Publications
MSc Thesis:
PhD Thesis:
Journal Papers
Conference Papers
- 1
- هه‌ڵوێستى نێوده‌وڵه‌تى به‌رامبه‌ر كاره‌ساتى (كورد ساید ) له‌باشوری
- كوردستان( 1987-1988
- 2
- بهرژهوهندى وململانێى زلهێزه‌كان له ڕۆژهه‌ڵاتى كوردستاندا-1800-1813
My Research Papers :
- یه‌كه‌م
- هه‌ڵوێستى نێوده‌وڵه‌تى به‌رامبه‌ر كاره‌ساتى (كورد ساید ) له‌باشوری كوردستان( 1987-1988 )
- ئاماده‌كار :
- د . خه‌سره‌و عبدولڕه‌حیم نه‌جم
- م . هه‌ستیار محه‌ممه‌د عه‌لی
- پێشه‌كی
- ئه‌گه‌ر له پێناسه‌ی زاراوه‌ی جینۆسایده‌وه ده‌ست پێ بكه‌ین كه له ڕێككه‌وتن نامه نێوده‌وڵه‌تیه‌كاندا كراوه، ده بینین به درێژایی
- سه‌رده‌می ده‌سته‌ڵاتی حیزبی به‌عس له عێراق، چه‌ندین زوڵم و سته‌م و پێشێل كاری مافی مرۆیی به‌امبه‌ر به نه‌ته‌وه‌ی كورد كراون.
- سه‌رجه‌می ئه‌و تاوانانه‌ش، ده‌چنه پرۆسه‌یه‌كی به جینۆساید كردنی كورده‌وه له مێژوودا.
- هۆكاری سه‌ره‌كی بۆ هه‌ڵبژاردن و به‌كارهێنانی زاراوه‌ی ( كوردساید ) یش له لایه‌ن ئێمه‌وه، وه‌ك ناونیشانێك بۆ توێژینه‌وه‌كه‌مان،
- ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ به‌رده‌وام بوون له‌سه‌ر ڕێباز و شێوازی زۆر له‌و توێژینه‌وانه‌ی پێشتریش كراون ده‌رباره‌ی جینۆساید كردنی ئێتنی و كلتوری،
- ده‌رهه‌ق به كۆمه‌ڵگه‌ی كورده‌واری. به تایبه‌تی له ساڵانی نێوان ١٩۸۷-١٩۸۸ .
- له هه‌مان كاتدا، بۆ زیاتر تاوانبار كردنی ئه‌و سیاسه‌تی قڕكردن و كوردسایده، هه‌وڵی ئه‌وه‌شمان داوه تاكو بكرێت، تیشك بخه‌ینه سه‌ر
- ڕۆڵی دیپلۆماسیانه‌ی حوكمه‌ته‌كانی ئێران و توركیا و سوریا، شان به شانی عێراق، له و پیلان و پلانه سه‌ركوتكه‌ریانه‌ی دژ به بزوتنه‌وه‌ی
- ئازادیی و ڕزگاری، پێكه‌وه دایان ده‌ڕشت و نه‌خشه‌یان بۆ داده‌نا. هه‌ركام له ده‌وڵه‌تانی ناوبراو، به كه‌م یان به زۆر و به شێوازی جۆراوجۆر،
- سیاسه‌تێكی سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی كوردیان په‌یڕه‌و كردووه: كیمیا باران و ئه‌نفال كردن، سیاسه‌تی ئێتنۆساید و كوردساید،
- به‌عه‌ره‌ب و به تورك و به فارسی كردنی شوناسی نه‌ته‌وه‌یی كوردی. یان ڕاگواستن و ئه‌شكه‌نجه و به‌ندی و له سێداره‌دان و كاول و
- وێران و سوتاندن و شێواندنی ژینگه، تا خاپوركردنی لادێ و شارۆچكه‌كان به سه‌ریاندا.
- سه‌رجه‌م ئه‌وانه، به پێی به‌نده‌كانی دووهه‌م و سێهه‌می ڕێككه‌وتن نامه‌ی نێوده‌وڵه‌تی تایبه‌ت به جینۆساید، له ( ١٩/۸/ ١٩٤۸،تاوانبار
- كراون.
- لێكۆڵینه‌وه‌كه له هه‌مان كاتدا هه‌وڵی داوه، په‌رده له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی و هه‌ڵوێستی بێ ده‌نگیانه‌ی هه‌ردوو بلۆكی زه‌به‌للاحی
- نێوده‌وڵه‌تیش هه‌ڵماڵێت ( به‌ره‌ی سه‌رمایه‌داری ڕۆژئاوا له لایه‌ك و به‌ره‌ی ده‌وڵه‌تانی سۆسیالستیش له لاكه‌ی تر )، سه‌باره‌ت به تاوانی
- قڕكردن و سڕینه‌وه‌ی ڕه‌سه‌نیه‌تی نه‌ته‌وه‌ی كورد.
- توێژینه‌وه‌كه، پشتی به‌ستووه به چه‌ندین به‌ڵگه‌نامه و سه‌رچاوه‌ی له جۆری مێژوویی و سیاسی و مه‌یدانی ، بۆ نموونه چه‌ند
- سه‌رچاوه‌یه‌كى به‌ڵگه‌نامه‌یى كه له‌لایه‌ن كه‌سانى پسپۆڕه‌وه ئاماده‌كراون له‌وانه: -
- 1- به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى توێژینه‌وه و ئاماری سه‌ر به‌وه‌زاره‌تى كاروباری شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوانى حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان له‌كتێبى
- خستنه‌ڕووى هێڵكاری زانیاریه‌كانى جینۆسایدى گه‌لى كورد .
- 2- كتێبى نوسینه‌كانى مه‌رگ سه‌باره‌ت به‌سه‌ردانێكى پزیشكه هه‌ناویه‌كان بۆ مافى مرۆڤ
- Physicians for Human Rights له شوباتى 1989 بۆ كوردستان كه زۆر به‌وردی و زانستى باسى به‌كارهێنانى گازى ژه‌هراویان كردووه
- له‌لایه‌ن حكومه‌تى عێراقییه‌وه دژ به‌گه‌لی كورد .
- هه‌روه‌ها كتێبه‌كانى دكتۆر مارف عمر گوڵ
- 1-بارودۆخى كورد ( له چه‌ندباتێكى یاسایى و نێو ده‌وڵه‌تیدا ) .
- 2 - ئه‌نفال ( قۆناغێكه له‌پراكتیك كردنى جینۆساید ) .
- 3 - جینۆسایدى گه‌لى كورد ( له‌به‌ر ڕۆشنایى یاساى تازه‌ى نێوده‌ڵه‌تاندا ) .
- پاشان نامه‌ى دكتۆرای عیزه‌ت الله ى عیزه‌تى به‌ناونیشانى كوردستان له (لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كى جیۆ پۆله‌تیكى ئێران و عێراقدا) .
- هه‌ڵوێستى نێوده‌وڵه‌تى به‌رامبه‌ر كاره‌ساتى كوردساید له‌باشوری كوردستان ( 1987 – 1988 )
- به‌شى یه‌كه‌م : كاره‌ساتى كوردساید له‌باشوری كوردستاندا ( 1987- 1988 ) :
- باسی یه‌كه‌م : چه‌مك و زاراوه‌ى كوردساید :
- باسى دووه‌م : فاكت و كاره‌ساتى كوردساید له‌باشوری كوردستان ( 1987 – 1988 ) :
- به‌شى دووه‌م : هه‌ڵوێست و بهرژهوهندى نێوده‌وڵه‌تى به‌رامبه‌ر پرۆسه‌ى كوردساید له‌باشوری كوردستان
- باسی یه‌كه‌م : گرنگى ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و عێراق رۆڵى له دیاریكردنى ستراتیژیه‌تى جیهان له‌سه‌رده‌مى جه‌نگى سارددا :
- باسی دووه‌م : هه‌ڵوێست و بهرژهوهندى نێو ده‌وڵه‌تى به‌رامبه‌ر كاره‌ساتى كوردساید
- باسی سێیه‌م : به‌ڵگه‌نامه‌كانى حكومه‌تى عێراقى بۆ پرۆسه‌ى كوردساید
- ( 1987 – 1988 ) له‌خانه‌ى به‌نده‌كانى كۆنڤێنسیۆنى جینۆسایدى ( 1948 ) دا
- ده‌رئه‌نجام :-
- هۆكارى ڕوودانى كاره‌ساتى كوردساید له‌ماوه‌ى ساڵانى ( 1987 _ 1988 ) دا له‌به‌ر ئه‌وه بوو كه عێراق به‌هۆى هاوكارى چه‌ندین وڵاتى
- ئه‌وروپى و ئه‌مریكا و توانا سه‌ربازیه‌كانى له به‌كارهێنانى چه‌كى كیمیایى، سه‌ركه‌وتنى له جه‌نگى دژى ئێران ده‌سته‌به‌ركرد. ئیدى ده‌ستى
- واڵاكرد بۆ ئه‌وه‌ى به هۆى به‌كارهێنانى هه‌موو جۆره سته‌مێكى وه‌ك ( به‌كارهێنانى چه‌كى كیمیایى ، ڕاگواستن ، ئه‌نفال ، زیندان كردن ،
- دژایه‌تى كلتورى كوردى ،....) جموجۆڵى كورد و مافى نه‌ته‌وایه‌تى كورد له‌ناوببات. ، هۆكارى كوردساید و به‌كارهێنانى چه‌كى كیمیایى
- به‌رامبه‌ر كوردیش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ:-
- 1- له‌ساڵى ( 1983 ) بۆ یه‌كه‌مین جار عێراق چه‌كى كیمیایى به‌كارهێنا ، ئه‌مریكا ئاگادار بوو، به‌ڵام بێده‌نگى نواند، چونكه هه‌وڵى ده‌دا
- ورده ورده ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌ى كه له‌ساڵى ( 1967 ) ه وه تێك چووبوو به‌هێزى بكاته‌وه .
- 2- عێراق هه‌ستیكرد له دواى ئه‌وه‌ى چه‌كى كیمیاى به‌كارهێنا هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌كى نێوده‌وڵه‌تى به‌رامبه‌ر ناكرێت به‌ڵكو زلهێزێكى وه‌كو
- ئه‌مریكا چه‌ند سیاسه‌تمه‌دارێك ده‌نێرێته ناوچه‌كه، كه له په‌یوه‌ندیه‌كانى نێوانیان و كێشه‌ى نه‌وت بدوێت نه‌ك چه‌كى كیمیایى. عێراقیش
- ئه‌وه ده‌كاته پیشه‌یه‌كى به‌رده‌وام بۆ سه‌ركه‌وتنى له پرۆسه سه‌ربازیه‌كانى. دواتر هه‌مان ماف ده‌دات به خۆى كه چه‌كى كیمیایى به‌رامبه‌ر
- كوردیش به‌كاربهێنێت.
- 3- بوونى چه‌ندین كۆمپانیا و كه‌سانى پسپۆرى ئه‌وروپى و ئه‌مریكى و ڕووسى له عێراقدا بۆ به‌رهه‌مهێنانى چه‌كى كیمیایى له‌كاتێكدا
- به‌پێى یاسا به‌كارهێنانى چه‌كى كیمیایى یاساغ كرابوو.
- 4- له‌لایه‌ن سیاسه‌تمه‌دارانى نێوده‌وڵه‌تیه‌وه زۆر باس له كێشه‌ى كورد كراوه و ئاگادارى سته‌مى حیزبى به‌عس بوون ، هه‌ر له‌ساڵانى (
- 1968 ) به‌دواوه و ئاگادارى ئه‌و سزایانه بوون كه‌دژ به مافى كورد وه‌كو مرۆڤێك و وه‌كو نه‌ته‌وه‌یه‌ك به‌رامبه‌ریان ده‌كرا. به‌ڵام بێده‌نگ بوون
- به‌هۆى پاراستنى په‌یوه‌ندیه‌كانیان و به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان له ڕۆژهه‌ڵات به‌گشتى و له عێراقدا به‌تایبه‌تى. ئه‌م بێده‌نگیه بووه هۆى دروستبوونى
- عێراقێكى مه‌ترسیدار :-
- 1- دژ به بهرژهوهندى نێوده‌وڵه‌تى.
- 2- دژ به گه‌لى كورد.
- هه‌رچه‌نده له‌دواى سه‌ركه‌وتنى عێراق له جه‌نگى ( عێراق _ ئێران ) دا له‌سه‌ر داواكارى ئه‌مریكا و بهرژهوهندى نێوده‌وڵه‌تى جه‌نگ
- وه‌ستێندرا. به‌ڵام ئه‌مریكا پاش ئه‌وه‌ى زانى عێراق به ته‌واوى كۆنترۆڵ ناكرێت، چونكه جه‌نگى دووه‌مى كه‌نداو ڕوویدا. به‌ڵام ئه‌مریكا
- مه‌به‌ستى بوو جێ پێى هه‌بێت ئه‌گه‌ر له باكورى عێراقیشدا بێت ئه‌وا ده‌توانێت به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانى بپارێزێت و ڕێگر نه‌بوو له كورد كه ڕاپه‌ڕینێك
- به‌رپا بكات له ئادارى 1991 دا و سزا دژى حكومه‌تى عێراق ڕابگه‌یه‌نێت.
-
- الملخص:
- اذ اردنا ان نبدأ من تعريف مصطلح الجينوسايد كما تم تعريفه في الاتفاقيات الدولية ، نرى بأن طوال فترة حكم البعثي في العراق مارسوا الكثير من الظلم والانتهاكات لحقوق الانسان تجاه الشعب الكردي ، وكل تلك السياسات تدخل في نطاق عملية الجينوسايد ضد الكرد في التاريخ .
- العامل الرئيسي في اختيارنا واستخدامنا لمصطلح ( كورد سايد ) كعنوان لبحثنا هذا يرجع الى النهج السائد المتبع من قبل الباحثين الذين سبقونا ببحوثهم حول عملية الجينوسايد العرقي والثقافي ضد المجتمع الكردي خاصة بين عامي ( 1987 -1988 م ) وفي نفس الوقت اردنا تأكيد بشكل ادق على سياسية الابادة والكوردسايد وحاولنا قدر الامكان ان نسلط الضوء على الدور الدبلوماسي لحكومات ايران ، تركيا ، وسوريا ، جنبا الى جنب مع الحكومة العراقية لطمص حقيقة تلك الجرائم مؤامرتهم وخططهم ضد الحركة التحررية الكوردية ، لأن الدول المذكورة تلك قد قاموا بأتباع سياسة طمس الهوية القومية الكوردية بشكل او باخر سواء كانت استخدام الاسحلة الكمياوية اوعمليات الانفال او الابادة العرقية ، التعريب والتتريك والتفريس للهوية القومية الكوردية او استخدام سياسة الترحيل والتعذيب والسجن والاعدامات الاعتباطية وهدم والاحراق وتشويه البيئة في قرى وربوع كوردستان ونسف تلك القرى على ساكنيها .
- كل تلك السياسات المتبعة في كوردستان على يد محتليها تدخل ضمن ماتم ادانته في البندين الثاني والثالث من الاتفاقية الدولية الخاصة بجرائم الجينوسايد في ( 19/8/1948 ) كجرائم ضد الانسانية .
- وحاولنا في بحث هذا اماطة اللثام على المصالح والمواقف المأخوذة من قبل الاوساط الدولة وعلى وجه الخصوص صمت المعسكرين الرأسمالي والاشتراكي تجاه الممارسات اللأ انسانية وابادة الشعب الكوردي ومحاولة محو الاصالة القومية للكورد
- وقد اعتمدنا في كتابة هذا بحث على العديد من المصادر المختلفة بااللغتين الكوردية والعربية والوثائق الصادرة من قبل الحكومة العراقية البائدة وما تم الكشف عنه في تقارير حكومة اقليم كوردستان حول الجرائم المرتكبة ضد الكورد .
- Abstract
- If we start from the genocide word definition as mentioned in the international agreements, we find that during the
- era of Baath party authority in Iraq numerous injustice, repression and violation of human rights against Kurdish
- nationality has been conducted, all these crimes in the history to be considered as a genocide process against
- Kurds.
- The main reason behind choosing the word kurdcide by us as a title for our research is to continue on the same
- approach and configuration that previously research performed regarding Kurdish society ethnic and culture
- genocide, especially during 1987-1988.
- At the same time in order to condom the genocide policy (kurdcide) we have tried as much as we can to highlight
- the diplomatic role of Iranian, Turkish and Syrian governments together with the Iraqi government on the repressive
- plans they have designed and planned against the Kurdish liberation movement. Any of these mentioned countries
- more or less in different way comply a policy of eliminating Kurdish identity : the use of chemical weapon, the
- Anfal campaign , ethnocide and kurdcide policy, and Arabization, Turkization, Iranization of Kurdish nationality
- Identity, Or displacement, torture, captured, execution, destroying, burning, distorting the environment, and
- destruction of villages .
- All of those offences are criminalized according to articles 2 and 3 of the Genocide international agreement on
- 19.08.1948.
- At the same time the research tried to highlight the interest and silence of the two giant international blocks (the
- western capitalism on one side and the socialist block on the other side) in regards of Kurdish genocide.
- The research relies on many documents, historical sources, which it has been referenced.
- ---------------------------------------------------------------------------------.
- دووه‌م
- بةرژه‌وه‌ندى وململانێى زلهێزه‌كان له ڕۆژهه‌ڵاتى كوردستاندا-1800-1813
ملخص البحث
كانت كوردستان بحكم موقعها الجغرافي واهميتها من الناحية الاستراتيجية محط الانظار و الاهتمام من قبل الدول الاوروبية
الكبرى(بريطانيا,فرنسا,روسيا)، حتى في الحقب السابقة لقرن التاسع عشر، وهذا ما ادى الي ان تواجه العديد من الحملات و الهجمات
للاستيلاء عليها من قبل تلك الدول (بريطانيا,فرنسا,رووسيا) ، بقصد الاستحواذ على خيراتها الاقتصادية و استخدامهم كنقطة انطلاق لتحقيق
مطامعهم في الشرق الاوسط،ومن البديهي ان تكون روسيا القيصرية بحكم التأخم الحدود و مجاورتها للمناطق الكردية الواقعة ضمن
ممتلكات الدولتين العثمانية و الايرانية، أحدى تلك الدول الطامعة فيها و الساعية الى الوصول اليها كخطوة اولى لتحقيق حلمها القديم في
الوصول الى المياه الدافئة عبر المناطق الكردية، لذا بدأت محاولاتها للتقرب من الكورد و الوصول الى مناطقهم منذ بدايات القرن التاسع
عشر، بشتى الوسائل و الطرق محاولآ تثبيت اقدامها في كوردستان، بقصد الاستحواذ على خيراتها الاقتصادية و استخدامها كنقطة انطلاق
لتحقيق مطامعها في الشرق الاوسط، لذا قامت بتركيز جهودها الدبلوماسية و العسكرية صوب الكورد و زعمائهم القبيلين و حتى النخبة
الكردية القليلة العدد حديثة النشوء، لأستخدامهم كوسيلة لتحقيق مطامعها، يتناول هذا بحث , الصراع الدائر بين الدول الاوروبية (
بريطانيا,فرنسا,روسيا ) للوصولهم الى ايران و المناطق الكردية في (1800 -1813 ) و تحدثنا فيها عن طبيعة العلاقة بين كل من روسيا و
الدولتين العثمانية والأيرانية، وأنعكاس تلك العلاقة على الكورد , هذا ما دفعنى لآختيار بحثى هذا على الرغم من صعوبته وتداخلاتة
الشائكة، خاصة في الفترة الواقعة بين سنوات (1800 -1813) .
Summary
Kurdistan was always subject to invasion attempts by the colonialist European (Russia,Britain, France ) states even before the
nineteenth century. This was due its geographical and strategic location; therefore it was attacked by strong armies of
the
Huge European (Russia,Britain, France ) Countries. Of course, realized the strategic importance of Kurdistan in the Middle
East for, Russia was one of the forces that always made attempts to reach the area from the early nineteenth century. For
this purpose Russia made relations with the Kurds to make a foothold and a step position in Kurdistan and to work out
and grow up its economic interests. Of course, Russia realized the strategic importance of Kurdistan in the Middle East
for being an access to reach the hot waters (the Gulf Region).
Controlling of Kurdistan area was the greatest dream of the Russian Caesars; in this regard Russia focused its political
attempt on making good relations with the Kurds so as to use them as a card in its political maneuvers, I tried to explain
the relations of( Russia,Britain, France) with both the states that took over Kurdistan by (the period from 1800 to 1813) , The importance of thiissue . and the impact of its critical historical era (the period from 1800 to 1813) encouraged me to
choose this subject
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
سێیه‌م
سیاسه‌تى به‌ریتانیا به‌رامبه‌ر به ئێران
(له‌كۆتایه‌كانی فه‌رمانره‌وایه‌تی قاجاری و
ده‌سه‌ڵاتی ره‌زا شای په‌هله‌وی دا)
(1921-1941)
توێژه‌ران
د.سیامند كه‌ریم مه‌حمود
م.هه‌ستیار محه‌ممه‌د عه‌لی
كانونی یه‌كه‌م 2012
پێشه‌كى
سیاسه‌تى به‌ریتانیا له به‌رامبه‌ر ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست به گشتى و ئێران به تایبه‌تى ده‌توانرێت وه‌كو
بابه‌تێكى زۆر گرنگ و هه‌ستیار توێژینه‌وه‌ى بۆ بكرێت . به‌شێكى گه‌وره‌ى ململانێى هه‌ردوو زلهێز ڕووسیاو
به‌ریتانیا له‌نێو ئێراندا ڕه‌نگى دابووه‌وه ، هێزوو تواناى به‌ریتانیا به‌سه‌ر ئێراندا به‌ڕاده‌یه‌ك بوو ده‌بووه هۆكارێك
بۆ دیاریكردنى چاره‌نوسى ئێران وه‌ك له سه‌ره‌تاى سه‌ده‌ى نۆزده‌دا سنورى بۆ ده‌سه‌ڵاتى ڕووسیا دانا له
پرۆسه فراوانخوازییه‌كه‌ى له‌نێو ئێراندا بۆ ئه‌وه‌ى ڕووسیا نه‌گاته ئاوه گه‌رمه‌كان وه‌ك كه‌نداوى فارس،
سه‌ربارى ئه‌وه‌ى توانیبووى له سه‌رده‌مى قاجاریدا له‌ڕووى هێزى سه‌ربازییه‌وه په‌لكێشیه‌كى گه‌وره بكات
له‌نێو ئێراندا و له‌لایه‌كى دیكه‌وه ڕووسیا سنورى به ئێرانه‌وه لكابوو به‌ڵام به‌ریتانیا توانى پێویستى بكات
له‌سه‌ر ئێران كه چه‌ند پارچه زه‌وییه‌كى وشكانى ببه‌خشێته ڕووسیا تا نه‌گاته كه‌نداو هه‌ر له سه‌رده‌مى شا
عه‌باسى سه‌فه‌وییه‌وه دواتر له‌سه‌رده‌مى قاجارییه‌وه زۆر زیاتر پلانه‌كانى به‌ریتانیا ڕوویكرده ئێران و توانى
كۆنترۆڵى بوارى ئابورى ده‌وڵه‌ته‌كه بكات ، پاشان به‌پێى په‌یماننامه ئێران ده‌ستى له چه‌ندین جیاوك هه‌ڵگرت
بۆ به‌ریتانیا.
توێژینه‌وه‌ى (( سیاسه‌تى به‌ریتانیا له ئێراندا له سه‌رده‌مى ڕه‌زا شاى په‌هله‌ویدا )) به‌سه‌ر دوو به‌شدا پۆلێن
كراوه :-
به‌شى یه‌كه‌م :- سه‌باره‌ت به سیاسه‌تى به‌ریتانیا له‌نێو ئێراندا و كاریگه‌رى له‌سه‌ر گواستنه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵات
له بنه‌ماڵه‌ى قاجارییه‌وه بۆ بنه‌ماڵه‌ى په‌هله‌وى له‌م به‌شه‌دا چه‌ند خاڵێك ڕوونكراوه‌ته‌وه
1- پرۆسه‌ى بازرگانیكردنى به‌ریتانیا له‌دواى دۆزینه‌وه‌ى لوتكه‌ى ئاواتى چاك
2- ململانێى به‌ریتانیاو پرتوگال له‌سه‌ر كه‌نداوى فارس
3- به‌خشینى نیوه‌ى داهاتى به‌نده‌ر عه‌باس به به‌ریتانیاو لقى كۆمپانیاى هیندى ڕۆژهه‌ڵاتى له‌ناوچه‌كانى
ژێر ده‌سه‌ڵاتى ئێراندا
4- ئه‌و په‌یماننامانه‌ى دووچارى ئێران ببوو { ساڵى 1801 په‌یمانى ڕووسى- فه‌ره‌نسى ، ساڵى 1807
په‌یمانى فنكشتاین Finkentien له‌نێوان ئێران و فه‌ره‌نساو ڕووسیا ، ساڵى 1813 په‌یمانى گوڵستان ، ساڵى
1827 په‌یمانى توركمانچای ، ساڵى 1858 په‌یمانى پاریس ( سه‌ربه‌خۆیى ئه‌فغانستان ) ، ساڵى 1907
دابه‌شكردنى جیاوكى ئێران له‌نێوان ڕووسیاو به‌ریتانیادا ، ساڵى 1911 په‌یمانى پۆتسدام له‌نێوان ئه‌ڵمانیاو
ڕووسیادا، ساڵى 1919(په‌یمانى ئاشتى پاریس،په‌یمانى ئه‌نگلۆ-فارسى )} كاریگه‌رییه‌كى زۆریان له‌سه‌ر
تۆماركردنى مێژووى ئێران هه‌بوو.
5- هه‌وڵه‌كانى به‌ریتانیا له‌ڕێى كۆمپانیاكانه‌وه بۆ ده‌سته‌به‌ركردنى سودى ئابورى به‌شێوازێك كه نه‌ك
به‌ریتانیا به‌ڵكو كه‌سایه‌تى و بازرگانانى به‌ریتانى په‌یمانى بازرگانى له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تى ئێران ده‌به‌ستن تا هیچ
لێپرسینه‌وه‌یه‌كى یاسایى له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تى به‌ریتانیادا نه‌كرێت نمونه‌ى ئه‌و جیاوكانه‌ش ساڵى 1919
سه‌باره‌ت به گومرك و ئاژانس بازرگانى ، ساڵى 1872 جیاوكى بارون جولیس دى ڕۆیته‌ر Julius de Reuterry
ى به‌ریتانى ساڵى 1889 بانكى فارسى شاهنشاهى Imperial bank of Persian درا به ڕۆیته‌ر ، ساڵى 1891
جیاوكى به‌ده‌ستهێنانى توتن درا به جیرالد –ف- تالبوت Gerald –f- Talbot ، له‌ساڵى 1901 جیاوكى نه‌وتى
درا به ولیه‌م نوكس دارسى William Knox Darcy .
6- ڕۆڵى به‌ریتانیا له‌دانانى كارمه‌نده‌كانى قاجارى و دواتر هاوكارییه‌كانى به‌ریتانیا بۆ كوده‌تاچیه‌كانى ئێران و
ڕه‌زا خان
به‌شى دووه‌م :- كاریگه‌رى سیاسه‌تى به‌ریتانیا له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاتى ڕه‌زا شاى په‌هله‌وى له‌ژێر چه‌ند خاڵێكدا
ڕوونكراوه‌ته‌وه :-
1- شێوازى تاج له‌سه‌رنانى ڕه‌زا شاو داننان به ده‌سه‌ڵاتیدا له‌لایه‌ن هه‌ردوو ده‌وڵه‌تى به‌ریتانیاو یه‌كێتى
سۆڤیه‌ته‌وه .
2- داواكارى جیاوكى نه‌وتى ناوچه‌ى خۆزستان له‌لایه‌ن كۆمپانیاى ئه‌نگلۆ-فارسى و ناڕه‌زایى زلهێزه‌كانى
وه‌ك یه‌كێتى سۆڤیه‌ت و ئه‌مریكا
3- ململانێى نێوان یه‌كێتى سۆڤیه‌ت و ئه‌مریكاو به‌ریتانیاو ئه‌ڵمانیا له‌سه‌ر جیاوكه ئابورییه‌كان به‌گشتى و
نه‌وت به تایبه‌تى
4- سیاسه‌تى به‌ریتانیا به‌رامبه‌ر ڕه‌زا شاو هه‌وڵه‌كانى له‌پێناوى گه‌ڕانه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵات بۆ ناوه‌ند و
كه‌مكردنه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاتى میرنشینه نیمچه سه‌ربه‌خۆكانى كه‌نداو و خوێندنه‌وه‌ى به‌ریتانیا بۆ ئه‌و
میرنشینانه‌و به‌كارهێنانیان وه‌كو كارتى فشار به‌رامبه‌ر ده‌سه‌ڵاتى ڕه‌زا شا.
5- هه‌وڵه‌كانى ڕه‌زا شا بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاتى بێگانه به‌تایبه‌تى به‌ریتانیا بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش
ئه‌ڵمانیاى وه‌كو هێزێكى نوێ دژى به‌ریتانیا بانگهێشتى ئێران كرد.
6- هه‌وڵه‌كانى ڕه‌زا شا به‌تایبه‌تى له سیه‌كانى سه‌ده‌ى بیستدا بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاتى بێگانه
به‌تایبه‌تى به‌ریتانیا چونكه له‌ساڵى ( 1901 ) دا كه په‌یمانى دارسى به‌سترابوو بنه‌ماڵه‌ى پێشوو {
ده‌سه‌ڵاتى قاجارى } به‌ستبووى نه‌ك ڕه‌زا شاى په‌هله‌وى به‌ڵام پاش چه‌ندین جار سكاڵاو هه‌وڵ
سه‌ركه‌وتوو
نه‌بوون له كه‌مكردنه‌وه‌ى جیاوكى به‌ریتانى پاشان ئیدى په‌یوه‌ندى نێوان به‌ریتانیا و ئێران زۆر به‌هێز بوو تا
ڕوودانى جه‌نگى دووه‌مى جیهانى له‌و ماوه‌یه‌دا به‌ریتانیا بڕێك پاره‌و پرۆژه‌ى پێشكه‌شى ئێران كرد كه بووه
هۆى دروستكردنى هێڵى ئاسن بۆ به‌ستنه‌وه‌ى ناوچه‌ى كشتوكاڵى باكورى ده‌وڵه‌مه‌ند به باشوره‌وه و بووه
هۆى به‌رزكردنه‌وه‌ى ئاستى ئابوورى ناوخۆو تا ڕاده‌یه‌كى زۆر په‌یوه‌ست نه‌بوونیان به خۆراكى ده‌ره‌كى و
چۆن ئه‌م هێڵه بووه هۆى به‌ستنه‌وه‌ى ڕێگاى شاره بچوكه‌كان به شاره گه‌وره‌كانه‌وه‌و ده‌ركه‌وتنى بازاڕى
بچوك .
7- له كۆتاییدا ڕۆڵى ئیتاڵیاو ئه‌ڵمانیا ڕوونكراوه‌ته‌وه هه‌روه‌ها هه‌وڵه‌كانى ڕه‌زا شا بۆ په‌یوه‌ندى به‌ستن
له‌گه‌ڵ ئه‌ڵمانیاو كشانى هێزه‌كانى به‌ره‌و ئێران هۆكارێك بوو بۆ ئه‌وه‌ى به‌ریتانیاو یه‌كێتى سۆڤیه‌ت پێكه‌وه
ڕه‌زا خان ئاگادار بكه‌نه‌وه كه په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ ئه‌ڵمانیادا ببڕێت و پاشان پێكه‌وه له‌سه‌ر پابه‌ندنه‌بوونى ڕه‌زا
خان بڕیارى ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ى ڕه‌زا شا ده‌ركردو محه‌مه‌دى كوڕى ڕه‌زا شا ته‌مه‌ن بیست و یه‌ك
ساڵیان دانا .
Preface
The British police, towards the Middle East in general and towards Iran in private, could a very
significant topic for preparing a thesis about it.
A great deal of Russian –British struggle reflected in their concerning with Iran .
A great Britain had a powerful impact upon Iran that the wanted to appoint the dusting of Iran as
they did with the borders of Russian in the beginning of nineteenth century in order to prevent
Russia from extending to the worm waters like Persian gulf in spire of its being able to move
through Iran in the epoch Qajarians .
Besides Russia had a direct earth border line with Iran , bat Great Britain succeeded in convincing
Iran to grant Russia some pieces of lands so that Russia could not be linked to the gulf any more.
Also in the ear of shah Abbas al –Safawi and then during Qajarinans ,the British plans applied more
in Iran, as a result ,they controlled the economic aspects and finally, according to a treaty, Iran gave
up its own possessiveness for several mountains to Britain .
The thesis is divided into two parts:-
The first part:- concerns with the British policy in the interior affairs of Iran and its impact in
transferring the authority from Qajarians to Pahlavi ,also in this part some topic are elaborated as:-
1- The commercial operations of great British after the summit of human intention.
2- The British –portages struggles concerning Persian Gulf .
3-granting half of bender – Abbas, income to Great Britain and to the branch of oriental Indian
company in the areas of Iranian state.
4- Iranian history become under a serious effect by numerous treatise like: French –Russian treaty in
1801 ,finkentien treaty among Iran ,France and Russia gulstan treaty in 1813 ,turkmanchai treaty
1827 , Paris treaty (afghans independence)in 1858…..etc.
5-british attempts to obtain the economic benefits for the British merchants through the companies
and encourage them to sign commercial treaties with Iran in order to legalize their protocols, like
the one in 1919 concerning trade agents and budgets, and in 1889 the imperial bank of Persian was
given Julius de Reutery in 1891 the tobaccos production given Gerald of Talbot and in 1901 the oil
product granted to William Knox Darcy.
6- British role in appointing the Qajarians employees and the British aids to revolutionists of Iran and
Riza Shah.
The second part: - it explains the impacts of British policy on the Riza Shah Pahlavi, as in the
following points:-
1-The style of the crowning of Riza Shah by both of great British and Soviet Union.
2- The demanding of getting the Khuzestan oil privileges by Anglo – Persian company and the hard
objection of the project by Soviet Union and USA.
3-the struggle among Soviet Union, USA, British and Germany concerning economical affairs and
strictly oil ones.
4-british policy towards Riza shah and its attempts to regain the authority by the center and
reducing
the power of semi independent kingdoms in the gulf and British affords to use those kingdoms as a
tool against Riza shah.
5- Riza shah s attempts to decrease the foreign powers especially great British, and he used stand
against the Britain.
6- Riza Shahs attempts to remove the impacts of the Darcy treaty in 1901 between British and
Qajarians, specifically after the building of train –line to concert all parts of Iran together which led to
an agricultural glorification that obliged the plan of getting red of British in Iran.
7- finally ,the roles of Italy and Germany is clarified ,and Riza shahs intention to make a great link with Germany which put both of great British and soviet union to plan for dethroning Riza khan and stop his related with Germany ,eventually ,the enthroned his son Muhammad Riza Khan who aged 21,to be the new king of Iran .
The second part: - it explains the impacts of British policy on the Riza Shah Pahlavi, as in the following points:-
1-The style of the crowning of Riza Shah by both of great British and Soviet Union.
2- The demanding of getting the Khuzestan oil privileges by Anglo – Persian company and the hard
objection of the project by Soviet Union and USA.
3-the struggle among Soviet Union, USA, British and Germany concerning economical affairs and
strictly oil ones.
4-british policy towards Riza shah and its attempts to regain the authority by the center and
reducing
the power of semi independent kingdoms in the gulf and British affords to use those kingdoms as a
tool against Riza shah.
5- Riza shah s attempts to decrease the foreign powers especially great British, and he used stand
against the Britain.
6- Riza Shahs attempts to remove the impacts of the Darcy treaty in 1901 between British and
Qajarians, specifically after the building of train –line to concert all parts of Iran together which led
to
an agricultural glorification that obliged the plan of getting red of British in Iran.
7- finally ,the roles of Italy and Germany is clarified ,and Riza shahs intention to make a great link with Germany which put both of great British and soviet union to plan for dethroning Riza khan and stop his related with Germany ,eventually ,the enthroned his son Muhammad Riza Khan who aged 21,to be the new king of Iran .