TACT - บ้านห้วยเหลือง

บ้านห้วยเหลือง (Huaylueng Villege)

บ้านห้วยเหลือง หมู่ 5 ตำบลแม่ท้อ อำเภอเมืองตาก จังหวัดตาก หมู่บ้านกลางป่าลึกชาติพันธุ์ม้ง (Hmong) ที่มีวิถีชีวิตอยู่กับป่า หมู่บ้านตั้งอยู่ห่างจากอำเภอเมืองตากระยะทางประมาณ 61 กิโลเมตร สามารถเข้าออกได้ 2 เส้นทางคือด้านตำบลแม่ท้อ อำเภอเมืองตาก และด้านตำบลนาโบสถ์ อำเภอวังเจ้า (ดูเส้นทางคมนาคมจาก google map) โดยเส้นทางคมนาคมเข้าหมู่บ้านทั้ง 2 ทางช่วงที่เป็นทางลำลองลัดเลาะไปตามยอดดอยสูงในฤดูฝนต้องบอกว่ายากแก่การเข้าถึงแม้จะใช้รถขับเคลื่อน 4 ล้อก็ตาม ทำให้บ้านห้วยเหลืองแทบจะถูกตัดขาดจากภายนอกในระหว่างฤดูฝนเลยทีเดียว

ข้อมูลทั่วไป

พิกัดที่ตั้งหมู่บ้าน 47Q 502040E 1836454N

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางเฉลี่ย 850 เมตร

ทิศเหนือ เป็นพื้นที่ป่าชุมชน และจรดเขตอุทยานแห่งชาติลานสาง

ทิศใต้ ติดกับบ้านผาผึ้ง ตำบลเชียงทอง อำเภอวังเจ้า

จังหวัดตาก

ทิศตะวันออก จรดเขตอุทยานแห่งชาติลานสาง

ทิศตะวันตก ติดที่ทำกินบ้านธงชัย ตำบลด่านแม่ละเมา อำเภอแม่สอด

จังหวัดตาก และเขตอุทยานแห่งชาติน้ำตกพาเจริญ

ลักษณะทางภูมิศาสตร์และการคมนาคม

หมู่บ้านตั้งอยู่บนแนวเทือกเขาถนนธงชัย มีที่ราบเพียงเล็กน้อย สภาพป่าเป็นป่าเบญจพรรณ และป่าดิบเขา ส่วนลักษณะของดินทั่วไปเป็นดินร่วนดำ มีพื้นที่ป่าชุมชนเนื้อที่ 811-1-72 ไร่

การคมนาคม ระหว่างเดือนมกราคม-เมษายน และตุลาคม-ธันวาคม สามารถใช้รถปิคอัพหรือรถขับเคลื่อน 4 ล้อได้ แต่ช่วงฤดูฝนระหว่างเดือนพฤษภาคม - กันยายน แนะนำว่าควรเป็นรถขับเคลื่อน 4 ล้อสมรรถนะสูงเท่านั้น

สภาพภูมิอากาศ

เนื่องจากบ้านห้วยเหลืองและบ้านอุมยอมเก็บข้อมูลสภาพภูมิอากาศจากสถานีอุตุนิยมวิทยาเดียวกัน (สถานีอุตุนิยมวิทยาดอยมูเซอ) สามารถดูรายละเอียดข้อมูลสภาพภูมิอากาศได้ที่บ้านอุมยอม คลิก...

ระหว่างเส้นทางคมนาคมจากบ้านต้นมะม่วงจะผ่านลานกางเต็นท์ดอยผาแดง อุทยานแห่งชาติลานสาง

ลักษณะทั่วไปของพื้นที่ทำกินในหมู่บ้านที่จะอยู่ตามที่ลาดเชิงเขา โดยมีที่ราบเพียงเล็กน้อย

น้ำเป็นของปลา ฟ้าเป็นของนก ภูเขาเป็นของม้ง

หากใครที่เคยศึกษาเกี่ยวกับชาติพันธุ์วรรณาคงเคยได้ยินประโยคที่ว่า "น้ำเป็นของปลา ฟ้าเป็นของนก ภูเขาเป็นของม้ง" โดยมีคนม้งส่วนหนึ่งให้ความหมายคำว่า "ม้ง" (Hmong) หมายถึง อิสระ หรืออิสระชน ม้งทางภาคเหนือของไทยรวมทั้งคนม้งในจังหวัดตากในอดีตอพยพจากจีนมายังลาวและเมียนมาร์เข้ามายังประเทศไทย จากนั้นจึงอพยพแยกย้ายกันไปตั้งถิ่นฐานยังพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ตามภูเขาสูง บ้านห้วยเหลืองก็เป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์การอพยพโดยพื้นที่บนดอยมูเซอมีคนม้งตั้งถิ่นฐานตั้งแต่บ้านม้งใหม่พัฒนา หมู่ 7 บ้านต้นมะม่วง หมู่ 13 และบ้านห้วยเหลือง หมู่ 6 ซึ่งส่วนใหญ่จะมีความสัมพันธ์ทางเครือญาติกัน นอกจากนี้ในอดีตช่วงปี พ.ศ. 2516 ผู้นำตามธรรมชาติและคนหนุ่มสาวของบ้านห้วยเหลืองยังเคยเข้าร่วมเป็นสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย จนกระทั่งวางอาวุธมาเป็นกลุ่มผู้ร่วมพัฒนาชาติไทยตามคำสั่งที่ 66/23 ในเวลาต่อมา โดยมีร่องรอยทางประวัติศาสตร์ในยุคสมัยพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยของชุมชนคือ "ถ้ำผาวอก"

Cr. Doi Huaulueng Coffee

ลานกางเต็นท์ของหมู่บ้านสำหรับนักท่องเที่ยว ที่เป็นทั้งลานกางเต็นท์และลานตากผลผลิตทางการเกษตรอย่างกาแฟ พริกไทย ของเกษตรกร

เยี่ยมชมแปลงปลูกกาแฟที่บ้านห้วยเหลือง (พ.ศ. 2565)

วันที่ 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2565 ก่อนจะจดทะเบียนเป็นวิสาหกิจชุมชน ทีมงานได้เข้าพื้นที่หมู่บ้านห้วยเหลืองเพื่อไปเยี่ยมชมสวนกาแฟเซ้งโต้ง น้องจารุ และครอบครัว เพื่อหาแนวทางพัฒนาด้าน Coffee Processing

และที่นี่มีผู้ปลูกกาแฟที่ TACT ได้มีโอกาสร่วมงานด้วยคือคุณจารุ เจ้าของแบรนด์กาแฟ "Jaru Coffee" และคุณโฟน เจ้าของแบรนด์กาแฟ "Doi Huaulueng Coffee" ทั้งนี้ก่อนจะรู้จักกับทั้ง 2 แบรนด์ ขอแนะนำภาพรวมการปลูกกาแฟที่บ้านห้วยเหลืองกันก่อน

ลักษณะการปลูกกาแฟและสายพันธุ์กาแฟที่ปลูกที่บ้านห้วยเหลือง

ลักษณะของสวนกาแฟมีทั้งสวนกาแฟกลางแจ้ง และสวนกาแฟในร่ม ส่วนสายพันธุ์ของกาแฟมีทั้งพันธุ์โรบัสต้า (Robusta) อราบิก้า (Arabica) และมีการทดลองปลูกเกชา/เกอิชา (Gesha) ซึ่งเป็นสายพันธุ์ย่อยหนึ่งของอราบิก้า โดยจะปลูกและให้ผลดีที่ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 1,300-1,500 เมตร

สายพันธุ์เกชาที่นำมาทดลองปลูกที่ห้วยเหลืองเมื่อปี 2562

ดอกกาแฟอราบิก้า

สภาพแวดล้อมที่ปลูกกาแฟเป็นการปลูกแบบพืชร่วมหรือปลูกผสมผสานกับพืชอื่น ๆ เช่น พริกไทย อะโวคาโด้

การโปรเซสกาแฟ (Coffe Processing)

การทำโปรเซสกาแฟเป็นแบบพื้นฐาน ทั้งแบบ Dry Process, Washed/Wet Process และ Honey Process รวมทั้งการ Dry Process ผลผลิตทางการเกษตรอื่น ๆ เช่น พริกไทย

กาแฟ และพริกไทย ใช้กรรมวิธีแบบ Dry Process

กาแฟที่ใช้กรรมวิธี Washed/Wet Process และ Honey Process

ทำความรู้จักกับผู้ผลิตกาแฟบ้านห้วยเหลือง

Doi Huaylueng Coffee

การปลูกกาแฟที่ไร่ดอยห้วยเหลืองของคุณพิศุทธ์หรือคุณโฟนซึ่งปลูกกาแฟเป็นอาชีพเสริม จะเป็นการปลูกแบบป่าไม้ใต้ร่มเงา (Shade-grown coffee) 100% ที่ Light intensity ที่ดี สายพันธุ์ที่ปลูกมีทั้งสายพันธุ์ Arabica โดยส่วนใหญ่จะเป็นสายพันธุ์ย่อย Catimor, Gesha, typica และอื่น ๆ รวมถึงยังมีการปลูกสายพันธุ์ Canephora (Robusta) ร่วมด้วย

ผลงานที่ผ่านมาได้รับการประเมินจากสถาบันต่าง ๆ ในประเทศไทย ว่าเป็นกาแฟที่มีคุณภาพดี อีกทั้งยังมีการส่งออกไปที่ประเทศเยอรมนีอีกด้วย

การประเมินคุณภาพเมล็ดกาแฟ Lot 2022 ของสวนกาแฟดอยห้วยเหลือง

วันที่ 14 ตุลาคม 2565 คุณโฟนได้นำเชอรี่กาแฟ จำนวน 2 กิโลกรัม มาเป็น Sample coffee ที่คลินิก Dr.Dripper (คุณหมอปรมินทร์)

1. นำเชอรี่กาแฟมาลอยน้ำเพื่อล้างเศษดิน เศษใบไม้ออก และคัดเมล็ดลอยน้ำซึ่งมีความหนาแน่นต่ำออก

2. จากนั้นนำมาตากตามกรรมวิธี Dry process เป็นระยะเวลา 7 วัน

3. เชอรี่กาแฟที่ slow dry ครบ 7 วัน (วันที่ 22 ตุลาคม 2565) หลังจากนี้จะนำออกมาตากแดดอ่อน ๆ แดดเช้าอีก 7 วัน ซึ่งลักษณะการตากแบบนี้จะเป็นคนละเทคนิคกับเทคนิคของบ้านอุมยอม ทั้งนี้เพื่อช่วยลดปัญหาความชื้น

Greenbean สวนกาแฟดอยห้วยเหลือง หลังการ Dry process ผ่านไป 14 วัน

เริ่มสีเชอรี่บางส่วน โดยปรับแต่งเครื่องบดเพื่อลดปัญหาเมล็ดแตก แต่เนื่องจากสัปดาห์แรกของการทำ Slow dry มีฝนตกทำให้อากาศชื้นจึงตากต่อไปอีก 7 วัน (รวมเป็น 21 วัน)

ประเมินผล Greenbean สวนกาแฟดอยห้วยเหลือง หลังการ Dry process ผ่านไป 21 วัน

เชอรี่ 2 กิโลกรัม ได้ Greenbean 250 กรัม (เมล็ดดี 250 กรัม/ เมล็ดเสีย 20 กรัม)

Defect = 8% เป็น Dry cherry, chipcut, broken/slightly + severe insect damage ประมาณอย่างละ 2.5-3%

วันที่ 10 พฤศจิกายน 2565 ชิมทดสอบคุณภาพเมล็ดกาแฟดอยห้วยเหลือง (Coffee Cupping)

ดอยห้วยเหลือง

สวนกาแฟ "เซ้งโต้ง" ของครอบครัวประดิษฐ์รุ่งโรจน์

สวนกาแฟเซ้งโต้ง เริ่มต้นจากคุณพ่อล่าเซ้ง (ภาวัตน์ ประดิษฐ์รุ่งโรจน์) ซึ่งได้เปลี่ยนความคิดจากการปลูกข้าวโพดมาทำสวนกาแฟ และได้ปลูกกาแฟมายาวนาน กว่า 40 ปี โดยมีคุณต๊ะ (ประกาศิต ประดิษฐ์รุ่งโรจน์) และคุณจารุ (จารุ ประดิษฐ์รุ่งโรจน์) เกษตรกรรุ่นใหม่ ผู้ที่สานต่อปณิธานของคุณพ่อ เพื่อให้คนอยู่ร่วมกับป่าได้อย่างยั่งยืน ระบบการปลูกมีทั้งปลูกแบบกลางแจ้ง และในระบบป่าไม้ใต้ร่มเงา (Shade grown) สายพันธุ์ที่ปลูกก็มีทั้งอราบิก้าสายพันธุ์ย่อยต่าง ๆ ทั้ง Catimor, Java, Gesha รวมทั้งสายพันธุ์โรบัสต้า (Robusta) และเนื่องด้วยคุณจารุเองมีอาชีพหลักเป็นช่างอิเล็กทรอนิกส์ จึงนำความรู้ไปประยุกต์ออกแบบการสร้างห้องตากระบบ LTLH เพื่อแก้ปัญหาเรื่องป้องกันความชื้นจากการตากกาแฟบนดอย

การประเมินคุณภาพเมล็ดกาแฟ Lot 2022 ของไร่น้องจารุ

คุณจารุได้นำ green bean และเชอรี่แห้ง สายพันธุ์ (ย่อย) Catimor และ Java ล็อต 2022 มาให้คลินิก Dr.Dripper ประเมินคุณภาพในวันที่ 27 ตุลาคม 2565

เนื่องจากเชอรี่กาแฟที่ได้มา ยังมีความชื้นอยู่ที่ 15% ผนวกกับช่วงวันที่ 27-28 ตุลาคม 2565 มีฝนตก จึงต้องรออีกประมาณ 3-4 วัน เพื่อให้ความชื้นลดลงเหลือประมาณ 12% จึงจะนำเชอรี่ไปสีเปลือกและคั่วชิม

วันที่ 10 พฤศจิกายน 2565 ชิมทดสอบคุณภาพเมล็ดกาแฟจารุคอฟฟี่ (Coffee Cupping)

จารุคอฟฟี่

สรุปภาพรวมกาแฟจากแหล่งปลูกบ้านห้วยเหลือง Lot 2022

"ดอยห้วยเหลือง" อัญมณีแห่งขุนเขาจังหวัดตาก อีกหนึ่งแหล่งปลูกกาแฟที่สำคัญในระดับ 800 - 1,000 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง จากการที่ได้มีโอกาสเข้าไปเยี่ยมเยือนไร่กาแฟของน้องจารุ และพี่โฟน เมื่อต้นปี 2565 Arabica Coffee lot ของปี 2022 ได้ถูกส่งนำมาประเมิน 3 ตัว ได้แก่

สายพันธุ์ Catimor ในกระบวนการแปรรูปแบบ Anarobic fermented semi wash ตากแดด (Sun dry) 48 ชั่วโมง แล้ว LTLH drying

ให้โทนรสชาติ : Citrus + Orange + Lactic acid + Mild Brown sugar sweetness + Medium body + Clean and short aftertaste

สายพันธุ์ Catimor ในกระบวนการแปรรูปแบบ Natural process ทำการตากแบบ Slow drying ในที่ร่ม 1 เดือน

ให้โทนรสชาติ : Prune + Apple + Brown sugar sweetness + Medium body + Clean and short aftertaste

สายพันธุ์ JAVA ในกระบวนการแปรรูปแบบ Wash process เป็นสายพันธุ์ที่น้องจารุนำต้นพันธุ์มาจาก ฉิ่ง กาแฟมณีพฤกษ์ จังหวัดน่านเมื่อ 3-4 ปีก่อน ขณะนี้เริ่มให้ผลผลิตนำมาจำหน่ายได้ ความน่าสนใจคือรสชาติที่แตกต่างกับสายพันธุ์ Catimor อย่างชัดเจน ให้โทนรสชาติคล้ายกาแฟเอธิโอเปีย : White and yellow sweet flower + Tea + More sweetness มีความหวานที่โดดเด่นมากตลอดทุกช่วงอุณหภูมิในการชิม ทั้งนี้ได้คุยกับน้องจารุว่าเป็นกาแฟล็อตที่ดีที่สุดของห้วยเหลืองที่เคยชิมมาเลย

ขอขอบคุณเกษตรกรผู้ปลูกกาแฟดอยห้วยเหลืองสำหรับการนำผลผลิตกาแฟมาประเมินรสชาติและคุณภาพครับ

อ้างอิง :

กรมป่าไม้. (2562). ข้อมูลสารสนเทศกรมป่าไม้ ป่าชุมชนบ้านห้วยเหลือง หมู่ที่ 5 ตำบลแม่ท้อ. สืบค้นจาก https://forestinfo.forest.go.th/fCom_detail.aspx?id=15033.
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (2562). กลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย กลุ่มชาติพันธุ์ : ม้ง. สืบค้นจาก https://www.sac.or.th/databases/ethnic-groups/ethnicGroups/84.

Page updated

Google Sites

Report abuse