A-009-ผักชีฝรั่ง

Culantro, Long coriander, Sawtooth coriander

Eryngium foetidum L.

ลำต้น และราก

ลำต้นเป็นลำต้นหรือเหง้าใต้ดิน และอาจอยู่เหนือดินเล็กน้อย มีลักษณะเป็นกระเปราะกลมรีอยู่เหนือราก ส่วนรากเป็นระบบรากแก้ว และมีรากแขนง และรากฝอยแตกย่อยออกรอบๆ

ใบ

ใบแทงออกจากเหง้าที่เป็นลำต้น เรียงเวียนรอบเหง้า แน่นเป็นกระจุก ก้านใบมีลักษณะสั้น 0.5-1 เซนติเมตร ใบมีลักษณะเป็นรูปไข่ขอบขนวน มีลักษณะยาวรี ใบกว้าง 1-4 เซนติเมตร ยาว 5-35 เซนติเมตร ปลายใบแหลม ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย และมีหนาวเล็กที่ปลายฟันเลื่อย ลักษณะใบแข็งกระด้าง ใบอ่อนมีสีเขียวสด เมื่อแก่มีสีเขียวเข้ม

ดอก

ดอกแทงออกตรงกลางของลำต้น มีก้านดอกแข็งยาว 10-30 เซนติเมตร มีใบประดับที่ก้านดอกรูปหอก ถัดมาเป็นดอกออกเป็นช่อ มีกลีบเลี้ยงสีเขียว 5 กลีบ รูปขนานแกมรูปไข่ ยาวประมาณ 0.5-0.75 เซนติเมตร และมีกลีบดอก 5-7 กลีบ สีขาว ดอกมีดอกย่อยจำนวนมาก เป็นดอกสมบูรณ์เพศ มีเกสรตัวผู้ 5 อัน ก้านชูอับเรณูสีขาว ส่วนเกสรเพศเมียมีลักษณะเป็นเส้นด้าย 2 เส้น ไม่มีฐานเกสร ดอกเริ่มบานหลังปลูกที่ 70-75 วัน และเมล็ดเริ่มแก่ที่ 40-50 หลังดอกบาน

ผล และเมล็ด

ผลมีขนาด 1.5×0.75 มิลลิเมตร เมื่อแก่ และแห้งจะปริแตกออกเป็น 2 ซีก แต่ละซีกจะมีเมล็ดด้านในจำนวนมาก

1. ลำต้น และราก

ลำต้นที่เป็นเหง้านำมาบดใช้ทาบริเวณแมลงกัดต่อย ช่วยลดอาการปวดได้ และรับประทานสดเป็นยาขับปัสสาวะ ส่วนรากนำมาต้มรับประทานแก้ไข้เป็นหวัด ช่วยขับเหงื่อ ขับปัสสาวะ รวมถึงประโยชน์หลักสำหรับปรุงอาหารเพื่อปรับปรุงกลิ่นรสอาหาร

2. ใบ

ใบใช้บดนำมาทารักษาแผล แผลติดเชื้อ แผลอักเสบ รับประทานสดเป็นยาขับปัสสาวะ และนำมาเคี้ยวใช้ระงับกลิ่นปาก รับประทานเป็นยาระบาย แก้ไข้ รักษาหวัด ช่วยเจริญอาหาร รวมถึุงการใช้ประโยชน์หลักสำหรับปรุงอาหารเพื่อดับกลิ่นคาวทำให้อาหารน่ารับประทาน

1. ผักชีฝรั่งมีสารต่อต้านอนุมูลอิสระสูง ซึ่งช่วยชะลอการเสื่อมของเซลล์ต่าง ๆ ในร่างกาย (ใบ)
2. ผักชีฝรั่งมีประโยชน์ช่วยบำรุงกระดูกและฟันให้แข็งแรง (ใบ)
3. ช่วยยับยั้งและชะลอการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง ช่วยป้องกันการเกิดโรคมะเร็ง (ใบ)
4. ช่วยลดระดับความดันโลหิต (ลำต้น)
5. ช่วยทำให้ต่อมไทรอยด์ทำงานได้อย่างเป็นปกติ (ลำต้น)
6. ช่วยบำรุงผิวพรรณ เส้นผม และเล็บให้แข็งแรง (ลำต้น)
7. ช่วยรักษาสมดุลในร่างกายได้เป็นอย่างดี (ใบทำเป็นชาชงดื่มวันละ 3 ถ้วย)
8. ช่วยกระตุ้นร่างกาย (ใบ, น้ำต้มจากราก)
9. ช่วยบรรเทาอาการปวดศีรษะ (ทั้งต้น)
10. ช่วยขับเหงื่อ (น้ำต้มจากราก)
11. ช่วยแก้ไข้ (ใบ, น้ำต้มจากราก)
12. ช่วยแก้ไข้มาลาเรีย ด้วยการใช้ลำต้นของผักชีฝรั่งนำมาต้มกับน้ำแล้วนำมาดื่ม (ลำต้น)
13. ช่วยแก้อาการหวัด (ใบ)
14. ช่วยระบายท้อง ด้วยการใช้น้ำคั้นหรือน้ำต้มจากใบนำมาดื่ม (ใบ)
15. ช่วยขับลมในกระเพาะอาหาร (ลำต้น)
16. ใช้เป็นยาถ่าย ด้วยการใช้ลำต้นของผักชีฝรั่งนำมาต้มกับน้ำแล้วนำมาดื่ม (ลำต้น)
17. ช่วยแก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ (ใบ)
18. ช่วยแก้อาการอาหารเป็นพิษ (ทั้งต้น)
19. ช่วยขับปัสสาวะ (น้ำต้มจากราก)
20. ช่วยรักษาผดผื่นคันตามผิวหนัง
21. ช่วยฆ่าเชื้อโรค (ลำต้น)
22. ช่วยแก้พิษงู ด้วยการใช้ลำต้นนำมาตำแล้วนำมาพอกบริเวณที่โดนกัด (ลำต้น)
23. ช่วยแก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย (ทั้งต้น)
24. ช่วยรักษาแผลเรื้อรัง ด้วยการใช้ใบนำมาตำแล้วพอกบริเวณที่เป็น (ใบ)
25. มีส่วนช่วยทำให้เลือดหยุดไหลเร็วขึ้น (ใบ)
26. ช่วยแก้อาการปวดเมื่อยตามร่างกาย ด้วยการใช้ลำต้นของผักชีฝรั่งนำมาตำผสมกับน้ำมันงาแล้วนำไปหมกไฟให้สุก จึงค่อยนำมาประคบแก้อาการปวดเมื่อย (ลำต้น)
27. ช่วยแก้บวม ด้วยการใช้ใบนำมาตำแล้วพอกบริเวณที่เป็น (ใบ)
28. ช่วยทดแทนการเสียธาตุเหล็กสำหรับหญิงให้นมบุตร (ใบ)
29. ผักชีฝรั่งมีสรรพคุณช่วยบำรุงกำหนัด เสริมสร้างความต้องการทางเพศ (น้ำต้มจากทั้งต้น)
30. ช่วยดับกลิ่นปากได้เป็นอย่างดีและทำให้ลมหายใจสดชื่นขึ้น(ใบ)
31. ช่วยเพิ่มรสชาติให้อาหาร (ใบ)
32. ช่วยดับกลิ่นคาวอาหาร (ใบ)
33. ใบและใบอ่อนของผักชีฝรั่งนิยมนำมารับประทานเป็นผักสด อาจจะเป็นผักแกล้มกับน้ำพริก ลาบ ก้อย และยำต่าง ๆ รวมไปถึงสารพัดต้มยำด้วย (ใบ)

ผักชีฝรั่งนิยมปลูกด้วยการหว่านเมล็ด และย้ายลงแปลงใหญ่ มีวิธีปลูก ดังนี้

การเตรียมแปลง

การปลูกผักชีฝรั่งมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องยกร่องแปลงปลูกให้สูงสำหรับพื้นที่น้ำท่วมง่ายเพื่อป้องกันโรครากเน่า ส่วนพื้นที่ดอนก็ควรยกร่องแปลงเช่นกันหรือเพียงไถทำร่องด้านข้างแปลงก็เพียงพอ

การเตรียมแปลงก่อนปลูกควรทำการไถดะด้วยผานใหญ่ ลึกประมาณ 30 เซนติเมตร และตากดินให้แห้ง 7-10 วัน พร้อมกำจัดวัชพืช หลังจากนั้น หว่านปุ๋ยคอกหรือมูลสัตว์ต่างๆ อัตรา 3-5 ตัน/ไร่ ปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 อัตรา 50 กิโลกรัม/ไร่ หากดินเปรี้ยวควรหว่านโรยด้วยปูนขาวร่วมด้วย หลังจานั้น ไถพรวนอีกครั้งด้วยผานเล็กกว่า พร้อมตากดินอีก 3-5 วัน หลังจากนั้นไถยกร่องกว้างประมาณ 1.5-2 เมตร ส่วนความยาวตามความเหมาะสมของพื้นที่

การสร้างโรงเรือนหรือมุงผ้า

เนื่องจากผักชีฝรั่งเป็นพืชที่ไม่ชอบแสงแดดจัด โดยเฉพาะการปลูกในฤดูร้อน ซึ่งอาจมีโอกาสเกิดโรคใบไหม้ได้ง่าย ดังนั้น จึงควรสร้างโรงเรือนทุกครั้งก่อนปลูก สำหรับโรงเรือนที่ว่าอาจใช้เพียงไม้ค้ำยัน เช่น ไม้ไผ่ ไม้ยูคา ปักเสารอบแปลงปลูก ระยะห่าง 3-5 เมตร ด้านบนคลุมด้วยผ้าสะแลนสีดำหรือสีเขียว ผูกยัดกับเสาไม้ด้วยลวดให้แน่น

การหว่านเมล็ดพันธุ์

เมล็ดผักชีฝรั่งที่ใช้ปลูกจะใช้ประมาณ 3 กิโลกรัม/ไร่ โดยหว่านหลังเตรียมแปลงหรือทำโรงเรือนเสร็จ หลังจากนั้นใช้คราดซี่เล็กคราดเกลี่ยหน้าดินเพื่อกลบเมล็ด 1 รอบ หรืออาจใช้น้ำรดได้เลยโดยไม่ต้องเกลี่ยกลบหน้าดิน

การให้น้ำ

การให้น้ำครั้งแรกจะให้หลังการหว่านเมล็ดเสร็จ และหลังจากนั้นจะให้น้ำทุกวัน วันละครั้ง ในปริมาณที่หน้าดินชุ่มด้วยเครื่องให้น้ำหรือระบบสเปรย์ เมื่อปลูกได้ 10-15 วันจะเริ่มเห็นเมล็ดเริ่มงอก

การใส่ปุ๋ย

ปุ๋ยที่ใส่ควรเป็นปุ๋ยอินทรีย์หรือปุ๋ยหมักเพื่อรักษาสภาพดิน ร่วมกับปุ๋ยอินทรีย์เคมีสูตร 12-4-4 หรือปุ๋ยเคมีสูตร 16-8-8

การย้ายต้นปลูก

เมื่อต้นผักชีอายุได้ประมาณ 10-20 วัน สำหรับแปลงปลูกหรือบางพื้นที่ในแปลงปลูกที่มีต้นถี่มาก ควรทำการย้ายต้นผักชีแบ่งออกปลูกในปลงใหม่เพื่อให้มีระยะต้นในแปลงที่เหมาะสม

การเก็บผลผลิต

ผักชีฝรั่งสามารถเก็บจำหน่ายได้เมื่ออายุประมาณ 45-60 วัน ด้วยการถอนทั่งต้น แล้วนำไปล้างน้ำให้สะอาดก่อนบรรจุถุงส่งจำหน่าย

โรค และแมลง

1. โรคใบไม้ มักเกิดในช่วงฤดูร้อน โดยจะพบอาการคล้ายรอยลวกสีเหลืองถึงสีน้ำตาลจากปลายใบลงมา ป้องกันโดยใช้เบนเลท อัตรา 6-12 กรัม/น้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่น

2. โรคโคนเน่า มักเกิดในฤดูฝน สังเกตุได้จากใบ และลำต้นมีลักษณะเหี่ยว เมื่อถอนต้นจะพบเหง้าหรือโคนต้นเกิดการเน่า ป้องกันโดยใช้แอนติโกร 2.1% ปริมาณ 30-60 กรัม/น้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่น และควรป้องกันตั้งแต่ระยะเตรียมแปลงปลูกร่วมด้วย คือ การยกแปลงสูง และมีร่องระบายน้ำโดยรอบ

3. หนอนกินใบ เป็นหนอนผีเสื้อกลางคืน มักระบาดในช่วงฤดูฝน ป้องกันได้โดยใช้สารเคมีกำจัดหนอนผีเสื้อฉีดพ่น

4. หอยทาก ซึ่งมักพบระบาดในบางพื้นที่ โดยเฉพาะพื้นที่ปลูกในที่ล่มหรือแปลงปลูกใกล้กับแหล่งหญ้าหรือป่ารก

• พลังงาน : 32 กิโลแคลอรี่
• เส้นใย : 1.7 กรัม
• แคลเซียม : 21 มิลลิกรัม
• เหล็ก : 2.9 มิลลิกรัม
• เบต้าแคโรทีน : 876.12 RE
• วิตามินบี 1 : 0.31 มิลลิกรัม
• วิตามินบี 2 : 0.21 มิลลิกรัม
• ไนอาซีน : 0.7 มิลลิกรัม
• วิตามินซี : 38 มิลลิกรัม

1. https://puechkaset.com/%E0%B8%9C%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%9D%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%88%E0%B8%87/
2. https://medthai.com/%E0%B8%9C%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%9D%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%88%E0%B8%87/