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ
7. เงื่อนไขเกี่ยวกับข้อห้ามในการฟ้องคดีต่อศาลและเงื่อนไขอื่นๆ ในบางกรณีกฎหมายไม่อนุญาตให้ ฟ้องคดีต่อศาลปกครองได้ซึ่งหากมีการฟ้องมาศาลปกครองก็จะมีคำสั่งไม่รับคำฟ้องนั้นไว้พิจารณา เช่น การ ฟ้องซ้ำ
กล่าวโดยสรุป การยื่นฟ้องต่อศาลปกครองนั้น ผู้ฟ้องคดีควรต้องตรวจดูเงื่อนไข ฟ้องคดีก่อน การได้อุทธรณ์หรือแก้ไขเยียวยาตามวิธีการที่กฎหมายกำหนด แล้วคำฟ้องมีรายการครบถ้วนและ มีสําเนาครบตามจำนวนผู้ถูกฟ้องคดีคำขอต้องชัดเจนและเป็นคำขอที่ศาลสั่งได้และได้ฟ้องคดีภายในระยะเวลาที่กฎหมายกำหนด
การฟ้องคดีต่อศาลปกครองนั้น ในบางคดีอาจต้องเสียค่าธรรมเนียม แต่ในบางคดีอาจไม่ต้องเสีย ค่าธรรมเนียมดังนี้
ฐิติพร ป่านไหม (2559 :1-3) เงื่อนไขการเสียค่าธรรมเนียมศาลนี้มีความแตกต่างจากเงื่อนไขการฟ้อง คดีอื่นๆ กล่าวคือประการแรก ในชั้นตรวจคําฟ้องถ้าพบว่าผู้ฟ้องคดียังไม่ได้เสียค่าธรรมเนียมศาลหรือเสีย ค่าธรรมเนียมศาลไม่ถูกต้อง ศาลปกครองจะยังไม่มีคําสั่งไม่รับคําฟ้องไว้พิจารณาแต่จะมีคําสั่งให้ผู้ฟ้องคดีเสีย ค่าธรรมเนียมศาลให้ถูกต้องประการที่สอง คู่กรณีมีสิทธิที่จะขอยกเว้นค่าธรรมเนียม ศาลได้โดยยื่นคําขอโดยทําเป็นคําร้องต่อศาลปกครองชั้นต้นพร้อมกับคําฟ้องหรือคําอุทธรณ์กรณีที่มีการ อุทธรณ์ในชั้นอุทธรณ์โดยคําขอต้องอ้าง “เหตุ” สําคัญ คือการไม่มีทรัพย์สินเพียงพอที่จะเสียค่าธรรมเนียมศาล
สำนักงานศาลปกครอง (2557 : 45-46) การฟ้องคดีปกครองนั้นกฎหมายวางหลักไว้ว่า ผู้ฟ้องคดีไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียมศาล ค่าธรรมเนียมศาลเป็นส่วนหนึ่งของเงื่อนไขในการฟ้องคดีซึ่งการฟ้องคดี ปกครองนั้น กฎหมายวางหลักไว้ว่าผู้ฟ้องคดีไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียมศาล
ฤทัย หงส์สิริ (2554 : 126) การฟ้องคดีต่อศาลปกครองโดยทั่วไปแล้วไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียมศาล เว้นแต่การฟ้องคดีขอให้ศาลปกครองพิจารณาให้ใช้เงินหรือส่งมอบทรัพย์สินอันเนื่องมาจากคดีพิพาทเกี่ยวกับ การกระทำละเมิด หรือความรับผิดอย่างอื่นของหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ
กล่าวโดยสรุป ในการฟ้องคดีบางคดีอาจจะต้องมีการเสียค่าธรรมเนียม แต่ถ้าผู้ฟ้องคดีไม่มีทรัพย์สิน เพียงพอที่จะเสียค่าธรรมเนียมศาลหรือถ้าไม่ได้รับยกเว้นค่าธรรมเนียมศาลจะได้รับความเดือดร้อนเกินสมควร ศาลปกครองอาจอนุญาตให้ดำเนินคดีโดยให้ยกเว้นค่าธรรมเนียมศาลทั้งหมดหรือเฉพาะบางส่วนก็ได้
การยื่นฟ้องคดีปกครองมีสถานที่หลายแห่ง ดังนี้
ฤทัย หงส์สิริ (2554 : 77-87) ตามพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 ศาลปกครองแบ่งออกเป็นสองชั้น คือศาลปกครองชั้นต้นและศาลปกครองสูงสุดและตามมาตรา 10 แห่งพระราชบัญญัติ
สำนักงานศาลปกครอง (2557 : 35-42) การฟ้องคดีปกครองจะต้องยืนฟ้องภายในเก้า สิบวันนับแต่วันทีรู้หรือควรรู้ถึงเหตุแห่งการฟ้องคดีหรือนับแต่วันทีพ้นกําหนดเก้าสิบวันนับแต่วันทีผู้ฟ้องคดีได้ มีหนังสือร้องขอต่อหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าทีของรัฐเพื่อให้ปฏิบัติหน้าทีตามทีกฎหมายกําหนดและ ไม่ได้รับหนังสือชี้แจงจากหน่วยงานทางปกครอง
สถานที่ยื่นคำฟ้อง ศาลปกครองสูงสุดมีเพียงแห่งเดียว ตั้งอยู่ ณ อาคารที่ทำการศาลปกครอง เลขที่ 120 ถนนแจ้งวัฒนะ แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่กรุงเทพฯ 10210 โทร 0 2141 1111
สำนักงานศาลปกครอง (2557 : 49-52) ศาลปกครองมี2 ชั้นศาล คือศาลปกครอง ชั้นต้น และศาลปกครองสูงสุด การฟ้องคดีปกครองโดยทั่วไปจะต้องยื่นฟ้องต่อศาลปกครองชั้นต้นที่มีเขต อำนาจ ซึ่งกฎหมายกำหนดให้ยื่นฟ้องต่อศาลที่ผู้ฟ้องคดีมีภูมิลำเนาหรือที่มูลคดีเกิด
กล่าวโดยสรุป การฟ้องคดีปกครองนั้นต้องฟ้องที่ศาลไหน ในกรณีที่เป็นคดีที่อยู่ในอำนาจของศาล ปกครอง ต้องพิจารณาต่อไปว่าคดีนั้นอยู่ในเขตอำนาจของศาลปกครองใด เนื่องจากศาลปกครองนั้นมีหลาย
ชาญชัย แสวงศักดิ์. (2566). คำอธิบายกฎหมายปกครอง(พิมพ์ครั้งที่5). กรุงเทพมหานคร : วิญญูชน.
ชูชัย งามวสุลักษณ์. (2546). ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับศาลปกครอง. กรุงเทพฯ : ด่านสุทธาการพิมพ์.
วิญญูชน ฐิติพร ป่านไหม. (2559). สถานะทางการเงินอันได้รับการยกเว้นค่าธรรมเนียมศาล. ออนไลน์. สืบค้นวันที่ 21 พฤศจิกายน 2566 แหล่งที่มา https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/download/admincourt_j ournal/everyorganization/2-2.pdf
วรพจน์วิศรุดพิชญ์. (2538). หลักการพื้นฐานของกฎหมายปกครอง. กรุงเทพมหานคร : คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศาลปกครองและสำนักงานศาลปกครอง (2556). ศาลปกครอง. ออนไลน์. สืบค้น วันที่ 21 พฤศจิกายน 2566 แหล่งที่มา https://www.admincourt.go.th/admincourt/site/02litigation_902.html
อริยพร โพธิใส (2550). สารพันปัญหากฎหมาย. ออนไลน์. สืบค้นวันที่ 21 พฤศจิกายน 2566 แหล่งที่มา https://www.senate.go.th/assets/portals/93/fileups/272/files/S%E0%B9%88ub_Jun/11all/ all2.pdf
อำพน เจริญชีวินทร์. (2547). คำอธิบายการฟ้องและการดำเนินคดีในศาลปกครอง. กรุงเทพฯ : นิติธรรม.
ฤทัย หงส์สิริ(2554). ศาลปกครองและการดำเนินคดีในศาลปกครอง (พิมพ์ครั้งที่3). กรุงเทพมหานคร : สำนักอบรมศึกษากฎหมายแห่งเนติบัญฑิตสภา.
