Suda çözündüğünde H+ iyonu oluşturan maddelere asit denir.
HCl ——> H+ + Cl–
Hidro klorik asit
HNO3 —–> H+ + NO3–
Nitrik asit
H2SO4 —–> 2 H+ + SO4-2
Sülfürik asit
Asitlerin genel olarak yapısında Hidrojen olduğu gözlenir. Ancak bazı özel durumlar vardır. NH3 bileşiğinde Hidrojen olmasına rağmen bazdır.
Bazı bileşikler yapısında Hidrojen bulundurmaz fakat suda çözündüklerinde H+ iyonu oluştururlar.
CO2 + H2O —–> 2 H+ + CO3-2
Karbondioksit
1. Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir.
2. Tatları ekşidir .
3. Metaller ile tepkimeye girerek (H2) hidrojen gazının açığa çıkarır. Bu nedenle metal kaplarda saklanmaz.
4. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
5. Tahrip edici özelliğe sahiptir. ( Mermeri aşındırır, kumaşı deler, deriyi yakar )
6. Bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.
7. pH değerleri 7 den küçüktür.
8. Sulu çözeltilerinde H+ iyonu oluşturur.
pH (Power of Hydrogen) Kavramı: Bir çözeltinin asit yada baz olma derecesi pH derecesi ile ölçülür. pH cetveli 0-14 arasında değişmektedir. 0-7 arası asit, 7-14 arası baz özelliktedir. 7 ise nötrdür.
pH Cetveli
Ayıraç (Belirteç, indikatör): Bir maddeyi başka maddeden ayırt etmemizi sağlar.
Bazı ayıraçlar
Turnusol Kağıdı: Asitlerde kırmızı, bazlarda mavi renk alır.
Fenolftalein çözeltisi: Asitlerde renksiz, bazlarda pembe renk alır.
Metil Oranj çözeltisi: Asitlerde kırmızı, bazlarda sarı renk alır.
Mor Lahana Suyu: Asitlerde kırmızı, bazlarda mavi
Amfoter Metaller: Hem asitlerle, hemde bazlarla tepkimeye giren metallerdir.
Amfoter metaller Zn, Al, Sn, Cr, Pb dir (Zeynep Al Sana Kırmızı Pabuç olarak kodlanabilir.)
Asitler günlük hayatta ve sanayide kullanılmaktadır. Bazı asitler ve kullanım alanları aşağıda belirtilmiştir.
Asit Sistematik Adı Piyasa adı Kullanım Alanı
HCl Hidroklorik asit Tuz ruhu Temizlik ürünlerinde kullanılır.
HNO3 Nitrik asit Kezzap Dinamit yapımında ve gübre üretiminde kullanılır.
H2SO4 Sülfürik asit Zaç yağı Gübre ve boya sanayinde, patlayıcı yapımında kullanılır.
H3PO4 Fosforik asit Fosfat asidi Gübre üretimi, ilaç ve gıda sanayinde kullanılır.
Sirkede ———————————- Asetik asit
Limonda ——————————– Sitrik asit
Elmada ———————————- Malik asit
Çilekte ———————————– Folik asit
Üzümde ——————————— Tartarik asit
Süt, yoğurt —————————— Laktik asit
Turşu, ketçap, meyve suyu————Benzoik asit (Koruyucu madde)
Reçel, marmelat————————-Sorbik asit (Koruyucu madde)
Gazoz ———————————– Karbonik asit
Kolalı içecekler————————–Fosforik asit
Karınca ———————————-Formik asit
Suda çözündüğünde OH– iyonu veren maddelere baz denir.
NaOH ———> Na+ + OH–
Sodyum hidroksit
KOH ———-> K+ + OH–
Potasyum hidroksit
Mg(OH)2 ———->Mg+2 + 2OH–
Magnezyum hidroksit
Ca(OH)2 ———->Ca+2 + 2OH–
Kalsiyum hidroksit
Bazı bileşikler yapılarında OH– iyonu içermesine rağmen baz değildir. CH3COOH baz değil asittir.
Bazı bileşiklerin yapısında OH– iyonu içermemesine rağmen bazdır. NH3 baz özellik gösterir.
NH3 + H2O ———-> NH4+ + OH–
Amonyak
1. Tatları acıdır.
2. Ele kayganlık hissi verir.
3. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
4. Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirir.
5. Sulu çözeltilerin de OH– iyonu oluşturur.
6. Asitlerle tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.
7. pH değerleri 7 den büyüktür.
8. Metallere etki etmez, cam ve porseleni aşındırır.
Bazlar günlük hayatta ve sanayide kullanılmaktadır. Bazı bazlar ve kullanım alanları aşağıda belirtilmiştir.
Temizlik malzemelerinin geneli bazdır.
Baz Sistematik Adı Piyasa adI Kullanım Alanı
NaOH Sodyum hidroksit Sud kostik Sabun, kağıt, boya, deterjan, yapay ipek yapımında kullanılır.
KOH Potasyum hidroksit Potas kostik Sabun, pil, gübre yapımında kullanılır.
Ca(OH)2 Kalsiyum hidroksit Sönmüş kireç Kireç ve çimento yapımında kullanılır.
NH3 Amonyak Amonyak Gübre üretimi, temizlik maddeleri, çamaşır suyu yapımında kullanılır.
Hidroklorik asit———– -1
Sülfürik asit —————0.3
Mide asidi ——————1
Nitrik asit—————— 1
Gazlı içecek —————-2.4
Kola ————————-2.5
Limon ———————–2.3
Sirke ————————2.9
Portakal suyu ————–3.5
Domates suyu ————–4.2
Asit yağmuru —————5.6<
Kahve ———————–5.0
Çay ————————–5.5
İdrar ————————6.0
Süt ————————–6.5
Saf Su ———————-7
Tükürük ——————–7.2
Kan ————————-7.4
Göz yaşı ——————–7.4
Safra sıvısı —————–7-8
Deniz suyu —————–8.0
El sabunu ——————10.5
Amonyak ——————11.5
Kalsiyum hidroksit ——–12.4
Çamaşır suyu ————–12.5
Sodyum hidroksit ———13.5
Çikolata, mayonez, arap sabunu, cam silme sıvısı, hamur kabartma tozu, mide şurubu, kül —-> baz
Yoğurt, aspirin —> asit
Asitler ve bazlar tahriş edici (aşındırıcı) özelliğe sahiptir. Bu nedenle asit ve bazları kullanırken, taşırken dikkatli olmamız gerekir. Laboratuvar, mutfak, banyoda kullanılan asit ve bazların etkilerinden korunmak için eldiven takılmalı, gözlük kullanılmalıdır.
Asit ve bazların kullanımında tuz ruhu ve çamaşır suyu gibi kesinlikle karışımlar yapmamalıyız. Temizlik yapılan ortamın iyice havalandırılmasını sağlamalıyız.
Asitler metal, mermer yüzeyleri aşındırır. Dişlerin çürümesine neden olur. Asitli içecekler ülser, reflü, gastrit hastalıklarına neden olur.
Bazlar cam ve porselen eşyaları aşındırır. Kristal cam eşyalar zamanla matlaşır.
Fabrika bacalarından, otomobil egzozlarından çıkan zehirli gazlar (SO2, NO2, CO2) havada yağmur damlaları ile birleşerek asit yağmurlarını oluşturur. Asit yağmurunun pH değeri 5.6 dan küçüktür.
SO2 + H2O ——-> H2SO4 (Sülfürik asit)
NO2 + H2O ——-> HNO3 (Nitrik asit)
CO2 + H2O ——-> H2CO3 (Karbonik asit)
Not: CO2 oluşturduğu karbonik asit diğerlerine göre zayıf bir asittir. Asit yağmurlarında en zararlı olan SO2 ve NO2 dir. Bu nedenle fosil yakıtlardan en zararsızı doğal gazdır. (Sadece CO2 ve H2O oluşmaktadır.)