Słowniczek

aneks - związany z treścią książki dodatek w postaci np. map czy wykresów

adnotacja – informacja o książce umieszczona np. na okładce książki

adres wydawniczy – zespół danych umieszczony zwykle u dołu karty tytułowej (miejsce, data wydania, nazwa wydawcy, wielkość nakładu i t d)

alfabetyzm - umiejętność czytania i pisania; podstawowy zasób umiejętności i wiedzy niezbędny w danej epoce - nabywany przez całe życie

akcesja – wpisywanie do księgi inwentarzowej nowości

akcydens – materiały o charakterze użytkowym (ulotki, afisze, dyplomy, świadectwa i t d)

alfabet polski – zestaw 35 znaków oznaczających głoski

almanach – zbiór tekstów różnych (zazwyczaj młodych) autorów nie posiadający określonego tematu, rodzaj antologii

analfabetyzm - brak umiejętności czytania i pisania (zwykle od 15 roku życia)

analfabetyzm wtórny - zapomniane umiejętności czytania i pisania

analfabetyzm funkcjonalny - brak umiejętności czytania ze zrozumieniem

aneks - dodatek uzupełniający książkę (np. indeks, tablice, objaśnienia); załącznik

anons - ogłoszenie lub zawiadomienie w prasie

antologia – publikacja zawierająca wybór tekstów na określony temat

automatyczny system wyszukiwawczy- oparty na komputerowej bazie danych; opisy katalogowe powstają z chwilą wpisywania do programu bibliotecznego danych, które automatycznie pobierają katalogi: alfabetyczny , tytułowy, przedmiotowy, systematyczny

beletrystyka – utwory literatury pięknej obejmujące twórczość prozatorską (powieści, opowiadania, nowele i t d

bestseller – (z ang. „ best ”- najlepszy i z „sell”-sprzedawać ) – książka, która cieszy się taką popularnością, że rzadko znajduje się na półce bibliotecznej, czasem szybko zapominana

biały kruk – książka (jak ptak o tym kolorze) rzadko spotykana

bibliofil – miłośnik książek, ich znawca, czasem ozdabia swoje książki własnym ekslibrisem

bibliologia – nauka o książce

bibliomania – chorobliwa namiętność do zbierania książek

biblioteka– (od grec. „biblion” – książka i „theke” - składnica) instytucja, która gromadzi książki, przechowuje je i udostępnia czytelnikom

biogram – zwięzły encyklopedyczny życiorys znanej postaci

biografia – zazwyczaj obszerny życiorys znanej postaci, najczęściej w formie jednego dzieła

bookrossing – akcja polegająca na zostawianiu w określonym miejscu książek, by ktoś inny mógł je przeczytać

broszura – w Polsce- druk zawierający nie wiecej niż 64 stron

czasopismo - pismo periodyczne wydawane w stałych terminach od tygodnika do półrocznika

copyright- (czyt. kopirajt) zastrzeżone prawo autorskie, któremu towarzyszy znak c w kółku

czcionka – litera, której wielkość określona jest w tzw. punktach typograficznych (1p. = 1/72 cala - 0,353 mm) najczęściej stosowaną wielkością czcionki stosowaną w komputerze jest czcionka o wysokości 12 punktów cechuje ją też styl i krój

czytelnik – odbiorca zawartości dokumentu

czytelnictwo – wytwór pracy ludzkiej (także piśmienniczej)

cymelia– cenne zbiory szczególnie chronione

dokumenty biblioteczne (z łac. documentum)– jako utrwalony wyraz myśli ludzkiej - utrwalone na papierze lub innych materiałach (taśmy filmowe, magnetofonowe, płyty CD, fotografie, słowniki, encyklopedie, obrazy i rysunki, nuty itp); dokumenty graficzne, oglądowe i słuchowe; dokumenty piśmiennicze i niepiśmiennicze

druk ulotny – druk nie przekraczający 4 stron (ulotka, cenniki, ogłoszenia, afisze)

dysleksja - (od grec. "dys"- zły, trudny oraz "lego"- czytam) specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu (mimo często wysokiej inteligencji dyslektyka)

dysgrafia-zaburzenie powodujące trudności w kształtnym pisaniu

dysortografia - zaburzenie powodujące tworzenie błędów ortograficznych mimo znajomości reguł ortograficznych

dziennik - pismo periodyczne wychodzące codziennie lub parę razy w tygodniu

dziennik - prowadzone z dnia na dzień zapisy codziennych zdarzeń, przemyśleń

ekslibris – (księgoznak) spolszczenie łac. ex libris oznaczające dosłownie „z książek”, znak własnościowy umieszczany na stronie tytułowej lub przedtytułowej, jednocześnie element ozdobny

errata – ( z łac. „pomyłka”) wykaz zauważonych już po wydrukowaniu błędów umieszczony na osobnej karteczce

ewaluacja- badanie jakości nauczania

fiszka – kartka w kartotece

format książki – wielkość książki (szerokość i wysokość), np. A1, A2, A3…do A7

frontyspis (frontispis) – ozdobna karta z tytułem książki; ilustracja (np. z wizerunkiem autora) poprzedzająca kartę tytułową

gazeta – pismo ukazujące się np. raz lub dwa razy w tygodniu, nawet raz w miesiącu lub okazjonalnie

hasło autorskie – zawiera imię i nazwisko autora

hasło katalogowe – może nim być nazwisko autora, pierwsze wyrazy tytułu, pierwsze wyrazu tekstu, gdy brakuje tytułu

hasło tytułowe – zawiera tytuł dzieła

herbarz – dzieło przedstawiające herby, ich opisy oraz dzieje ich właścicieli

iluminacja – (średniowieczne) zdobienie książki rękopiśmienniczej (znane już od czasów egipskich papirusów)

indeks, skorowidz – alfabetycznie ułożony spis umieszczony na końcu książki ułatwiający znalezienie tematów, np. nazwisk, pojęć, zagadnień, tytułów prac i t p

inicjał – pierwsza litera w tekście wyróżniona wielkością lub zdobieniem

inkunabul – druk wydany do 1500 roku

inskrypcja – napis utrwalony na twardym materiale – na nagrobkach, pomnikach, medalach itp.

inwentarz biblioteczny – książki, czasopisma i inne dokumenty, które rejestruje się w księdze inwentarzowej, w której otrzymuje swój numer inwentarzowy

ISBN (International Standard Book Number) – dziesięciocyfrowy symbol nadawany każdej książce; podzielony jest na cztery segmenty, które identyfikują: grupę narodową (przyznaje Agencja ISBN, która mieści się w Berlinie), wydawnictwo, tytuł pozycji wydawniczej w tym wydawnictwie oraz ostatni służy kontroli

jaskółka - jedna z pierwszych wydrukowanych książek

kapitałka – tasiemka z kolorowym brzegiem przyklejona do grzbietu

karta czytelnika - zawiera dane o czytelniku, np. imię, nazwisko, klasa, numer inwentarzowy wypożyczonej książki

karta katalogowa karta z katalogu zawierająca określone dane o książce (np. imię i nazwisko autora, tytuł, ilość stron) oraz miejscu jej przechowywania (sygnaturę)

karta książki - formularz z oznaczeniem autora, tytułem, numerem inwentarzowym i sygnaturą książki, rubryki do wpisania daty wypożyczenia i zwrotu książki oraz numeru identyfikującego czytelnika

kartoteka - uporządkowany zbiór kart zawierających informacje na określony temat, pełni rolę ewidencji informacji o zawartości czasopism, fragmentów książek i innych materiałów; stanowi ważne uzupełnienie katalogu rzeczowego, jest elementem warsztatu informacyjnego biblioteki; informuje o dokumentach znajdujących się poza biblioteką

katalog biblioteczny – spis książek znajdujących się w bibliotece, opisanych i ułożonych w ustalonym porządku

klocek – wolumin składający się z kilku dzieł razem oprawionych

kodeks (łac. codex - "pień drzewa")– forma książki, która w starożytnym Rzymie wyparła zwój, jego upowszechnienie nastąpiło z chwilą wynalezienia pergaminu; kodeksem nazywano wówczas kilka powiązanych ze sobą tabliczek woskowych, na których pisano rylcem; podobnie zaczęto składać karty papirusowe i pergaminowe

korekta – wyszukiwanie i poprawianie błędów przed wydrukowaniem tekstu przy pomocy znaków korektorskich

księgozbiór - zbiór książek (np. w bibliotece czy w domu)

księgozbiór podręczny - wydzielona część księgozbioru udostępniana w wypożyczalni lub w czytelni

kwerenda – poszukiwanie informacji i materiałów w archiwach, bibliotekach

literatura piękna – utwory prozaiczne i poezja o charakterze artystycznym, którego ośrodkiem jest fikcja literacka; wpływa na zainteresowania i postawy ludzkie, oddziaływa na wyobraźnię czytelnika, ma walory wychowawcze i poznawcze

literatura popularnonaukowa – popularyzuje zdobycze nauki i techniki

literatura przedmiotu – utwory omawiające dzieła wskazane w literaturze podmiotu; mogą być też zalecane do pracy na określony temat

literatura podmiotu – utwory omawiane przez dzieła (np. książki, artykuły) zestawione w literaturze przedmiotu

majuskuła – z łac. pismo złożone z dużych liter, w piśmie drukarskim zwane wersalikami

minuskuła – z łac. małe litery o różnej wysokości, pierwszy tekst w pełni pisany małymi literami pojawił się w IX w.

manuskrypt – rękopis lub tekst przygotowany do druku

metryka wydawcy – dane dotyczące produkcji książki umieszczone na odwrocie karty tytułowej, na ostatniej stronie książki lub na trzeciej stronie, zawiera nazwę wydawcy, miejsce i rok wydania, data druku, adres drukarni, wielkość arkusza drukarskiego itp

mirror (ang. lustro) – kopia strony internetowej (np. mirror Wikipedii)

monografia – praca naukowa poświęcona jednemu zagadnieniu, osobie, miejscowości itp

motto – cytat lub przysłowie umieszczone przez autora przed rozpoczęciem tekstu w celu wyrażenia myśli przewodniej

numer inwentarzowy - numer wpisanej do księgi inwentarzowej książki

odsyłacz – znak kierujący do przypisu (cyfra, gwiazdka, litera) lub do opisu katalogowego (np. zob.)

oprawa – okładka na trwale połączona z trzonem książki

obwoluta – okładka spełniająca rolę ochronną, ozdobną lub reklamową, na skrzydełkach zawiniętych do wewnątrz podaje się krótki tekst np. o autorze lub jego książce

opis książki wpisane do karty katalogowej określonych informacji o książce

pamiętnik – spisane wspomnienia o wydarzeniach, których autor był uczestnikiem lub świadkiem albo o całym swoim życiu

paginacja – (z łac.pagina - "strona") numerowanie stron

piktogram – rysunkowe znaki umowne (np. pismo obrazkowe)

polonica (czyt. polonika) – wszelkie dzieła dotyczące Polski napisane po polsku za granicą

posłowie - uwagi, komentarze, wyjaśnienia autora, wydawcy, tłumacza itp. zamieszczone na końcu dzieła

przedmowa - zamieszczone na początku dzieła przedstawienie okoliczności jego powstania, charakteru, intencji, postaw autora

półrocznik - czasopismo ukazujące się co pół roku

przypisy (notka) – informacje uzupełniające tekst - uwagi z odsyłaczami (w formie cyfry lub gwiazdki) umieszczone u dołu kartki, na końcu rozdziału lub końcu książki

publicystyka – dziedzina piśmiennictwa zajmująca się omawianiem aktualnych zagadnień życia

rewers – formularz do zamawiania książek w niektórych bibliotekach, wypełnia go czytelnik

rocznik – zbiór wszystkich numerów danego wydawnictwa periodycznego w ciągu jednego roku; nie jest więc czasopismem

seria- wydawnictwo książkowe składające się z dzieł różnych autorów i mające wspólny tytuł

skontrum – sprawdzanie księgozbioru według księgi inwentarzowej

spis treści – informacja o stronach, na których znajdują się części dokumentu (np. rozdziały)

sygnatura – znak miejsca książki w bibliotece, znakiem może być symbol UKD

tezaurus – książka zawierająca zbiór wyrazów, wiedzy na określony temat (leksykony, encyklopedie itp)

tytulatura – napisy na karcie tytułowej dotyczące nazwiska i imienia autora, tytuł, wydawnictwo, wydanie, rok wydania, miejsce wydania

trzon – główna część książki, jej treść

vademecum (przewodnik)– informator zawierający ważniejsze wiadomości z danej dziedziny

wolumin, wolumen – pojedyncza książka

wstęp – tekst wprowadzający w treść dzieła

wydania(edycja) – egzemplarze odbite z tego samego zestawu zecerskiego (min. czcionek)

wydawnictwo – instytucja, która zajmuje się przygotowaniem tekstu do druku

wydawnictwo informacyjne – jest nim np. słownik, encyklopedia, leksykon; zawiera wiedzę z różnych dziedzin

załącznik (aneks) – uzupełniający tekst książki

zbiory - dokumenty zgromadzone w bibliotece

zbiory specjalne - dokumenty biblioteczne nie mające postać książki, np. graficzne, audiowizualne, kartograficzne, rękopisy itp

zrozumienie tekstu- wierne odtworzenie myśli autora z czytanego tekstu

żywa pagina –ma zastosowanie głównie w słownikach i encyklopediach, ułatwia szybkie odnalezienie hasła znajduje się u góry z każdej strony nad tekstem, zawiera pierwsze lub ostatnie hasło na stronie