Whistleblowing w walce z korupcją w miejscu pracy:
„dmuchanie w gwizdek” czy „para w gwizdek”?
Paradoksy ochrony sygnalistów: między fasadową etyką a lukami prawnymi
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
30 października 2025 r.,
godz. 12:00–14:00
stacjonarnie: Aula I, budynek G
i MS Teams Serdecznie zapraszam,
Łukasz Dawid Dąbrowski
Seminarium będzie wyjątkową okazją do zadawania pytań oraz dzielenia się spostrzeżeniami i doświadczeniami z przedstawicielami instytucji odpowiedzialnych za tworzenie prawa, ochronę oraz egzekwowanie praw pracowniczych.
Dla Państwa, którzy nie mogą uczestniczyć w seminarium stacjonarnie, istnieje możliwość przesłania pytań, spostrzeżeń i doświadczeń na adres sygnalisci2025@wp.pl — zostaną one przekazane w Państwa imieniu.
Zapewniam pełną anonimowość: w przypadku braku wyraźnej zgody na podanie danych osobowych, każde pytanie, historia lub spostrzeżenie zostanie zanonimizowane.
Państwowej Inspekcji Pracy: mec. Marcin Stanecki, Główny Inspektor Pracy
Biura Rzecznika Praw Obywatelskich: Jakub Królikowski, Zastępca Dyrektora Zespołu do spraw Sygnalistów BRPO
Ministerstwa Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej: Mirosława Brzostek-Kleszcz, Zastępca Dyrektora Departamentu Prawa Pracy
Business Center Club: Jarosław Grzegorz, ekspert BCC ds. przeciwdziałania nadużyciom gospodarczym (m.in. VAT) oraz systemów zapewnienia zgodności (“compliance”)
Szanowni Państwo,
z ogromną przyjemnością zapraszam Państwa na seminarium poświęcone zagadnieniu ochrony sygnalistów, ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmów zgłaszania działań o charakterze korupcyjnym.
Spotkanie odbędzie się stacjonarnie w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie
30 października 2025 r., w godzinach 12:00–14:00
budynek G, Aula I, Al. Niepodległości 162
zdalnie przez platformę MS Teams.
W codziennej pracy wielu pracowników styka się z nieetycznymi praktykami – kumoterstwem, nepotyzmem lub działaniami promującymi osoby niekompetentne, lecz wpływowe. Tego rodzaju układy, zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym, utrudniają rzetelne wykonywanie obowiązków, ograniczają rozwój zawodowy i negatywnie wpływają na dobrostan psychofizyczny pracownika.
Jednym z instrumentów prawnych służącym przeciwdziałaniu tym zjawiskom jest ustawa o ochronie sygnalistów. Choć to stosunkowo nowe narzędzie, budzi ono duże nadzieje i oczekiwania.
Celem seminarium jest przede wszystkim omówienie kluczowych mechanizmów ochronnych przewidzianych w ustawie o ochronie sygnalistów oraz próba odpowiedzi na pytania dotyczące jej praktycznego funkcjonowania:
czy przewidziane w ustawie mechanizmy są skuteczne z punktu widzenia formalnoprawnego?
jakie są przyczyny jej ograniczonego stosowania?
jakie miejsce ustawa zajmuje w systemie prawa pracy?
jakie działania mogą stanowić podstawę do uruchomienia jej procedur – zwłaszcza w kontekście zachowań o charakterze korupcyjnym?
czy ustawa ułatwia „zachowanie się przyzwoicie” bez narażania się na negatywne konsekwencje ze strony funkcjonujących układów instytucjonalnych, takich jak kliki, koterie lub nieformalne sieci wpływów?
jakie środki ochrony przysługują sygnaliście w przypadku ujawnienia jego tożsamości i zastosowania wobec niego „systemowego” mobbingu lub dyskryminacji?
Seminarium kierowane jest do szerokiego grona odbiorców, ze szczególnym uwzględnieniem studentów, którzy jako przyszli pracownicy i liderzy różnych organizacji powinni już dziś zdobywać wiedzę na temat etycznych standardów pracy, mechanizmów ochrony sygnalistów oraz sposobów przeciwdziałania korupcji.
Wierzę, że spotkanie to stanie się ważnym głosem w debacie nie tylko o potrzebie tworzenia i wdrażania polityk ochronnych (kodeksów, procedur, wytycznych), ale przede wszystkim o konieczności realnego przestrzegania podstawowych wartości i praw pracowniczych. Liczę również na to, że przyczyni się ono do podniesienia świadomości w zakresie dostępnych pracownikom narzędzi ochrony prawnej.
Serdecznie zapraszam,
Łukasz Dawid Dąbrowski
adiunkt, Instytut Gospodarki Światowej
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Adwokat
Biogram SGH – Link do biogramu
ORCID – Link do ORCID
Publikacja: Prawo pracy w zarysie – Link do publikacji
Publikacja: Przestępczość korupcyjna w świetle prawa międzynarodowego – Link do publikacji
1. Corrumpere - „łamać” lub „psuć”
Słowo „korupcja” pochodzi od łacińskiego corrumpere, oznaczającego „łamać” lub „psuć”. W języku polskim pierwotnie odnosiło się do rozkładu i zepsucia, później zaczęło oznaczać również demoralizację i przekupstwo. W ujęciu językowym i społecznym korupcja łączy się z pojęciami takimi jak łapówka, nepotyzm, protekcjonizm czy defraudacja środków publicznych.
Korupcja to naruszenie uczciwości, zasad moralnych oraz sprzeniewierzenie się obowiązkom przez funkcjonariusza publicznego w celu uzyskania korzyści osobistej. W potocznym znaczeniu jest to przekupstwo, czyli podporządkowywanie – w zamian za ukrytą korzyść – działań osób lub instytucji, które powinny pozostać niezależne i bezstronne.
2. Ujęcie etyczne korupcji
W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że korupcja:
oznacza demoralizację i naruszanie zasad sprawiedliwego dostępu do dóbr publicznych,
jest synonimem chciwości i łapownictwa, prowadzącym do przedkładania interesu prywatnego nad publiczny,
symbolizuje zepsucie relacji społecznych.
W naukach społecznych korupcja definiowana jest najczęściej jako wykorzystywanie władzy publicznej do osiągania prywatnych korzyści. Definicja ta podkreśla trzy zasadnicze elementy zjawiska:
co zostało zrobione (działanie sprzeczne z prawem lub etyką),
jak (w jaki sposób dokonano nadużycia),
przez kogo (osobę dysponującą władzą, wpływem lub dostępem do dóbr publicznych).
3. Zakres zjawiska – sektor publiczny i prywatny
Korupcja nie ogranicza się wyłącznie do sfery publicznej. Może występować również w sektorze prywatnym, gdzie przybiera formę nadużyć w relacjach gospodarczych, nieuczciwej konkurencji lub konfliktu interesów.
Korupcja jest formą złamania zasady rozdziału życia zawodowego i prywatnego, zgodnie z którą więzi rodzinne lub osobiste nie powinny wpływać na decyzje ekonomiczne. Naruszenie tej zasady prowadzi do osłabienia zaufania i efektywności działania instytucji oraz przedsiębiorstw.
4. Pojmowanie korupcji w dokumentach międzynarodowych i ustawach
W wielu aktach międzynarodowych nie występuje ścisła definicja korupcji. Zamiast tego dokumenty te wskazują konkretne typy czynów zabronionych, które stanowią jej przejawy – np. łapownictwo, nadużycie władzy, sprzeniewierzenie, handel wpływami.
Przestępstwa korupcyjne w Kodeksie karnym
Polski Kodeks karny nie zawiera jednej definicji korupcji, lecz obejmuje szereg przestępstw, które razem tworzą kategorię tzw. przestępstw korupcyjnych. W sensie prawnym korupcja to przede wszystkim udzielanie, obiecywanie lub przyjmowanie korzyści majątkowej lub osobistej w związku z pełnieniem funkcji publicznej, gospodarczej lub zawodowej.
W polskim prawie można wyróżnić dwa podstawowe obszary korupcji:
korupcję urzędniczą (publiczną) – związaną z funkcjonariuszami publicznymi,
korupcję gospodarczą (komercyjną) – dotyczącą sektora prywatnego i obrotu gospodarczego.
1. Korupcja urzędnicza (publiczna)
a) Łapownictwo bierne – art. 228 kk
Dotyczy przyjmowania lub żądania korzyści majątkowej lub osobistej przez funkcjonariusza publicznego (lub osobę pełniącą funkcję publiczną) w zamian za działanie lub zaniechanie naruszające jego obowiązki.
b) Łapownictwo czynne – art. 229 kk
Polega na udzieleniu, obiecaniu lub wręczeniu korzyści majątkowej lub osobistej funkcjonariuszowi publicznemu w związku z pełnieniem przez niego funkcji.
c) Płatna protekcja – art. 230 i 230a kk
To żądanie lub przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za pośrednictwo w załatwieniu sprawy w instytucji publicznej, niezależnie od rzeczywistego wpływu danej osoby na jej wynik.
d) Nadużycie funkcji – art. 231 kk
Przestępstwo nadużycia uprawnień przez funkcjonariusza publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej albo wyrządzenia szkody.
2. Korupcja gospodarcza (komercyjna)
a) Łapownictwo menedżerskie – art. 296a kk
Dotyczy przyjmowania lub wręczania korzyści przez osoby zajmujące się działalnością gospodarczą w zamian za działanie lub zaniechanie mogące naruszać obowiązki wobec podmiotu, w którym są zatrudnione.
b) Sprzedajność osób pełniących funkcje społeczne – art. 296b kk
Obejmuje przyjmowanie korzyści w związku z pełnieniem funkcji w organizacjach społecznych, zawodowych, sportowych itp.
3. Inne czyny o charakterze korupcyjnym
Art. 250a kk – penalizuje korupcję wyborczą, czyli oferowanie lub przyjmowanie korzyści w zamian za głos w wyborach lub referendum.
Art. 305 kk – odnosi się do nieuczciwej konkurencji w zamówieniach publicznych, czyli nakłaniania do odstąpienia od przetargu lub składania nieprawdziwych ofert.
Z kolei korupcją, w rozumieniu ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, jest czyn:
1) polegający na obiecywaniu, proponowaniu lub wręczaniu przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakichkolwiek nienależnych korzyści osobie pełniącej funkcję publiczną dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu jej funkcji;
2) polegający na żądaniu lub przyjmowaniu przez osobę pełniącą funkcję publiczną bezpośrednio, lub pośrednio, jakichkolwiek nienależnych korzyści, dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, lub przyjmowaniu propozycji lub obietnicy takich korzyści, w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu jej funkcji;
3) popełniany w toku działalności gospodarczej, obejmującej realizację zobowiązań względem władzy (instytucji) publicznej, polegający na obiecywaniu, proponowaniu lub wręczaniu, bezpośrednio lub pośrednio, osobie kierującej jednostką niezaliczaną do sektora finansów publicznych lub pracującej w jakimkolwiek charakterze na rzecz takiej jednostki, jakichkolwiek nienależnych korzyści, dla niej samej lub na rzecz jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania, które narusza jej obowiązki i stanowi społecznie szkodliwe odwzajemnienie;
4) popełniany w toku działalności gospodarczej obejmującej realizację zobowiązań względem władzy (instytucji) publicznej, polegający na żądaniu lub przyjmowaniu bezpośrednio lub pośrednio przez osobę kierującą jednostką niezaliczaną do sektora finansów publicznych lub pracującą w jakimkolwiek charakterze na rzecz takiej jednostki, jakichkolwiek nienależnych korzyści lub przyjmowaniu propozycji lub obietnicy takich korzyści dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania, które narusza jej obowiązki i stanowi społecznie szkodliwe odwzajemnienie.
5. Trudności definicyjne i ewolucja pojęcia
Z biegiem czasu pojęcie korupcji ulegało rozszerzeniu – obejmuje dziś nie tylko klasyczne przypadki przekupstwa, lecz także działania pośrednie, takie jak pranie pieniędzy, nepotyzm, nadużycia w gospodarowaniu środkami publicznymi czy wykorzystywanie informacji poufnych.
Zjawisko to staje się coraz bardziej złożone i trudne do jednoznacznego ujęcia w przepisach prawa. Z tego względu ścisłe, zamknięte definicje korupcji są niecelowe, a praktyka prawna dąży raczej do opisu konkretnych czynów korupcyjnych.
Wprowadzanie nowych typów przestępstw korupcyjnych ma na celu zwiększenie skuteczności ochrony prawnej i dostosowanie jej do coraz bardziej wyrafinowanych form nadużyć.
USTAWA z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów - link
1. Whistleblower = sygnalista
Whistleblower to osoba, która w dobrej wierze zgłasza lub ujawnia zachowania korupcyjne odpowiednim organom, zwykle w ramach własnej instytucji. Zjawisko whistleblowingu może występować we wszystkich typach organizacji – publicznych, prywatnych i społecznych.
W polskim porządku prawnym oraz w literaturze przyjęto określenie „sygnalista” jako odpowiednik angielskiego terminu whistleblower.
Zgodnie z ustawą, sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa, uzyskaną w związku z wykonywaną pracą. Ochrona dotyczy nie tylko pracowników, lecz także pracowników tymczasowych, osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych czy wykonujących obowiązki w innej formie prawnej.
Naruszeniem prawa w rozumieniu ustawy jest działanie lub zaniechanie sprzeczne z przepisami prawa albo mające na celu ich obejście, dotyczące określonych w ustawie obszarów, takich jak m.in. zamówienia publiczne, bezpieczeństwo produktów, ochrona środowiska, finanse publiczne lub przeciwdziałanie korupcji.
W praktyce whistleblowing ma na celu ujawnianie nieprawidłowości w interesie publicznym i zapewnienie przejrzystości działań instytucji, przy jednoczesnej ochronie osoby zgłaszającej przed działaniami odwetowymi.
2. Ochrona tożsamości sygnalisty
Dane osobowe pracownika, który zgłasza naruszenia prawa, w tym zachowania korupcyjne, są chronione i nie mogą być ujawnione osobom nieupoważnionym. Ujawnienie tożsamości sygnalisty jest dopuszczalne jedynie za jego wyraźną zgodą lub wtedy, gdy wymaga tego prawo – na przykład w związku z prowadzonym postępowaniem sądowym lub przygotowawczym, aby zagwarantować prawo do obrony osobie, której dotyczy zgłoszenie.
3. Zakaz działań odwetowych
Sygnalista jest chroniony przed wszelkimi formami odwetu. Niedopuszczalne jest podejmowanie wobec niego jakichkolwiek działań, prób czy gróźb, które mogłyby stanowić formę represji. Zakaz obejmuje m.in. rozwiązanie lub wypowiedzenie umowy o pracę, odmowę zatrudnienia, obniżenie wynagrodzenia, pominięcie przy awansie lub przyznawaniu świadczeń, a także przeniesienie na inne stanowisko, negatywną ocenę pracy, kary dyscyplinarne, mobbing, zastraszanie czy dyskryminację.
Jeśli dojdzie do sporu, to na pracodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia, że jego działania nie miały charakteru odwetowego. Sygnalista, który doznał odwetu, ma prawo do odszkodowania nie niższego niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie.
4. Ochrona osób współpracujących z podmiotem na innej podstawie niż stosunek pracy
Ochrona przysługuje również osobom, które świadczą pracę lub usługi na podstawie innej umowy niż umowa o pracę, np. umowy cywilnoprawnej, kontraktu menedżerskiego czy umowy o świadczenie usług. Wobec takich osób także nie można podejmować działań odwetowych, w tym wypowiadać lub rozwiązywać umów, odmawiać udzielenia koncesji, zezwoleń czy ulg.
5. Odpowiedzialność sygnalisty
Sygnalista ponosi odpowiedzialność tylko w przypadku, gdy świadomie zgłosił lub ujawnił nieprawdziwe informacje. Osoby, których dobra osobiste zostały naruszone takim działaniem, mogą domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia.
Jeśli jednak sygnalista działał w dobrej wierze – czyli miał uzasadnione podstawy sądzić, że jego zgłoszenie jest niezbędne do ujawnienia naruszenia prawa – nie ponosi odpowiedzialności cywilnej, dyscyplinarnej ani karnej. Może również wystąpić o umorzenie postępowania prowadzonego przeciwko niemu.
6. Nieważność postanowień ograniczających prawo do zgłoszenia
Każde postanowienie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, które ogranicza lub wyłącza prawo do dokonania zgłoszenia, ujawnienia publicznego albo przewiduje możliwość stosowania działań odwetowych, jest nieważne z mocy prawa.
7. Formy zgłoszenia naruszeń prawa
Ustawa przewiduje trzy sposoby dokonywania zgłoszeń: wewnętrzne, zewnętrzne oraz publiczne.
a) Zgłoszenie wewnętrzne
Dokonywane jest w ramach organizacji, np. do pracodawcy.
Obowiązek ustanowienia procedury zgłoszeń wewnętrznych mają pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 osób. Procedura ta powinna zapewniać poufność, ochronę tożsamości sygnalisty i osób, których zgłoszenie dotyczy, oraz określać sposób podejmowania działań następczych. Pracodawca ma obowiązek konsultować jej treść ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników.
b) Zgłoszenie zewnętrzne
Można je skierować do Rzecznika Praw Obywatelskich lub właściwego organu publicznego. Sygnalista nie ma obowiązku wcześniejszego zgłaszania naruszenia wewnętrznie. Na jego żądanie organ publiczny w ciągu miesiąca wydaje zaświadczenie potwierdzające objęcie ochroną prawną.
c) Ujawnienie publiczne
Polega na przekazaniu informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej, np. poprzez media.
Sygnalista podlega ochronie, jeżeli:
po dokonaniu zgłoszenia wewnętrznego i zewnętrznego nie podjęto żadnych działań ani nie udzielono odpowiedzi,
po zgłoszeniu zewnętrznym organ publiczny nie zareagował,
istnieją szczególne okoliczności, takie jak bezpośrednie zagrożenie interesu publicznego, ryzyko odwetu wobec sygnalisty, niskie prawdopodobieństwo skutecznego przeciwdziałania naruszeniu lub możliwość zniszczenia dowodów.
8. Zgłoszenie do prasy
Jeżeli sygnalista przekazuje informacje bezpośrednio mediom, obowiązują przepisy ustawy Prawo prasowe. Dziennikarz ma obowiązek chronić dane umożliwiające identyfikację sygnalisty, a także osób udzielających informacji, jeśli zażądały one zachowania anonimowości. Tajemnica dziennikarska chroni więc źródło informacji przed ujawnieniem.
9. Sankcje za naruszenie przepisów
Ustawa przewiduje odpowiedzialność karną dla osób, które naruszają przepisy dotyczące ochrony sygnalistów – w szczególności za ujawnienie tożsamości sygnalisty lub podejmowanie wobec niego działań odwetowych.
Szukasz tematu pracy dyplomowej, który nie tylko spełnia wymagania akademickie, ale także dotyczy rzeczywistych problemów?
Zakres proponowanych tematów obejmuje zagadnienia istotne z perspektywy współczesnych procesów gospodarczych, prawnych i społecznych, analizowanych w ujęciu krajowym oraz międzynarodowym.
🌍 Handel międzynarodowy i prawo handlu międzynarodowego
Analiza mechanizmów kształtujących globalny obrót towarami i usługami oraz regulacji prawnych stanowiących podstawę funkcjonowania współczesnych rynków międzynarodowych.
💼 Handel zagraniczny i prawo handlu zagranicznego
Badanie relacji gospodarczych między państwami, ze szczególnym uwzględnieniem wymiany handlowej, barier celnych oraz regulacji prawnych wpływających na przepływ towarów i usług.
🤝 Inwestycje zagraniczne i międzynarodowe umowy inwestycyjne
Analiza systemów ochrony inwestycji, zakresu zobowiązań państw oraz praw inwestorów, a także mechanizmów rozstrzygania sporów w drodze arbitrażu międzynarodowego.
👷 Świadczenie pracy w ujęciu krajowym i międzynarodowym
Porównawcze ujęcie regulacji prawa pracy w różnych jurysdykcjach, obejmujące zarówno normy krajowe, jak i standardy wynikające z aktów prawa międzynarodowego.
🔐 Cyfryzacja - cyberbezpieczeństwo
Ujęcie prawne i organizacyjne cyfryzacji, digitalizacji, cyberbezpieczeństwa, ochrony danych oraz współpracy międzynarodowej w zakresie bezpieczeństwa teleinformatycznego.
📈 Rynki regulowane – mechanizmy i wyzwania
Charakterystyka funkcjonowania rynków podlegających szczególnym reżimom prawnym, rynku komunikacji elektronicznej, energii lub transportu, i innych sektorów strategicznych.
💡 Znaczenie podjęcia wskazanej problematyki
Realizacja pracy dyplomowej w wybranym obszarze umożliwia:
pogłębienie wiedzy specjalistycznej w zakresie analizowanych zagadnień,
rozwinięcie umiejętności identyfikacji oraz interpretacji złożonych problemów prawnych i gospodarczych,
odniesienie treści badawczych do realnych procesów kształtujących współczesne życie gospodarcze, polityczne i społeczne.
Are you looking for a thesis topic that not only meets academic requirements but also engages with real-world issues?
The scope of the proposed topics covers issues of significance from the perspective of contemporary economic, legal, and social processes, examined in both national and international contexts.
🌍 International Trade and International Trade Law
Analysis of the mechanisms shaping the global exchange of goods and services, as well as the legal frameworks underpinning the functioning of contemporary international markets.
💼 Foreign Trade and Foreign Trade Law
Examination of economic relations between states, with particular focus on trade exchange, customs barriers, and legal regulations affecting the movement of goods and services.
🤝 Foreign Investments and International Investment Agreements
Analysis of investment protection systems, the scope of state obligations and investor rights, as well as dispute resolution mechanisms through international arbitration.
👷 Employment in National and International Contexts
Comparative study of labour law regulations across various jurisdictions, encompassing both domestic norms and standards derived from international legal instruments.
🔐 Digitalization - Cybersecurity
Legal and organisational aspects of digitisation, cybersecurity, data protection and international cooperation in the field of information and communication security.
📈 Regulated Markets – Mechanisms and Challenges
Characteristics of markets subject to special legal regimes, including electronic communications, energy, transport, and other strategic sectors.
💡 Significance of Addressing the Selected Issues
Conducting a thesis in one of the proposed areas allows for:
deepening specialist knowledge in the chosen field of study,
developing skills in identifying and interpreting complex legal and economic problems,
relating research findings to real processes shaping contemporary economic, political, and social life.