Historiek Werkgroep Vrede Zevergem

Uit het boekje ter gelegenheid van het

eerste Vredesfeest op 28 juni 1987

1979-1982: De jaren van de aanloop

9 december 1979. In een druilerige regen staan 50.000 mensen aan te schuiven rond het Brusselse Rogierplein om mee op te stappen in de eerste Europese betoging tegen de komst van nieuwe kernwapens op ons grondgebied. Het startsein is gegeven voor wat de meest indrukwekkende beweging uit de naoorlogse geschiedenis is geworden: de vredesbeweging van de jaren ’80.

Erg goed begint het niet. Nauwelijks drie dagen na de betoging beslist de NAVO dat ze zal overgaan tot de plaatsing van nieuwe kernraketten op het Europees vasteland, kernraketten die in zes minuten vliegen Moskou van de kaart kunnen vegen. In een wereld die reeds volgestouwd staat met kerntuigen kan dit wel eens de lont worden aan het kruitvat. En terzelfdertijd lekken uit de Verenigde Staten plannen uit voor een ‘beperkte kernoorlog” in Europa.

Kort daarop valt het Sovjet-leger Afganistan binnen en stijgen de internationale spanningen tot een nieuw hoogtepunt.

In 1980 zal het terug heel stil worden rond de vredesbeweging en pas eind ’81 - de zon schijnt - stappen 200.000 mensen door de straten van Brussel. Onder hen een groepje van een twintigtal mensen uit Zevergem die samen per bus zijn gegaan.

Het zal nog een jaar duren vooraleer er ècht van wal wordt gestoken met een vredeswerking in Zevergem, maar op

18 november 1982 wordt er toch een echte vergadering belegd. Op de agenda: een voorstel om onze gemeente Kernwapenvrij te verklaren. Een brief aan de gemeenteraadsfrakties wordt opgesteld en voor het eerst treedt de “Werkgroep Vrede Zevergem” naar buiten: op zaterdag 18 en zondag 19 december 1982 staat op het dorp van Zevergem voor het eerste een informatiestand waar naast informatie ook affiches te koop zijn onder het motto “zet een kaars voor je raam voor de vrede”, een aktie die over heel Vlaanderen zal gevoerd worden op kerstdag 1982.

Vanaf dan zal de Werkgroep Vrede niet meer stil zitten.

1983: het jaar van de vredesbeweging

Begin 1983 wordt een balans opgemaakt van de kampagne voor “kernwapenvrije gemeenten” die op initiatief van VAKA over geheel Vlaanderen is gevoerd. Samen met franstalig België komen we aan zo’n 180 gemeenten die zichzelf kernwapenvrij hebben verklaard. Toeval is het niet. Na het sukses van de betoging van 1982 is in heel wat sociale bewegingen, waaronder de grootste, de diskussie over de bewapening echt op gang gekomen en overal zijn daarvan sporen te merken: in de gemeenten op de eerste plaats, want het is daar dat de verkozenen het dichtst bij de mensen staan.

Op 21 februari 1983 wordt, volgens een kranteartikel uit die tijd, De Pinte - Zevergem de 180^e kernwapenvrije gemeente van het land. De werkgroep Vrede voelt dat ze de wind in de zeilen heeft en neemt een gewaagd initiatief: op 25, 26 en 27 maart wordt een eerste “Vredesweekend” georganiseerd in het parochiezaaltje en het dienstencentrum. De werkgroep heeft zelf een tentoonstelling ineen gestoken waarin de recente geschiedenis van de wapenwedloop wordt ontvouwen, een video toont beelden van Hiroshima en Nagasaki en laat het woord aan Helen Caldicott, een Australische kinderartse die de wereld afreist om te pleiten tegen de kernbewapening.

In het dienstencentrum hangen tekeningen van de kinderen van de vrije lagere school van Zevergem. De verwachtingen zijn hoog gespannen als op vrijdag 25 maart 1983 het weekend officieel wordt geopend. Maar het regent pijpestelen en er zijn nauwelijks zes bezoekers. Maar de volgende dag komen de zon en de bezoekers er beter door en tegen de derde dag is het hek helemaal van de dam: een optocht met meer dan 100 Zevergemnaars trekt rond het dorp. De pers meldt met verwondering dat zelfs gemeenteraadsleden luid roepend mee opstappen. Tenslotte wordt het weekend afgesloten met meer dan 200 bezoekers uit Zevergem, De Pinte en de omliggende gemeenten.

Terwijl overal ten lande de grootste naoorlogse betoging die ooit door de straten van Brussel trok wordt voorbereid gaat de werkgroep Vrede Zevergem door op de ingeslagen weg. Tijdens de “grote kermis” wordt een tentoonstelling van “kunstenaars tegen atoomwapens” ingericht in het dienstencentrum. Voor het centrum wordt het “vredesmonument” opgericht, een bouwwerk van acht meter hoog dat het gevaar van de oorlog symboliseert en waar menig Zevergemnaar wel even van verschiet. De tentoonstelling wordt een groot sukses. Meer dan 250 bezoekers en bemoedigende toespraken van de burgemeester en de vertegenwoordiger van “kunstenaars tegen atoomwapens”. De grote bezieler van het gebeuren was een plaatselijke kunstenaar, Patrice Van Geluwe, die ons een jaar later zou ontvallen en die binnen de groep een grote leegte heeft nagelaten.

Maar op dat ogenblik gaat al onze aandacht naar de voorbereiding van de betoging in Brussel. Oktober 1983 wordt ongetwijfeld de drukste maand uit het bestaan van de werkgroep. Op 1,2 en 3 oktober was er de tentoonstelling, op 8 oktober een vredesfietstocht met meer dan honderd deelnemers uit Zevergem, op 19 oktober bezochten 60 mensen een filmavond in de vroegere gemeenteschool en luisterden naar Dr Terese De Clercq, een kinderarts ui De Pinte die aktief is binnen de beweging ‘medici tegen atoomwapens”.

Maar dè grote dag was 23 oktober 1983. Terwijl de voorbereiding van plaatsing van nieuwe kernwapens in Oost en West volop aan de gang was maakten zich rond die tijd miljoenen mensen over heel de wereld op om de straat op te gaan. Ze wilden een menselijke barrière maken tegen de wapenwedloop. In Brussel stapten die dag 400.000 mensen op. Er was geen onderscheid meer naar gezindten, politieke overtuigingen, godsdienst, taal. Eén groot geheel zei “neen” aan de wapenwedloop. Onder hen twee stampvolle bussen uit Zevergem. Meer dan 120 mensen die een dag beleefden om nooit meer te vergeten.

Die dag wist iedereen dat het kon: de raketten kunnen worden gestopt als we maar eensgezind blijven. In die geest ook werd het laatste wapenfeit (al is het woord hier wellicht verkeerd gekozen) van het jaar worden opgetekend: op 23 december, twee dagen voor kerstmis 1983 stapte voor een fakkeltocht met meer dan 100 deelnemers in het kader van de tweede aktie “zet een kaars voor je raam voor de vrede”.

1984: het jaar van de twijfel

Het jaar 1984 wordt in Zevergem vrolijk ingezet: een vredesfuif brengt leven in de brouwerij en zaad in het bakje. We schrijven 4 februari 1984. Maar de kater waarmee de daaropvolgende maanden wordt verdergeleefd heeft minder met de gevolgen van de fuif te zien dan wel met de onbegrijpelijke beslissing van het Belgische parlement de regering toestemming te geven de plannen voor ontplooiing van 48 kruisraketten op Belgisch grondgebied gewoon door te trekken. Wat de bitterste smaak nalaat is dat dit ook gestemd wordt door tientallen parlementsleden die op 23 oktober ’83 mee waren opgestapt tegen de kernwapens. Hadden wij ons dan laten misbruiken? Kregen wij nu een dolkstoot in de rug. Was het dan verkeerd geweest samen te werken zonder onderscheid wat politieke gezindheid betrof? Vele twijfels rezen. Op de eerste vergadering van 1984 wordt hieraan binnen de werkgroep een grondige diskussie gewijd. Onze konklusie: er is maar één manier om de vrede te realiseren: op de breedst mogelijke manier werken met iedereen die bereid is mee te doen. We mogen en zullen ons niet verbinden met de politieke partijen. Deze visie zal uiteindelijk ook door VAKA worden aangenomen maar sommige groepen denker er anders over. 1984 wordt een moeilijk jaar en inmiddels worden de eerste raketten in de Bondsrepubliek en Groot-Brittanië opgesteld en komt de vervaldatum voor de eerste opstelling in België (voorzien: 21.3.’85) dichterbij.

In die moeilijke periode blijft de werkgroep gelukkig samen wordt in het weekend van 6, 7 en 8 oktober een tweede vredeskermis opgezet, met tentoonstelling, prijskamp en verkoopstand met derde-wereld-produkten.

1985: het jaar van de bom

1985 kondigt zich aan als het jaar van de waarheid. Alle aandacht in dit jaarbegin is toegespitst op de houding van één politieke partij. De CVP had zich op 24 november 1984 uitgesproken tegen de plaatsing van 16 raketten in maart 1985 en zou op haar kongres van 9 februari 1985 de knoop doorhakken. “Neen” aan de raketten betekende waarschijnlijk de val van de Belgische regering. Het zou dus moeilijk worden voor de kongressisten. Daarom had VAKA voorgesteld dat er een mensenhaag zou worden gevormd aan het CVP-kongres met als slogan ‘geef onderhandelingen een kans”. Heel wat Zevergemnaars deden er aan mee en konden hun ontgoocheling moeilijk verkroppen toen in het nieuws werd gemeld dat de CVP zich niet langer verzette tegen de plaatsing. De ontgoocheling sloeg om in verbijstering toen Frank Swaelen de mensen buiten het kongressenpaleis bestempelde als “wolven in schaapsvacht”.

De kansen om de raketten tegen te houden werden nu wel erg klein en daarom werd beslist dubbel zo hard te werken in de resterende anderhalve maand voor dag “X”. VAKA en OCV hadden immers beslist op 17 maart een spoedbetoging te organiseren.

Op 3 maart werd een infostand ingericht op het dorp in Zevergem. Op 10 maart trok een lange autokaravaan door heel de streek. Op 15 maart, één week vroeger dan verwacht, besliste de Belgische regering diezelfde nacht nog de kruisraketten te laten overvliegen naar Florennes. Op 16 maart werd betoogd in Gent. Meer dan 20 Zevergemnaars stapten mee op in de betoging van de eerste reaktie. Wij vreesden echt dat het na zo’n beslissing tot geweld zou kunnen komen, maar die dag, en de daaropvolgende dag in Brussel, heeft de vredesbeweging bewezen dat ze volwassen was: het werden vastberaden, duidelijke betogingen, grimmiger dan de vroegere, maar het geweld werd afgewezen en er gebeurde niet één incident. De zondag waren we in Brussel met 100.000. En toch weer meer dan een bus vol uit Zevergem. We schrijven 17 maart 1985.

Twee voorspellingen waren gedaan over wat er zou gebeuren na de plaatsing van de raketten. De eerste dat er geweld zou uitbreken werd weerlegd in het weekend van 16 en 17 maart. Maar de tweede zou moeilijker te weerleggen zijn. Ze luidde dat de vredesbeweging als een pudding ineen zou zakken na de plaatsing. Wat de Werkgroep betrof was dat alvast niet het geval. Er volgde een korte periode van bezinning, even onderbroken door een tweede vredesfuif op 13 april, waarin wij ons de vraag stelden of het nog zin had verder te doen, een vraag die positief werd beantwoord, ook door VAKA vermits de geplande betoging voor 20 oktober ’85 behouden bleef. In de aanloop ernaar was de werkgroep weer aanwezig op de kermis (5 en 6 oktober) met deze keer een “spiegelraket” waar menig Zevergemnaar argwanend instapte en lachend terug uitkwam. Met raketten kon dus toch nog gelachten worden.

En zo was het ondanks alles in een zonnige stemming dat we op 20 oktober 1985 door Brussel trokken. Zevergem haalde die dag de pers met onze grote spandoek “Zevergem ziet het zeker zitten zonder”, die bij tientallen fotografen erg in trek leek. 150.000 hoofden leverde de telling die dag op en het bewijs was geleverd dat ook de twee voorspelling niet klopte: hier was niets ineen gezakt, hier was iets geboren …

1986: het jaar van de boom

Vooraleer we 1986 induiken is het toch de moeite even een parentese te openen. Hebt u ook gemerkt dat er in 1985 meer aandacht ging naar de nationale momenten, tot zelfs naar de politiek toe, dan in de jaren daarvoor? En vonden wij dat dan een goede evolutie?

Achteraf beschouwd blijkt dat we toen werden meegesleept door de elementen. Niet wij hadden bepaald dat een CVP-kongres zo’n rol zou spelen in de aanloop naar dat jaar: dat was gewoon het resultaat van de werkelijkheid zoals die zich toen aanbood, en een vredesbeweging mag de werkelijkheid niet uit de weg aan. En dat er dat jaar twee keer een nationale en daar bovenop nog een regionale spoedbetoging werd gehouden slorpte veel energie op die verloren ging voor het plaatselijke werk. Daarom had de werkgroep besloten in 1986 terug naar de eigen “basis” te gaan, de nadruk zou komen te liggen op het plaatselijk werk, zoals we in 1982 begonnen waren.

Op 19 februari 1986 werd gestart met een info-avond over de geschiedenis van de vredesbeweging. De opkomst was - laten we eerlijk wezen - niet erg groot, maar we lieten er ons niet door ontmoedigen. We hadden immers grootse plannen. De werkgroep Vrede Zevergem had een voorstel uitgewerkt om op 15 maart 1986, één jaar na de plaatsing van de kernwapens op ons grondgebied, een nieuwe nationale aktie te voeren. Maar geen betoging deze keer, wel een nationale aktie die plaatselijk kon worden gevoerd: ons voorstel was het verzamelen van “vredesbomen”, het model eenvoudig: elkeen kan peter of meter worden van een “vredesboom” en al die bomen samen vormen een vredesbos. De boom was voor ons een teken van de hoop: voorlopig waren de raketten wel geplaatst maar ooit zouden ze onder druk van de mensen terug verdwijnen: onze bomen zouden nog lang overeind blijven nadat de laatste raket al lang op de schroothoop zou zijn gegooid. De aktie werd door VAKA overgenomen.

Op 8 maart 1986 trokken wij van deur tot deur over heel Zevergem om peters en meters te vinden voor onze bomen. Eenvoudig zou het niet worden want wie ja zegde was meteen ook tussen 60 en 200 fr kwijt. Toen we ’s avonds de resultaten samenbrachten bleek dat de inwoners van Zevergem buitengewoon positief hadden gereageerd. Tweehonderdentwaalf mensen hadden zich ingeschreven als peter of meter van meer dan 100 bomen. Onze stoutste verwachtingen (20 bomen? Dertig bomen?) waren verre overtroffen. Maar … er was een maar. Zeker de helft van de peters en meters hadden er op aangedrongen dat de bomen in Zevergem zelf zouden komen. Onderhandelingen hierover met het gemeentebestuur werden aangeknoopt. het zou nog een jaar duren eer de resultaten voor iedereen zichtbaar waren. Maar dat wilde niet zeggen dat er werd stilgezeten.

Op 15 maart nam de werkgroep deel aan de boom-aktie in het Gentse stadscentrum. het was de eerste zonnige lentedag en een groot sukses met veel aandacht in de pers en veel bijval van de voorbijgangers. “Onze “aktie” sloeg aan, dachten wij niet zonder wat fierheid.

Op 1 april waren wij dan weer gastgroep voor een andere aktie, “stappen naar vrede”, een organisatie van Pax Christi van een honderdtal mensen van alle leeftijd die te voet door Vlaanderen stapten rond het thema “vrede”. Wij ontvingen een tiental onder hen hartelijk in Zevergem, waar ze ook nog eens in de bloemetjes werden gezet door het gemeentebestuur.

Daarna duurde het nog tot 16 augustus eer wij weer eens de bloemetjes buiten zetten: de werkgroep verzorgde een informatiestand op de avondmarkt en verkocht er derde-wereld-produkten.

Met twaalf aktiviteiten en een twintigtal vergaderingen op anderhalf jaar werd er in die periode wat kalmer aan gewerkt.

1987 zou immers het jaar worden ons 5-jarig bestaan en daarenboven een nieuw betogingsjaar. En onze bomen (sorry: de bomen van de Zevergemse bevolking) zouden worden geplant.

1987

Mogen we nu al zeggen dat 1987 het meest hoopgevende jaar uit de recente geschiedenis aan het worden is? Wat voor ons in 1986 nog een verre en vage toekomst was: ooit zouden de raketten wel weer verdwijnen, lijkt in 1987 op het punt te staan te worden verwezenlijkt. Russen en Amerikanen staan op het punt een akkoord te sluiten over de volledige verwijdering van alle raketten voor de middellange afstand van het Europese grondgebied. Dat betekent natuurlijk nog niet het einde van de wapenwedloop. Verre van zelfs. maar toch zou het de eerste keer zijn dat er een akkoord wordt gesloten voer echte ontwapening. En de 16 raketten uit Florennes zouden terug verdwijnen, samen met alle andere Pershing, Cruise, SS 20, SS 21, 22, en 23-raketten uit Oost en West. En dat was nu juist waar jaren voor geijverd hebben.

Ook in De Pinte-Zevergem begon het jaar goed. Op 24 maart 1987 besliste de gemeenteraad een stukje ouder scheldearm ter hoogte van het historische “’t Doornhammeke” om te dopen tot “Vredespad”. De bomen, 100 notelaars, die in maart ’86 waren ingezameld bij de Zevergemse bevolking, werden langs het pad geplant en op 29 maart werd het pad officieel ingehuldigd en werd de “laatste boom” geplant door een delegatie van het gemeentebestuur en de Werkgroep Vrede.

Het was, na het kernwapenvrij verklaren van de gemeente en het plaatsen van grote borden “kernwapenvrije gemeente” aan de toegangswegen tot De Pinte en Zevergem der derde “officiële” geste van steun van de gemeentelijke overheid aan het vredestreven van de bevolking. En zo hoort het ook in een demokratie. Daarom blijven wij optimistisch. Wat kan in Zevergem moet kunnen over de gehele wereld: dat de verkozen verantwoordelijken oor hebben naar de verzuchtingen: deze naar het leven, deze naar vrede.

Op 28 juni 1987 werd dit boekje uitgebracht ter gelegenheid van het eerste “vredesfeest op het vredespad”. Een feest waarmee de werkgroep Vrede de Zevergemse bevolking en het bijzonder diegenen die zich in die vijf jaar hebben ingezet door mee te doen aan aktiviteiten, tentoonstellingen en info-avonden te bezoeken, het peter- of meterschap op zich te nemen van een vredesboom, wil huldigen. Centraal in het feest staan de kinderen. Die van Zevergem en door hen die van de gehele wereld.

De wereld van morgen die vandaag begint.