Прылады для апрацоўкі льну

Калаўрот, сярэдзіна ХХ ст.

Прылада для механізаванага прадзення льну і воўны ў хатніх умовах. Тып калаўрота – стаяк. Рабочыя часткі: кола, педаль, якой кола прыводзілася ў рух, прадзільны апарат (г. зн. шпулькі для намотвання пражы, злучанай шнурамі з вялікім колам). Кола знаходзіцца пад прадзільным апаратам.

Памер 1210х549.

Набыты ў в. Амневічы ад Кашко Г.І у 2005

Spinning wheel (kalaurot), the middle of the twentieth century.

Device for mechanized spinning of flax and wool at home. The type of spinning wheel is a riser. Working parts: the wheel, the pedal that drove the wheel, the spinning machine (i.e. the spools for winding yarn connected by cords to a large wheel). The wheel is located under the spinning machine.

Size 1210x549.

Purchased in the village of Amnevichi from Kashko A.I. in 2005

Верацёны (3 адзінкі), канец ХІХ ст.

Старажытная ручная прылада для прадзення нітак. Уяўляе круглы драўляны стрыжань даўжынёй каля 40 см, патоўшчаны ў ніжняй частцы з больш вузкай “шыйкай” і галоўкай на канцы. Па перыферыі аздоблены геаметрычнымі ўзорамі. Расчасаную кудзелю льну, воўны або пянькі замацоўвалі ў прасніцы, грабяні ці на палцы-рагульцы і пралі ў хатніх умовах, накручваючы нітку на верацяно.

1 - Памер 360 мм, вага 23 г.

2 - Памер 363 мм, вага 40 г.

3 - Памер 424 мм, вага 57 г.

Spindles (3 units), late nineteenth century.

An old device for spinning threads. It is a round wooden rod about 40 cm long, thickened at the bottom with a narrower "neck” and a head at the end. On the periphery it is decorated with geometric patterns. A combed tow of flax, wool, or hemp was fixed in a distaff, comb, or on a stick, and spun at home by twisting the thread on a spindle.

1-size 360 mm, weight 23 g.

2-Size 363 mm, Weight 40 g.

3-size 424 mm, Weight 57 g.

Матавіла (1 варыянт), 1950–60-я гады ХХ ст.

Прылада для змотвання і размотвання маткоў пражы. Уяўляе сабой невялікі драўляны стрыжань з перпендыкулярна прымацаванымі брускамі на абодвух канцах. Працавалі на матавіле такім чынам: трымаючы ў левай руцэ стрыжань і паварочваючы яго то ўлева, то ўправа, правай рукой намотвалі пражу на брускі.

Памер 545х444, вага 375 г

Reel (matavila) (1^st version), the 1950-60s.

Device for winding and unwinding skeins of yarn. It is a small wooden rod with perpendicular bars attached at both ends. They worked on the reel in this way: holding the rod in the left hand and turning it to the left, then to the right, with the right hand wound the yarn on the bars.

Size 545x444, weight 375 g

Матавіла з ніткамі, сярэдзіна ХХ ст.

Памер 367х291, вага 653 г

Набыта ў в. Бердаўка Лідскага раёна Гродзенскай вобласці ад Тулай Аліны Іванаўны (1941 г.н.) у 2005 г.

Прылада для змотвання iразмотвання маткоў пражы. Лакальныя назвы моташка, вітуха. Найбольш пашыраным было матавіла, якое ўяўляла сабой невялікі драўляны стрыжань з перпендыкулярна прамацаванымі брускамі на абодвух канцах. Сустракалася таксама вілкападобнае матавіла - з аднаго боку стрыжань меў натуральную развілку, а з другога - умацаваны брусок.

Прынцып работы абодвух матавіл аднолькавы: трымаючы ў левай руцэ стрыжань i паварочваючы яго то ўлева, то ўправа, правай рукой намотвалі пражу на брусок. Для размотвання пражы з матка ў клубок служыла спецыяльная матавіла-размотыч: брусковы крыж з дзіркамі, на яю надзявалі маток, свабодна круціўся на стрыжні, які ніжнім канцом нерухома мацаваўся на падстаўцы. У некаторых мясцовасцях яго прымацоўвалі да сцяны або ўстаўлялі ў лаве ці ўслоне.

Spindles (matavila) with thread, mid-twentieth century.

Size 367x291, weight 653 g

Purchased in the village of Berdovka, Lida district, Grodno region from Tulay Alina Ivanovna (born in 1941) in 2005.

Device for winding and unwinding skeins of yarn. Local names are motashka, vitukha. The most extended was the reel, which was a small wooden rod with perpendicular probed bars at both ends. There was also a fork-like reel - on one side the rod had a natural fork, and on the other-a reinforced bar.

The principle of operation of both reels is the same: holding the rod in the left hand and turning it to the left, then to the right, with the right hand, they wind the yarn on the bar. For unwinding yarn from the uterus into a ball there was a special reel-rismatic (matavila-razmotyk): a squared cross with holes, where a ball was put up, freely rotated on the rod, whose lower end was fixedly mounted on the stand. In some localities, it was attached to a wall or inserted into a bench

Сукала, сярэдзіна ХХ ст.

Памер 239х257, вага 2379 г

Набыта ў г.Навагрудак Гродзенскай вобласці ад Апалонік Т.В. у 2005 г.

Прылада для намотвання (насуквання) нітак на цэўкі. Уяўляе сабой 2 стойкі з умацаваным паміж імі валікам, абкручаным металічнай пласцінай з махавым колам, размешчаным бліжэй да аднаго канца валіка. З процілеглага канца ў валік устаўлены металічны стрыжань, на які надзявалася цэўка (вярчэнне дасягалася хуткімі рытмічнымі ўдарамі рукі па валіку). Знізу стойкі змацаваны драўляным бруском. Насуквалі цэўкі з клубка ці з матавіла.

Sukala, the middle of the twentieth century.

Size 239x257, weight 2379 g

Purchased in Novogrudok Grodno region from Apolovnik T. V. in 2005

Device for winding (tapping) threads on the bobbins. It consists of 2 racks with a roller fixed between them, wrapped with a metal plate with a flywheel located closer to one end of the roller. From the opposite end, a metal rod was inserted into the roller, on which the bobbin was put on (rotation was achieved by rapid rhythmic blows of the hand on the roller). The bottom of the rack is fastened with a wooden bar. The bobbins were tapped from a skein or from the reel.

Прасніцы, сярэдзіна ХХ ст. (2 адзінкі)

1 - Памер 958х718, вага 1541г

2 - Памер 982х680, вага 2717г

Набыты ў в. Бердаўка Лідскага раёна Гродзенскай вобласці ад Тулай Аліны Іванаўны (1941 г.н.) у 2005 г.

Старадаўняя драўляная прылада для прадзення воўны, ільняной і пяньковай кудзелі. Лакальная назва – потэсь. Зроблена з 2 частак: яйкападобная лопасць пад прамым вуглом устаўлена ў днішча, на якое звычайна садзіліся. Аздоблена разьбой – фігурна апрацаваны ножкі, выпілаваны краі лопасці.

Prasnitsa the middle of the twentieth century (2 units)

1-Size 958x718, weight 1541g

2-Size 982x680, weight 2717g

Purchased in the village of Berdovka, Lida district, Grodno region, from Tulay Alina Ivanovna (born in 1941) in 2005.

An ancient wooden tool for spinning wool, flax and hemp tow. The local name is potes. Consists of 2 parts: an egg-shaped blade at the right angle is inserted into the bottom, which is usually sat on. It is decorated with a carving - shaped legs were processed, the edges of the blade were sawn.

Качалкі, 1950–1960 гг. ХХ ст. (2 адзінкі)

Прыстасаванні для разгладжвання тканых вырабаў (бялізны, адзення). Накручаны на качалку (даўжынёю 56 см, дыяметр 6 см) выраб валкавалі валком. Валок – прамы ці выгнуты драўляны брус з ручкай з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі знізу.

1 - Памер 586х108, вага 1204 г

2 - Памер 640х36; вага 1189г (з тканінаю)

Rolling pins (rachalki), the 1950-1960-s. (2 units)

Devices for smoothing woven products (linen, clothing). Wrapped on a rolling pin (length 56 cm, diameter 6 cm), the product was rolled with a roll. A roll-a straight or curved wooden bar with a handle with trapezoidal teeth cut across the bottom.

1-size 586x108, weight 1204 g

2-size 640x36; weight 1189g (with fabric)

Качалкі, 1940–1950 гг. ХХ ст. (2 адзінкі)

Прыстасаванні для разгладжвання тканых вырабаў (бялізны, адзення). Накручаны на качалку выраб валкавалі валком. Валок – прамы драўляны брус з ручкай з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі знізу.

1 - Памер 764х87, вага 1057г

2 - Памер 778х41, вага 634 г

Rolling pins (kachalki), the 1940s-1950s. (2 units)

Devices for smoothing woven products (linen, clothing). Wrapped on a rolling pin, the product was rolled with a roll. A roll-a straight wooden bar with a handle with trapezoidal teeth cut across the bottom.

1-size 764x87, weight 1057g

2-Size 778x41, weight 634 g

Качалкі, 1940–1950 гг. ХХ ст. (2 адзінкі)

Прыстасаванні для разгладжвання тканых вырабаў (бялізны, адзення). Накручаны на качалку выраб валкавалі валком. Валок – прамы драўляны брус з ручкай з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі знізу.

1 - Памер 795х110, вага 1960г

2 - Памер 540х40, вага 321 г

Rolling pins (kachalki), 1940s-1950s. (2 units)

Devices for smoothing woven products (linen, clothing). Wrapped on a rolling pin, the product was rolled with a roll. A roll-a straight wooden bar with a handle with trapezoidal teeth cut across the bottom.

1-size 795x110, weight 1960g

2-Size 540x40, weight 321 g

Качалкі, 1940–1950 гг. ХХ ст. (2 адзінкі)

Прыстасаванні для разгладжвання тканых вырабаў (бялізны, адзення). Накручаны на качалку выраб валкавалі валком. Валок – прамы драўляны брус з ручкай з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі знізу.

1 - Памер 690х92, вага 1340 г

2 - Памер 536х42, вага 532 г

Rolling pins (kachalki), the 1940s-1950s. (2 units)

Devices for smoothing woven products (linen, clothing). Wrapped on a rolling pin, the product was rolled with a roll. A roll-a straight wooden bar with a handle with trapezoidal teeth cut across the bottom.

1-size 690x92, weight 1340 g

2-Size 536x42, weight 532 g

Валок, 1940–1950 гг. ХХ ст. – прамы драўляны брус з ручкай з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі знізу. Прыстасаванне для разгладжвання тканых вырабаў (бялізны, адзення). З дапамогай валка накручаны на качалку выраб валкавалі.

1 - Памер 748х79, вага 2229 г

Roll (valok), 1940s-1950s of the XX century. - a straight wooden bar with a handle with trapezoidal teeth cut across the bottom. Device for smoothing woven products (linen, clothing). With the help of a roll wound on a rolling pin, the product was rolled.

1-size 748x79, weight 2229 g

Прадзіва, 1960-я гг. XX ст.

1 – неадбеленае 412 г

2 – адбеленае 240 г

Аўтар – Тулай Вольга Васільеўна, в.Бердаўка Лідскага раёна.

Набыта ў в.Бердаўка Лідскага раёна Гродзенскай вобласці ад Тулай А.І. у 2005 г

Yarn (pradziva), the 1960s.

1-unbleached 412 g

2-bleached 240 g

The author - Tulay Olga Vasilievna, v. Berdovka Lida district.

Purchased in the village of Berdovka Lida district Grodno region from A. I. Tulay in 2005