B-030-เพชรสังฆาต

Cissus quadrangularis L. จัดอยู่ในวงศ์องุ่น (VITACEAE)

ต้นเพชรสังฆาต เป็นไม้เถา เถาอ่อนสีเขียวเป็นสี่เหลี่ยมเป็นข้อต่อกัน

• ใบเพชรสังฆาต ใบเป็นใบเดี่ยวรูปสามเหลี่ยม แผ่นใบเรียบสีเขียวเป็นมัน ออกเรียงสลับตามข้อต้น ปลายใบมน โคนใบเว้า ขอบใบหยักมนห่าง ๆ ก้านยาว 2-3 เซนติเมตร
• ดอกเพชรสังฆาต ดอกเป็นสีเขียวอ่อน ออกเป็นช่อตามข้อตรงข้ามกับใบ กลีบดอกมี 4 กลีบ โคนด้านนอกสีแดง ด้านในเขียวอ่อน เมื่อดอกบานเต็มที่จะงองุ้มไปด้านล่าง ที่ดอกมีเกสรเพศผู้ 4 อัน
• ผลเพชรสังฆาต ผลเป็นรูปทรงกลม ผิวเรียบเป็นมัน ผลอ่อนสีเขียว ผลสุกสีแดงออกดำ ในผลมีเมล็ดกลมสีน้ำตาล 1 เมล็ด โดยส่วนที่นำมาใช้เป็นยาสมุนไพร ได้แก่ เถา ราก ใบยอดอ่อน และน้ำจากต้น

1. เพชรสังฆาตใช้ปรุงเป็นยาธาตุ ช่วยให้เจริญอาหาร (น้ำจากต้น)
2. น้ำจากต้นเพชรสังฆาตใช้หยอดหู แก้น้ำหนวกไหล (น้ำจากต้น)
3. น้ำจากต้นเพชรสังฆาตใช้หยอดจมูก แก้เลือดเสียในสตรี ประจำเดือนไม่ปกติ (น้ำจากต้น)
4. ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย (ต้น)
5. ใช้เถาเพชรสังฆาตคั้นเอาน้ำมาดื่มแก้โรคลักปิดลักเปิดหรือโรคเลือดออกตามไรฟันได้ (เถา, น้ำคั้นจากต้น)
6. ช่วยรักษาโรคลำไส้ที่เกี่ยวกับอาหารไม่ย่อย (ใบยอดอ่อน)
7. เพชรสังฆาตมีสรรพคุณช่วยขับลมในลำไส้ (เถา)
8. แก้อาการประจำเดือนมาไม่ปกติ (เถา, น้ำคันจากต้น)
9. แก้กระดูกแตก หัก ซ้น (เถา)
10. ใช้เป็นยาพอกเมื่อกระดูกหัก (ใบ, ราก)
11. ใช้เป็นยารักษาริดสีดวง
    • ด้วยการใช้เถาเพชรสังฆาตสด ๆ ประมาณ 2-3 องคุลีต่อหนึ่งมื้ออาหาร นำมารับประทานด้วยการสอดไส้ในกล้วยสุก หรือมะขามเปียก หรือใบผักกาดดองแล้วกลืนลงไป ห้ามเคี้ยว เนื่องจากสมุนไพรชนิดนี้จะมีผลึก Calcium Oxalate รูปเข็มเป็นจำนวนมาก การรับประทานสด ๆ อาจทำเกิดอาหารคันในปาก ระคายต่อเยื่อบุในปากและในลำคอได้ และการรับประทานจะใช้ระยะเวลาประมาณ 10-15 วัน อาการของโรคริดสีดวงก็จะดีขึ้น (เถา)
    • หรือจะใช้เถาแห้งนำมาบดเป็นผง ใส่แคปซูลเบอร์ 2 ขนาด 250 มิลลิกรัม รับประทานครั้งละ 2 แคปซูล วันละ 4 ครั้งก่อนอาหารและช่วงก่อนนอน รับประทานไปสัก 1 อาทิตย์ก็จะเห็นผล (เถา)

วิธีใช้และวิธีรับประทาน

สำหรับการรักษาโรคริดสีดวงทวารนั้น ในตัวยาทั้งหมด 400 มก. ซึ่งประกอบไปด้วยเพชรสังฆาตและตัวยาชนิดอื่นๆ แคปซูลละ 250 มก. ให้รับประทานครั้งละ 3 แคปซูล วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร หากนำเถามากินสดๆ ควรหั่นเป็นชิ้นบางๆ แล้วให้นำกล้วยสุกมาหุ้ม จากนั้นจึงค่อยๆ กลืนและห้ามเคี้ยว

ข้อควรระวังในการใช้เพชรสังฆาตเป็นยาสมุนไพร

• เพชรสังฆาตมีสารแคลเซียมออกซาเลท (Calcium Oxalate) ดังนั้นการรับประทานแบบสดๆ อาจทำให้เกิดการระคายเคืองในเยื่อบุปากหรือคอได้ เพราะฉะนั้นควรรับประทานชนิดแคปซูลจะดีกว่า
• เด็กและสตรีมีครรภ์รวมทั้งหญิงที่กำลังให้นมบุตรไม่ควรรับประทาน
• บางรายอาจมีอาการท้องผูก ท้องเสีย ท้องอืด และอาเจียน ดังนั้นควรรับประทานในปริมาณที่กำหนดอย่างเหมาะสม
• บางโรคที่รักษาได้ก็ยังไม่มีการระบุหรือผลวิจัยเป็นหลักฐานที่แน่ชัด ดังนั้นการรับประทานเพชรสังฆาตจึงควรอยู่ในความดูแลของแพทย์ หรือหากมีโรคประจำตัวก็ควรปรึกษาแพทย์ก่อนจะดีที่สุด

ประโยชน์ของเพชรสังฆาต ที่โดดเด่นก็คงหนีไม่พ้นการใช้เป็นยารักษาโรคริดสีดวงทวาร โดยมีงานวิจัยของ พญ. ดวงรัตน์ เชี่ยวชาญวิทย์ และคณะ ได้ประเมินประสิทธิภาพของสมุนไพรเพชรสังฆาตกับผู้ป่วยที่เป็นโรคริดสีดวงทวารจำนวน 121 คน เปรียบเทียบกับยาแผนปัจจุบันอย่างดาฟลอน (Daflon) โดยผลการวิจัยพบว่าค่าเฉลี่ยคะแนนของการประเมินผลของสมุนไพรเพชรสังฆาตกับยาดาฟลอนไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ และที่สำคัญยังพบว่าค่าใช้จ่ายของยาแคปซูลเพชรสังฆาตถูกกว่ายาดาฟลอนถึง 20 เท่าอีกด้วย ผลการวิจัยนี้จึงสรุปได้ว่าแคปซูลเพชรสังฆาตสามารถใช้ทดแทนยาดาฟลอนในการรักษาโรคริดสีดวงทวารได้เป็นอย่างดี

แต่สรรพคุณในการรักษาริดสีดวงของสมุนไพรเพชรสังฆาตใช่ว่าจะรักษาริดสีดวงได้หายขาดเสมอไป การจะหายช้าหรือเร็วก็ยังขึ้นอยู่กับอาการว่าเป็นมากหรือน้อยแค่ไหนด้วย รวมไปถึงนิสัยการรับประทานอาหาร การดูแลตัวเองด้วยว่าคุณหมั่นรับประทานผักหรืออาหารที่มีเส้นใยมากน้อยแค่ไหน และสำหรับผู้ที่เป็นมากในระดับหนึ่งแล้ว ไม่ว่าจะเพชรสังฆาตหรือยาดาฟลอนก็ช่วยแค่บรรเทาอาการของโรคเท่านั้น ต้องผ่าตัดอย่างเดียวครับ

การขยายพันธุ์และการผลิตกล้า ใช้ต้นปักชำ (10)

ปัจจัยสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมต่อการปลูก

ดิน ขึ้นได้ทั่วไปในดินแทบทุกชนิด

ความชื้น ปานกลาง

แสง มาก

การปลูกดูแลบำรุงรักษา

การคัดเลือกพื้นที่และเตรียมพื้นที่ปลูก

วิธีการปลูกและระยะปลูกที่เหมาะสม เพชรสังฆาต เป็นพืชที่ปลูกขึ้นง่ายโดยตัดเถายาว พอสมควรและให้มีข้อติดอยู่ 1-2 ข้อ ปักชำลงในดินให้ข้อฝังดิน 1 ข้อ รดน้ำให้ชุ่ม เมื่อแตกยอดใหม่ควรทำค้าง ให้ลำต้นเจริญเลื่อยพัน หลังจากนั้นเมื่อลำต้นแข็งแรงดีแล้วไม่จำเป็นต้อง ดูแลมากนักเพียงแต่คอยสังเกตความชุ่มชื้นของดินและตัดแต่งเถาบ้า

ปัจจุบันได้มีงานวิจัยพบว่า "เพชรสังฆาต" (ชื่อวิทยาศาสตร์ Cissus guadrangularis L.) มีวิตามินซีสูงมากซึ่งยืนยันสรรพคุณรักษาโรคเลือดออกตามไรฟัน อุดมด้วยแคโรทีนซึ่งเป็นสารตั้งต้นของวิตามินเอ มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ที่สำคัญมีองค์ประกอบของแคลเซียมสูงมาก รวมทั้งสารอนาโบลิก สเตียรอยด์ (Anabolic Steroids) มีฤทธิ์เร่งปฏิกิริยาการสมานกระดูกที่แตกหักโดยกระตุ้นการสร้างเซลล์ออสเตโอบลาสต์ (Osteoblast) ซึ่งทำหน้าที่สร้างกระดูกและยังช่วยให้มีการสร้างสารมิวโคโพลีแซกคาไรด์ (Mucopolysaccharides) ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญในกระบวนการสมานกระดูก ยิ่งกว่านั้นสารคอลลาเจน (Collagen) ในเพชรสังฆาตยังเป็นสารอินทรีย์โปรตีนที่มาจับตัวกับผลึกแคลเซียมฟอสเฟตจนกลายเป็นกระดูกแข็งที่สามารถรับน้ำหนักและมีความยืดหยุ่นในตัวเอง

ผลการทดลองใช้เถาเพชรสังฆาตในสตรีวัยทองซึ่งเป็นกลุ่มเสี่ยงที่จะเกิดภาวะกระดูกพรุน พบว่าช่วยเพิ่มมวลกระดูกและรักษากระดูกแตก กระดูกหักได้ในขนาดรับประทาน ครั้งละ 2 แคปซูล (น้ำหนักแคปซูลละ 250 มิลลิกรัม) วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร

สำหรับการใช้แบบพื้นบ้าน ให้นำเถาเพชรสังฆาต ลักษณะไม่แก่ไม่อ่อนสีเขียวเข้ม มา 1 ข้อ นำไปสอดในกล้วยน้ำว้าสุกที่เจาะรูนำร่องไว้แล้ว หั่นซอยเป็น 3 ท่อนเท่าๆ กัน (ความยาวท่อนละ 2-3 ซ.ม.) แบ่งรับประทานครั้งละ 1 ท่อน วันละ 3 ครั้งหลังอาหาร คำเตือนการรับประทานให้ใช้วิธีกลืน ห้ามเคี้ยว เพราะผลึกแคลเซียมอ็อกซาเลต (Calcium Oxalate) ในเถาเพชรสังฆาตสดมีฤทธิ์คันคอแลระคายเยื่อบุในปากแต่ไม่ระคายกระเพาะอาหาร แต่ห้ามรับประทานติดต่อกันนานเกิน 2 สัปดาห์เพราะอาจก่อให้เกิดนิ่วในทางเดินปัสสาวะ ผู้ป่วยโรคไตห้ามรับประทานเช่นกัน

"เพชรสังฆาต" เป็นสมุนไพรเถาเลื้อยตระกูลเถาองุ่น มีลักษณะเป็นข้อปล้องสี่เหลี่ยมครีบสีเขียวสดใสสวยงาม เหมาะปลูกเป็นไม้ประดับบ้าน ปลูกง่ายโตเร็ว สามารถนำมาคั้นเอาน้ำผสมน้ำมะนาว และน้ำผึ้ง เติมเกลือเล็กน้อยตามสูตรของอภัยภูเบศร ดื่มได้รสชาติดีไม่ระคายคอ เพราะกรดมะนาวช่วยสลายผลึกแคลเซียมอ็อกซาเลต ดื่มวันละแก้วติดต่อกันได้ทุกวันเหมือนดื่มน้ำผลไม้ทั่วไป เป็นการเสริมแคลเซียมและคอลลาเจนให้ร่างกายเพื่อเพิ่มมวลกระดูกให้แข็งแรงและถ้าจะให้ผลดี

https://www.thaihealth.or.th/Content/29443-%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%8A%E0%B8%A3%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%86%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%A1%E0%B8%A7%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%B9%E0%B8%81%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B9%89%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B8%87.html

https://www.honestdocs.co/what-is-it-and-caution

ฐานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี