โรงเรียนเพียงหลวง ๑ (บ้านท่าตอน) ในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี เดิมชื่อ "โรงเรียนบ้านท่าตอน" ก่อตั้งเมื่อ พ.ศ.2493 เปิดทำการสอนตั้งแต่ วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2497 โดยได้รับอนุญาตและรับอุปกรณ์การเรียนจากทางอำเภอฝาง ส่วนโต๊ะเรียนและ เก้าอี้ ผู้ใหญ่บ้าน และชาวบ้านได้ช่วยกันจัดทำและบริจาคให้โรงเรียน สถานที่ตั้งครั้งแรกเปิดทำการสอนที่บ้าน นายแสนตา นามมล ต่อมาได้ย้ายไปเรียนที่วัดท่าตอน และย้ายจากวัดท่าตอนไปตั้งตรงด้านหน้าของป่าช้าบ้านท่าตอน 

ต่อมาย้ายไปทำการสอนที่บ้านห้วยมะเฟือง ทางทิศตะวันออกของถนนฝาง-ท่าตอน ในเนื้อที่ประมาณ 10 ไร่ แต่สถานที่แห่งนี้ไม่สะดวกแก่ผู้เรียนจึงย้ายกลับมาตั้งที่บ้านท่าตอน ตามเดิม มีนายบุญชื่น วิชสิน รักษาการในตำแหน่งครูใหญ่ มีผู้เรียนจำนวน 88 คน เด็กชายปัน ทองสุกอินไชย เป็นผู้เรียนเลขประจำตัวที่ 1 ในทะเบียนผู้เรียน เปิดสอนชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 และประถมศึกษาปีที่ 2 

ในเวลาต่อมาร้อยตำรวจเอก ประธาน โชติวรรณ นายอำเภอฝาง ได้ประชุมราษฎรในหมู่บ้านช่วยกันเรี่ยไรข้าวเปลือกจากชาวบ้านทุกหลังคาเรือนในอัตราหลังคาเรือนละ  1 ต๋าง (30 ลิตร ) เพื่อนำมาขายเป็นทุนทรัพย์สมทบก่อสร้างอาคารเรียนชั่วคราว ในวันที่ 1 มกราคม 2500 นายเต็ง แก้วประเพณีผู้ใหญ่บ้านท่าตอน ร่วมกับชาวบ้านท่าตอนและบ้านห้วยมะเฟืองพาชาวบ้านไปเลื่อยไม้ในป่าขนล่องตามลำน้ำกกและใช้เกวียนลากมายังสถานที่ก่อสร้าง สบทบกับเงินงบประมาณทางราชการรวมทั้งสิ้น 4,000 บาท ( สี่พันบาท) ก่อสร้างอาคาร ป1.ซ ไม้ 3 ห้องเรียน มีนายอ้าย สิทธิบาล เป็นครูใหญ่ และนางคำมูล วงค์งาม นางตอนผง แซ่ลี้ เป็นครูสอน 

จนกระทั่งปี พ.ศ. 2518 โรงเรียนได้รับงบประมาณจากองค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่ สร้างอาคาร ป.1 ก ตึก จำนวน 5 ห้องเรียน ในปี พ.ศ.2520 ในขณะนั้นนายประจัญ วัตรสุข ดำรงตำแหน่งครูใหญ่ โรงเรียนได้รับความอนุเคราะห์จากนายแพทย์วงค์สว่าง กาญจนกามล และครอบครัว ได้บริจาคเงินงบประมาณ ก่อสร้างอาคารสองชั้นแบบ 017 ขนาด 4 ห้องเรียน ตั้งชื่อว่า "กาญจนกามล" ทำพิธีรับมอบเมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน 2521 และโรงเรียนได้รับงบประมาณต่อเติมอาคารกาญจนกามล พร้อมโรงฝึกงานจำนวน 1 หลัง ในวันที่ 12 กรกฎาคม 2524 นายประจัญ วัตรสุข ครูใหญ่ได้ถึงแก่กรรม ทางราชการได้ส่งนายประทวน ไชยแก้วเมร์ มาดำรงตำแหน่งครูใหญ่ ต่อมา นายบัณฑิต ศรีอุทรา นายพงค์พันธ์ นาระทะ ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน ตามลำดับ จนถึงปี พ.ศ. 2527  นายพงค์พันธ์ นาระทะ ได้ลาออกจากราชการ 

 วันที่ 22 กันยายน 2527 นายประทีป วิมลพันธ์ ได้มาดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการสถานศึกษา ได้ร่วมกับคณะกรรมการสถานศึกษา ชาวบ้าน และผู้ปกครองผู้เรียน โดยมีพระคุณเจ้าพระราชปริยัติเมธี เจ้าอาวาสวัดท่าตอนพระอารามหลวงเป็นประธาน ร่วมกันทอดผ้าป่าปรับปรุงโรงอาหารของโรงเรียน ทางคณะกรรมการหมู่บ้านหมู่ที่ 3 ได้นำเงินจากการจัดงานสงกรานต์ จำนวน 30,000 บาท ทำถนนคอนกรีตให้กับโรงเรียน ต่อมาได้ติดต่อประสานงานแม่กกริเวอร์วิลเล็จ รีสอร์ท ซึ่งมีคุณ Bryun และ คุณ Rosie สองสามีภรรยาชาวอังกฤษซึ่งเป็นเจ้าของกิจการ ติดต่อขอความอนุเคราะห์จาก Pymble Ladies College ประเทศออสเตรเลีย บริจาคเงินสร้างอาคาร ป.1 ก (ตึก) ขนาดสองห้องเรียน ตลอดจนติดต่ออาสาสมัครชาวต่างประเทศมาสอนภาษาอังกฤษให้แก่ผู้เรียนโรงเรียนบ้านท่าตอน  

ในปี พ.ศ.2548 คณะครูและผู้เรียนจากโรงเรียน Shatin College จากประเทศฮ่องกง ได้นำเครื่องดนตรีมาบริจาคให้แก่ทางโรงเรียนและได้จัดทำสนามเด็กเล่นให้แก่เด็กผู้เรียนปี พ.ศ. 2550 ทางโรงเรียนได้รับจัดสรรงบประมาณก่อสร้างอาคารเรียนเฉลิมพระเกียรติ 80  พรรษา แบบ สปช. 105/29  สองชั้น 5 ห้องเรียน ใต้ถุนโล่ง และวันที่  21 สิงหาคม 2554 คณะกรรมการสถานศึกษาได้มีมติให้รื้ออาคารเรียนไม้เพื่อสร้างใหม่เป็นอาคาร 2 ชั้น ชั้นล่างเป็นคอนกรีตเสริมเหล็กออกแบบโครงสร้างโดย นายรัฐเขต มาลัยศิลป์ ศิษย์เก่าโรงเรียนเพียงหลวง ๑ (บ้านท่าตอน)  และนายสัญญา ช่างคำมูล ครูโรงเรียนบ้านท่าตอนส่วนชั้นบนให้คงไว้ซึ่งโครงสร้างอาคารไม้เดิมเพื่อเป็นการอนุรักษ์ไว้ และก่อสร้างเสร็จในเดือนมิถุนายน 2555 ในปีเดียวกันกับการก่อสร้างอาคารไม้ทางโรงเรียนได้รับงบประมาณจากการประสานงานของ สส.นายแพทย์ไกร ดาบธรรม และสจ.นิพนธ์ ใจวงค์ ได้ผลักดันงบประมานจาก สพฐ.จำนวน 2,500,000 บาทและทางคณะกรรมการสถานศึกษาหางบประมาณสมทบอีก 300,000 บาทก่อสร้างอาคาร สปช. 105 / 29 สองชั้น  1 หลัง 

ในวันที่ 29 พฤษภาคม  2555 กระทรวงศึกษาธิการโดยการประสานจากกองงานหนึ่งใจเดียวกันกระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ได้ประกาศให้โรงเรียนเข้าร่วมโครงการโรงเรียนเพียงหลวงและได้รับพระราชทานพระอนุญาตให้ใช้ชื่อโรงเรียนเป็น “โรงเรียนเพียงหลวง ๑ (บ้านท่าตอน) ในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี 

*ต่อมา นางสาวสายใจ สุวรรณ์ ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน (พ.ศ.2561-ปัจจุบัน) และนายเสรี ภีระ ดำรงตำแหน่งรองผู้อำนวยการโรงเรียน (พ.ศ.2565-ปัจจุบัน) ได้ปรับปรุงพัฒนาภูมิทัศน์ให้สะอาด เป็นระเบียบ เอื้อต่อการจัดการเรียนรู้ของผู้เรียน และบริหารจัดการสถานศึกษา ด้วยนวัตกรรมทางการศึกษา ด้านการบริหารจัดการศึกษา รูปแบบการบริหาร "SAIJAI MODEL" โดยทางโรงเรียนได้รับคัดเลือกให้เป็นโรงเรียนคุณภาพประจำตำบล โรงเรียนคุณธรรมต้นแบบ โรงเรียนพื้นที่นวัตกรรมจังหวัดเชียงใหม่ ส่งผลให้สถานศึกษา ครูและบุคลากร และนักเรียน ได้รับรางวัลทั้งในระดับเขตพื้นที่การศึกษา ระดับภาค และระดับชาติ เป็นที่ประจักษ์ต่อทุกภาคส่วน