پرسش از شما پاسخ از سید حسن زالی عضو هیات علمی بازنشسته دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
تصاویر ارسالی پرسشگر محترم
پرسش:
... سلام... آیا این تصاویر(دو تصویر زیر) مربوط به گل گاوزبان است؟ ( این پرسش از طریق تلگرام دریافت شد)
پاسخ:
سلام، این تصاویر مربوط به گیاهی به نام آنچوزا (Anchusa) است.
سرده یا جنس Anchusa به تیره Boraginaceae یعنی تیره گاوزبانیان تعلق دارد. نام انگلیسی
این سرده حدود 35 گونه از گیاهان یکساله، دوساله یا چند ساله علفی را در خود جای داده است که در اروپا ، آفریقای شمالی ، آفریقای جنوبی و آسیای غربی انتشار طبیعی داشته و برخی از این گونه ها در قاره آمریکا کاشته شده اند.
از این سرده در ایران پنج گونه گزارش شده که عبارتند از: Anchusa aegyptiaca، Anchusa Iranica ، Anchusa italica، Anchusa ovata و Anchusa strigosa .
تصاویر بسیارزیبای ارسالی شما مربوط به گونه Anchusa italica است. نام علمی معتبر این گونه Anchusa azurea است. هر چند نام فارسی این گونه در برخی منابع گاوزبان ذکر شده است اما نباید آن را با گاوزبان دارویی رایج اشتباه گرفت.گل گاوزبان گلهای دو گونه گیاه دیگری است که به همین تیره Boraginaceae تعلق دارند. نام علمی یکی از این گونه ها Echium amoenum است که در ایران
انتشار داشته و نیز کاشته می شود و به گاوزبان ایرانی موسوم است. و نام علمی گونه دیگر Borago officinalis است که به گاوزبان اروپایی موسوم بوده و در ایران انتشار طبیعی ندارد اما در برخی از مناطق برای تولید گل گاوزبان کشت می شود. در انتهای پاسخ لینک چند تصویر از این دو گونه را می توانید مشاهده نمایید.
این گونه بومی آسیای غربی، اروپا و شمال غرب آفریقا است. و در برخی مناطق به عنوان علف هرز شناخته می شود. در برخی از مناطق یاد شده بومیان این گیاه را به عنوان سبزی صحرایی مصرف می نمایند. برای این منظور ساقه جوان گیاه را جمع آوری نموده به صورت بخار پز یا آب پز یا سرخ شده در روغن میل می کنند. البته در مصرف این گیاه باید احتیاط نمود زیرا ممکن است دارای اثرات سمی باشد.
مصرف در طب سنتی: (صرفا برای اطلاع بوده مصرف آن توصیه نمی شود، سید حسن زالی)
همه بخش های گیاه دارای اثرات: محرک، مسکن، درمان ناراحتی های صفراوی، تب بر، ضد سرفه، درمان آسم، درمان سنگ مثانه و سنگ کلیه است[1]. همچنین این گیاه به عنوان معرق، مخدر، خواب آور، ضدآرتروز، ضد روماتیسم و تصفیه کننده مصرف داشته است[2]. جوشانده برگهای این گیاه در درمان سرماخوردگی، گلودرد و درد قفسه سینه استفاده می شد[3].
محققان نشان داده اند این گیاه همچنین دارای ترکیبات آنتی اکسیدان[4 و 5]، اثرات ضد سرطان[6 و 7]، اثرات آنتی ویروس [8] واثرات ضد التهاب است[9 و 10].
برای این منظور گیاه را وقتی که اکثر گلهای آن ظاهر شدند برداشت و خشک می کنند.
پودر گیاه خشک شده به صورت ضماد برای درمان التهابات استفاده می شود. این گیاه به دلیل داشتن آلکالوئید سینوگلیسین می تواند سمی باشد لذا در مصرف خوراکی آن باید احتیاط نمود.
سایر مصارف:
در گذشته در برخی از مناطق انتشار Anchusa azurea از ریشه گیاه نوعی رنگ قرمز تهیه می شده است که در آن زمان به عنوان پایه ای برای برخی از مواد آرایشی مورد استفاده قرارمی گرفت.
منابع:
[1]. Khare, C. P. "Indian Medicinal Plants: an illustrated dictionary Library of congress Control Number: 2007922446 ISBN: 978-0-387-70637-5 Springer-Verlag Berlin." (2007).
[2]. Al-Quran S. Taxonomical and pharmacological survey of therapeutic plants in Jordan. Journal of Natural Products. 2008;1(1):10-26.
[3]. Safa O, Soltanipoor MA, Rastegar S, Kazemi M Dehkordi KN, Ghannadi A. An ethnobotanical survey on Hormozgan province, Iran. Avicenna Journal of Phytomedicine. 2013;3(1):64-81.
[4]. Kuruuzum A, Guvenalp Z, Kazaz C, Salih B, Demirezer LO. Four new triterpenes from Anchusa azurea var. azurea. Helvetica Chimica Acta. 2010;93(3):457-65.
[5]. Conforti F, Marrelli M, Carmela C, Menichini F, Valentina P, Uzunov O, et al. Bioactive phytonutrients (omega fatty acids, tocopherols, polyphenols), in vitro inhibition of nitric oxide production and free radical scavenging activity of non-cultivated Mediterranean vegetables. Food Chemistry. 2011;129(4):1413-9.
[6]. Peshawa O, Hussain F, Gozzini D, Vidari G. GC-MS Determination and Identification of Eleven Fatty Acids in Triglycerides Isolated from the Seeds of Traditional Kurdish Medicinal Plant Anchusa azurea Mill. Eurasian Journal of Science and Engineering. 2017;3(2):230-40.
[7]. Upur H, Yusup A, Baudrimont I, Umar A, Berke B, Yimit D, et al. Inhibition of cell growth and cellular protein, DNA and RNA synthesis in human hepatoma (HepG2) cells by ethanol extract of Abnormal Savda Munziq of Traditional Uighur Medicine. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2011;251424. (doi:10.1093/ecam/nen062).
[8]. Ketabchi S, Moatari A, Shadram M, Rostami Y. The antiinfluenza virus activity of Anchusa italic. Asian J Exp Biol Sci. 2011;2(4):558-61.
[9]. Kuruuzum-Uz A, Suleyman H, Cadirci E, Guvenalp Z, Demirezer O. Investigation on anti-inflammatory and antiulcer activities of Anchusa azurea extracts and their major constituent rosmarinic acid. Z Naturforsch. 2012;67(7-8):360-6.
[10]. Kupeli E, Orhan I, Yesilada E. Evaluation of some plants used in Turkish folk medicine for their anti-inflammatory and antinociceptive activities. Pharm Biol. 2007;45(7):547-55.
پرسش:
سلام، در مورد موسیر سوالاتی داشتم (این پرسش از طریق واتساپ دریافت شد)
۱. آیا برگ موسیر می تواند مثل برگ سیر مصرف سبزی تر یا خشک داشته باشد؟
۲. از برگ موسیر چه استفاده هایی می شود کرد؟
۳. اگر ریشه موسیر برداشت شود آیا مجددا جای آن سبز خواهد شد؟
۴. اگر بخواهیم پودر موسیر تهیه کنیم آیا فقط ریشه (کورم ) باید پودر شود یا از برگ هم می شود برای تهیه پودر استفاده کرد؟ در این صورت در برگ چه موادی و در کورم یا غده چه مواد برجسته و مفیدی وجود دارد و به چه کاری می آیند؟ ( این سوال از طریق تلگرام دریافت شد)
پاسخ:
سلام
۱. بله برگ موسیررا هم می توان به عنوان سبزی تر یا خشک مصرف نمود. ضمنا می توان آن را پخت و مصرف نمود. در برخی مناطق روسیه گل ها نیز مصرف خوراکی دارد.
۲. از برگ موسیر می توانید برای تهیه سالاد و نیز کوکو و آش و سبزی پلو و نیز چاشنی استفاده نمایید. (مقادیر و حجم زیاد توصیه نمی شود هرچند گزارشی نیز از مسمومیت انسان در دست نیست)
۳. ریشه موسیر برداشت نمی شود بلکه پیاز آن برداشت می شود که البته بخش عمده ریشه نیز به همراهش از خاک خارج خواهد شد. ضمنا پس از برداشت چیزی برای تجدید رشد درخاک نمی ماند.
۴. برای تهیه پودر موسیر فقط پیاز یا غده زیر زمینی استفاده می شود. از برگ هم می توانید استفاده کنید اما آن عطر و طعم را ندارد.
خواص گیاه: پیاز آن به صورت خام یا پخته شده دارای اثرات آنتی اکسیدان، آنتی بیوتیک، ضد التهاب، ضد سرطان، آنتی دیابت، ضد عفونی کننده، تقویت سیستم ایمنی بدن، ضد تصلب شرائین و ... است.
پرسش:
سلام، آیا گیاه پروانش بومی مازندران است و یا گیاهی وارداتی است؟ ( این پرسش از طریق اینستاگرام دریافت شد)
پاسخ:
سلام، پروانش در اصل نامی فرانسوی برای جنس Vinca از تیره خرزهره یا Apocynaceae است. این نام اگر چه فرانسوی است اما در فارسی نیز متداول شده است. نام انگلیسی این جنس periwinkle است.
نام فارسی این جنس همچنین پیچ تلگرافی ذکر شده است.
نام فرانسوی پروانش ضمنا برای جنس Catharanthus به کار گرفته می شود. این جنس در برخی منابع فارسی به نام پریوش معرفی شده است.
جنس Vinca دارای پنج گونه Vinca difformis ، Vinca erecta ، Vinca herbacea ، Vinca major و Vinca minor است. در گذشته گونه دیگری نیز به این جنس نسبت داده می شد که نام علمی آن Vinca roseus بود اما امروزه این نام منسوخ شده و گیاه یاد شده را با نام علمی Catharanthus roseus معرفی می نمایند.
گیاه Catharanthus roseus در زبان فرانسه پروانش ماداگاسکاری یا Pervenche de Madagascar خوانده می شود. این گیاه در ایران نیز پروانش یا پریوش نامیده می شود و گیاهی وارداتی و غیر بومی است که به مقدار زیاد در بسیاری از مناطق ایران از جمله مازندران کاشته می شود. این گیاه ضمنا کاربردهای دارویی داشته و گیاهی یکساله است و در ایران به صورت خودرو دیده نشده است. گیاه یاد شده علفی بوده ساقه ایستا دارد و از گیاهان یکساله محسوب می شود و رقم های مختلف آن دارای گلهای با رنگهای مختلف سفید تا صورتی و قرمز و نارنجی و غیره است.
از پنج گونه Vinca که در بالا ذکر شد گونه های Vinca major و Vinca minor به عنوان گیاه زینتی کاشته شده اند این دو گونه که پیچ تلکرافی و در برخی منابع معدود پروانش نامیده شده اند گیاهانی چند ساله با ساقه رونده هستند. هر دو گونه وارداتی بوده و در ایران به صورت خودرو دیده نشده اند. گونه Vinca difformis نیز گزارشی در ایران وجود ندارد.
تنها گونه Vinca که در برخی از مناطق ایران به صورت خودرو گزارش شده گونه Vinca herbacea است. این گیاه علفی چند ساله علاوه بر ایران در بلغارستان، قفقاز، شمال آناتولی و اروپای جنوب غربی نیز انتشار طبیعی دارد.
در لیست گیاهان ایران نام دو زیر گونه Vinca herbacea subsp. herbacea و Vinca herbacea subsp. mixta ذکر گردیده است.
پرسش:
سلام روزتون خوش. ببخشید یه گل هست که من اردیبهشت ماه ازش در گلپایگان عکس گرفتم.ولی هر چی گشتم اسمی ازش پیدا نکردم. البته به اتفاق یکی از دوستانم که بسیار علاقمند به گیاهشناسی هستن اینکارو انجام دادیم. امیدم به شما هست که اسمش رو بدونید. ممنون میشم لطف کنید. ( این پرسش از طریق اینستاگرام دریافت شد)
پاسخ:
سلام سرکار خانم maryam
گیاهی که سه تصویر از آن ارسال نمودید از تیره گاوزبان (Boraginaceae) ،
و نام علمی آن (Caccinia macranthera) است. ضمنا نام های دیگر(Synonym) آن به شرح زیر است.
Borago macranthera Banks & Sol.
Caccinia russellii Boiss.
پرسش:
سلام آیا انجیر چسب که تصاویرش را در صفحه اینستاگرمتان گذاشته اید در آب وهوای سرد آذربایجان یا دماوند سازگاری دارد؟ وسوال دوم اینکه آیا این گیاه برای پوشش دادن نرده های چوبی مناسب است؟ (این پرسش از طریق اینستاگرام دریافت شد)
پاسخ:
سلام انجیر چسب از گیاهان نواحی معتدل تا گرم بوده، بهترین دمای رشد آن 13 تا 24 درجه سانتیگراد است و لذا مناسب مناطقی که نام بردید نیست اما این گیاه ضمنا برای کشت در داخل اطاق و آپارتمان مناسب است پس در مناطقی که نام بردید می توانید از آن در داخل اطاق و آپارتمان استفاده کنید. ضمنا به هر سطحی می تواند بچسبد و به نرده های چوبی نیز می تواند پوشش دهد اما به دیوار آجری بهتر می چسبد اطلاعات بیشتر را می توانید از لینک زیر دریافت نمایید:
https://www.houseplantsexpert.com/growing-a-creeping-fig-indoors.html
پرسش:
سلام لطفا نام فارسی و نام علمی و تیره گیاهان زیر را بنویسید. (این پرسش از طریق تلگرام دریافت شد)
:پاسخ
از راست اولین تصویر: نام فارسی این گیاه پامچال، نام علمی آن ( Primula heterochroma ) و تیره آن تیره پامچال ( Primulaceae ) است.
تصویر میانی: نام فارسی این گیاه نگونسار یا سیکلامن، نام علمی آن Cyclamen coum و تیره آن با پامچال یکی است.
از چپ اولین تصویر: نام فارسی این گیاه نجم طلایی و نام علمی جنس آن Gagea است. این جنس در ایران حدود ۳۰ گونه دارد و تشخیص گونه آن با این تصویر منفرد کمی مشکل است. اما حدس من این است که باید گونه آن Gagea lutea باشد. تصویر ارسالی به این گونه شبیه تر است. تیره این گیاه Liliaceae یعنی تیره لاله یا سوسن است.
پرسش:
سلام این قارچ های قرمز را داخل باغ دیدم لطفا نظر بدهید. (این پرسش از طریق تلگرام دریافت شد)
پاسخ:
سلام تصویر ارسالی شما یک نوع قارچ از تیره Sarcoscyphaceae و از جنس Sarcoscypha است.
احتمالا گونه این قارچ زیبا که معمولا در ماه های سرد سال در برخی مناطق مرطوب نیمکره شمالی ظاهر می شود Sarcoscypha coccinea است.
خوراکی بودن یا سمی بودن آن اثبات نشده اما نزد برخی سرخپوستان به عنوان قارچ دارویی مصارفی داشته است.
موارد نادری از مصرف محدود خوراکی آن نیز گزارش شده است که البته چندان مورد تایید نیست بنابر این باید از خوردن آن جدا پرهیز کرد.
تصویر ارسال شده توسط پرسشگر
پرسش:
سلام ببخشید مزاحم شدم میخواستم بدونم شما میدونین این چه گیاهیه؟ (این پرسش از طریق اینستاگرام پرسیده شد)
پاسخ:
سلام، تصاویر ارسالی مربوط به گیاهی از تیره قهوه یا همان روناس (Rubiaceae) است. نام جنس این گیاه روناس (Rubia) است. تصاویر ارسالی برای تشخیص گونه نمی تواند کمک کند اما احتمالا گونه آن (Rubia tinctorum) است. نام انگلیسی این گیاه (Common madder) یا (Dyer's madder) است.
پرسش: (این پرسش از طریق ایمیل دریافت شد)
Dear Dr Zali
I would be very grateful if you please send me the picture and Scientific and English Name of the following plants:
ورباسکوم - اکالیپتوس - گلپر - پونه - رزماری - سیر - افسنطین - شاهی - میخک و مورد
پاسخ:
Dear Dr. Behnam you can find your answer in the table:
پرسش:
با سلام فورب به کدام گروه از گیاهان گفته می شود؟(این پرسش از طریق ایمیل دریافت شد)
پاسخ:
سلام، معمولا در زیست شناسی گیاهی و اکولوژی گیاهی گیاهان علفی را در دو گروه قرار می دهند.
گروه نخست گندمیان و شبه گندمیان هستند که شامل گیاهان علفی است که به تیره های گندم (Poaceae)، اویار سلام (Cyperaceae) و سازیل (Juncaceea) تعلق دارند. اصطلاح تخصصی این گروه (Graminoid) است.
گروه دوم فورب ها هستند. گیاهان علفی ای که به تیره هایی غیر از سه تیره فوق تعلق دارند در این گروه قرار می گیرند. اصطلاح تخصصی این گروه (Forb) یا (Phorb) است.
پرسش:
سلام چند گونه کاج بومی ایران است؟(این پرسش از طریق ایمیل دریافت شد)
پاسخ:
سلام، جنس کاج (Pinus L) به تیره کاج (Pinaceae) تعلق دارد. این جنس در حدود 80 گونه دارد که در نیمکره شمالی پراکنده اند. هیچیک از گونه های کاج بومی ایران نیست. کاج الدار یا کاج تهران با نام علمی Pinus eldarica Medw. از سالیان کهن در ایران کاشته شده است و فراوان ترین گونه کاج کاشته شده در شهر های مختلف ایران است. گونه Pinus taeda L. نیز در مقیاس وسیعی در گیلان برای تامین چوب کارخانه چوکا کاشته شده است. کاج کاشفی نیز توسط مرحوم کاشف السلطنه در عهد قاجار وارد ایران شد. مجموعا حدود 20 گونه کاج در ایران به منظور تولید چوب، جنگلکاری، احداث فضای سبز، به عنوان درخت زینتی کاشته شده است.
پرسش:
با تشکر از اطلاعات مفید سایتتان لطفا اطلاعاتی از ترشک، گزنه، مامیران و پرسیاوشان در سایتتان قرار دهید.(این پرسش از طریق ایمیل دریافت شد)
پاسخ: الف) ترشک؛ نام فارسی این گیاه ترشک و نام انگلیسی آن Common sorrel یا Garden sorrel است.
ترشک علف هرز مزارع بوده بومی اروپا و آسیاست و در بسیاری از مناطق به عنوان سبزی صحرایی جمع آوری و به صورت پخته در خورشت یا آش مصرف می شود. در برخی مناطق دنیا برای نگهداری طولانی آن را خشک می کنند تا در زمان دیگر مصرف نمایند. برای رفع سوزش در اثر تمای با گزنه برگ گیاه را جویده و عصاره مخلوط با آب دهن را روی محل می مالند که در زمان بسیار کوتاهی سوزش را تسکین می دهد.
ب) گزنه؛ نام فارسی این گیاه گزنه و نام انگلیسی آن Common nettle یا Stinging nettle است. گزنه علف هرز مزارع بوده بومی اروپا، آسیا، شمال آفریقا و غرب آمریکای شمالی است و در بسیاری از مناطق ایران و دنیا به عنوان سبزی صحرایی جمع آوری و به صورت پخته در آش مصرف می شود ضمنا از آن نوعی چای سبز تهیه می شود که اثرات مفید دارویی نیز دارد.
برگهای جوان گزنه را خشک کرده و به ماست اضافه می کنند. این گیاه را نیز در برخی مناطق دنیا برای نگهداری طولانی آن را خشک می کنند تا در زمان دیگر مصرف نمایند.
گزنه مدر بوده و در درمان ناراحتی های پروستات اثر اثباط شده دارد و در تهه قطره پروستاتان که برای همین منظور بکار می رود پایه اصلی است. برای این گیاه اثراتی چون: ضد سرطان، درمان کم خونی، درمان ناراحتی های گوارشی، درمان آنفلوآنزا، درمان نقرس و درمان روماتیسم ذکر شده است. گزنه سرشار از پروتئین، ویتامین A ، ویتامین C ، آهن، پتاسیم، منگنز و کلسیم است.
گزنه در برخی مناطق دنیا کشت می شود.
ج) مامیران؛ نام فارسی این گیاه مامیران و نام انگلیسی آن Greater celandine یا Tetterwort است.
مامیران گیاهی که معمولا در حاشیه مزارع و مناطق خاکروبه ای می روید و بومی اروپا و غرب آسیا بوده در بسیاری از مناطق دنیا به ویژه شمال آمریکا کاشته شده است.این گیاه شیرابه به رنگ زرد فسفری یا نارنجی دارد که پس از مدتی تقریبا قهوه ای می شود.
مامیران به دلیل داشتن انواعی از آلکالوئیدهای ایزوکوئینولینی سمی است اما در مقادیر کنترل شده به عنوان گیاه دارویی کاربد دارد. اصلی ترین آلکالوئید این گیاه کاپتیسین است.
برای این گیاه اثراتی چون: مسکن خفیف، آرامبخش سیستم اعصاب مرکزی، درمان درد دندان، سم زدایی، درمان سنگ کیسه صفرا، درمان سوء هاضمه و ضد میکروبی ذکر شده است. از شیرابه گیاه نیز برای سوزاندن و درمان زخم های کوچک و نیز رفع لکه و خال پوست استفاده شده است.
د) پرسیاوشان؛ نام فارسی این گیاه پرسیاوشان و نام انگلیسی آن Southern maidenhair fern است.
این سرخس در مناطق سایه و مرطوب، حلقه چاه ها و حاشیه جوی ها می روید و بومی اروپا، آسیا و استرالیا است و در بسیاری از مناطق دنیا به عنوان یک گیاه زینتی کاشته شده است.
این گیاه دارویی در طب سنتی ایران به عنوان ضد سرفه و خلط آور مصرف داشته ضمنا از آن نوعی چای برای ایجاد خنکی در فصول گرم سال تهیه می کردند.
برای این گیاه اثراتی چون: درمان برخی ناراحتی های روانی، درمان نیش زنبور و برخی حشرات و درمان روماتیسم ذکر شده است.
پرسش:
سلام، خسته نباشيد، من دانشجوي گياه دارويي هستم، گياهي رو به من معرفي كردن هيچ اطلاعاتي در موردش ندارم. چند تا از دانشجويان گفتن مزاحمتون بشم از شما كمك بگيرم.
گياه دارويي هوكوچو گويا براي شمال هستش شما اطلاعاتي ازش دارين اسم علميش رو ميدونين؟؟(این پرسش از طریق واتساپ دریافت شد)
پاسخ:
سلام، تلفظ صحیح این اسم محلی هوکچو است که نام محلی گیاهی از تیره گاوزبان (Boraginaceae) است. نام علمی سرده (جنس) این گیاه (Arnebia) و نام فارسی سرده گل عسلی است.
این سرده درجهان گونه سی و نه گونه و در ایران دارای هفت تا نه گونه، پنج زیر گونه و دو واریته است. نام محلی گونه Arnebia decumbens هوکچو و نام فارسی آن گل عسلی است.
نام علمی گونه های گزارش شده در فلور ایران به قرار زیر است:
Arnebia decumbens, 2. A. euchroma, 3. A. fimbriopetala, 4. A. grandiflora, 5. A. hispidissima, 6. A. latebracteata, 7. A. linearifolia, 8. A. minima, 9. A. violascens,
نام علمی زیرگونه های گزارش شده در فلور ایران به قرار زیر است:
Arnebia decumbens subsp. decumbens, 2. A. decumbens subsp. macrocalyx, 3. A. euchroma subsp. euchroma 4. A. euchroma subsp. grandis, 5. A. linearifolia subsp. linearifolia
نام علمی واریته های گزارش شده در فلور ایران به قرار زیر است:
Arnebia fimbriopetala var. bungei, 2. A. fimbriopetala var. fimbriopetala