ประวัติวัดไชยามาตย์ (วัดสันป่าแย้)

       วัดไชยามาตย์ เดิมชื่อวัดสันป่าแย้ จากการบอกเล่าของผู้สูงอายุเมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๑๐ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ดินแดนทางภาคเหนือถูกรุกรานจากพวกจีนฮ่อ พระยาไชยามาตย์ ได้อพยพผู้คนที่อาศัยอยู่ตอนเหนือสุดของบ้านเวียงทอง  มาสร้างที่อยู่ใหม่ชื่อว่า “บ้านสันป่าแย้” บริเวณพื้นที่แห่งนี้อุดมสมบรูณ์ มีป่าไม้หนาแน่น พร้อมแม่น้ำยมไหลผ่านตลอดปี จึงก่อตั้งที่อยู่อาศัยใหม่และทำการเกษตรกรรม พื้นที่แห่งนี้เป็นที่ราบสูง (ทางทิศเหนือเรียกว่า”สัน”) มีสัตว์ชนิดหนึ่งคือ “แย้” อาศัยอยู่จำนวนมากมาย เวลาเกิดน้ำท่วมสัตว์จำนวนมากมายก็จะขึ้นไปอยู่บนสันนั้น ซึ่อถือว่าน้ำท่วมไม่ถึงชาวบ้าน จึงเรียกว่า “บ้านสันป่าแย้” เป็นนามของหมู่บ้าน ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น “บ้านไชยามาตย์” ตามนามของผู้นำหมู่บ้านคือ พระยาไชยามาตย์ พอมีผู้คนมาอาศัยจำนวนมากพระยาไชยามาตย์จึงได้มีความคิดอยากที่จะสร้างวัดเพื่อจะเอาไว้ประกอบพิธีทำบุญในเทศกาลต่างๆ จึงได้ปรึกษากันตั้งวัดหรืออารามขึ้นมา ๑ หลัง
คือสร้างวิหารมีขนาดความกว้าง ๘ เมตร ยาว ๑๐ เมตรและได้สร้างพระประธานในวิหาร ๑ องค์ ชื่อว่าหลวงพ่อไชยาชึ่งอยู่ทาง
ทิศตะวันออก ส่วนพระประธานองค์กลางภริยาของท่านสร้างเอาไว้ให้ผู้คนกราบไหว้สักการะเป็นที่ทำบุญของชาวบ้านทั่วไปในวิหารหลังเก่า ต่อมาวิหารหลังเก่าได้ชำรุดทรดโทรมตามกาลเวลา ทางเจ้าอาวาสได้ทำหนังสือไปถึงกรมศิลปกรไปดูแลรักษาเอาไว้ แต่กรมศิลปะกรปฏิเสธไม่ยอมรับเอาไว้อ้างว่าเงินไม่มี ไม่สามารถบูรณะไว้ได้ ทางเจ้าวาสและคณะกรรมการศรัทธาต่างปรึกษากันให้รื้อสร้างเป็นอุโบสถแทน
วิหารหลังเดิม

       ในปีพุทธศักราช ๒๔๕๔ พระยาไชยามาตย์ได้สร้างวัดขึ้นมาเสร็จสมบูรณ์จึงได้ตั้งชื่อว่า “วัดสันป่าแย้” ตามนามเดิมของหมู่บ้านต่อมาได้เปลี่ยนชื่อใหม่เป็น “วัดไชยามาตย์” ตามนามเดิมของผู้สร้างคือพระยาไชยามาตย์ เมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๗๘  
วัดไชยามาตย์ ตั้งอยู่บ้านไชยามาตย์ หมู่ที่ ๑ และหมู่ที่ ๑๒ ตำบลเวียงทอง อำเภอสูงเม่น จังหวัดแพร่ สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย 
ที่ดินตั้งวัดเดิมมีเนื้อที่ ๔ ไร่ ๙๐ ตารางวา ปัจจุบันคงเหลือเนื้อที่ ๒ ไร่ ๓ งาน ๖๑ ตารางวา เพราะถูกน้ำกัดเสาะทำให้ตลิ่งพัง ต่อมาเมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๔๗ พระเจ้าวรวงค์เธอพระองค์เจ้าโสมสวลีพระวรราชาทินัดดามาตุ ได้เสด็จเยี่ยมวัดไชยามาตย์เป็นการส่วนพระองค์ได้
เสด็จไปทอดพระเนตรที่ตลิ่งพัง ท่านก็รับสั่งให้ผู้ว่าราชการในสมัยนั้นหางบประมาณมาสร้างทำนบกั้น
ตลิ่งพัง จนถึงทุกวันนี้วัดไชยามาตย์ ได้รับอนุญาตสร้างวัดเมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๗๓ ได้รับวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๓๐
เขตวิสุงคามสีมา มีความกว้าง ๒๐ เมตร ความยาว ๔๐ เมตร

       วัดไชยามาตย์ตั้งอยู่เหนือสุดของตำบลเวียงทอง อาณาเขตติดต่อกัน ดังนี้

ทิศเหนือ  ติดเขตตำบลป่าแมต อ.เมืองแพร่

ทิศใต้    ติดเขตตำบลร่องกาศ อ.สูงเม่น

ทิศตะวันออก  ติดเขตตำบลนาจักร อ.เมืองแพร่

ทิศตะวันตก  ติดเขตบ้านทองเกศ ม.๒ ต.เวียงทอง

วัดไชยามาตย์แห่งนี้มีศรัทธาบำรุงวัด ๓๕๐ หลังคาเรือน