จากคำบอกเล่าต่อๆกันมา ชุมชนรูสะมิแลในอดีตเป็นชุมชนที่ประกอบไปด้วยชาวไทยมุสลิมทั้งสิ้น มีบ้านเรือนไม่กี่หลังคาเรือน พื้นที่เป็นหาดทรายสีขาวที่มีต้นสนเรียงกัน ๙ ต้น คนสมัยนั้นเลยตั้งชื่อตามจำนวนต้นสนที่มีอยู่ แต่ตั้งเป็นภาษามลายูคือ ฆูสะมิแล ที่รวมคำมาจาก “ต้นสน” ในภาษามลายู เรียกว่า ฆู และ “เก้าต้น” ในภาษามลายูเรียกว่า สะมิแล รวมกันเป็น ฆูสะมิแล จากพื้นที่ที่เป็นหาดทรายสีขาวในรูสะมิแล ณ ตอนนั้น กลายเป็นดินโคลนในปัจจุบัน ชาวรูสะมิแลเชื่อว่า เนื่องมาจากคำสาปที่เกิดขึ้นกับเหตุการณ์ที่ทหารชาวญี่ปุ่นเข้ามายึดครองพื้นที่ เป็นเวลาประมาณ ๒ ปี และให้ชาวไทยมุสลิมที่อยู่ในพื้นที่เป็นทาสรับใช้ เมื่อทหารชาวญี่ปุ่นอพยพออกจากพื้นที่ดังกล่าว จากที่เคยเป็นหาดทรายสีขาว ก็กลายเป็นดินโคลนมาจนถึงปัจจุบัน ต่อมาในพื้นที่มีจำนวนประชาชนมากขึ้นออเริ่มมีชาวไทยพุทธเข้ามาอาศัย คำว่า ฆู เปลี่ยนเป็น รู เนื่องจากชาวไทยพุทธที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ พูดคำว่า ฆู ไม่ได้ จากฆู เลยกลายเป็น รู จึงทำให้ชื่อชุมชน ฆูสะมิแล เป็นรูสะมิแล จนถึงปัจจุบันนี้
ตำบลรูสะมิแล มีฐานะเป็นนิติบุคคลและเป็นหน่วยงานบริหารราชการส่วนท้องถิ่นจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ.๒๔๙๖ และแก้ไขเพิ่มเติมถึงฉบับที่ ๑๒ พ.ศ.๒๕๔๖ มาตรา ๗ ซึ่งกระทรวงมหาดไทยได้ประกาศจัดตั้ง เมื่อวันที่ ๔ เดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ จัดตั้งเป็นเทศบาลตำบลรูสะมิแล เป็นตำบล ๑ ใน ๑๐ ของอำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี มีระยะห่างจากอำเภอเมืองปัตตานีและเทศบาลเมืองปัตตานีไปทางทิศตะวันตกประมาณ ๓ กิโลเมตร
ตำบลรูสะมิแล มีหมู่บ้านอยู่ในเขตการปกครอง จำนวน ๒ เขต ๖ หมู่บ้าน คือ
หมู่ที่ ๑ บ้านรูสะมิแล
หมู่ที่ ๒ บ้านบางปลาหมอ
หมู่ที่ ๓ บ้านดอนรัก
หมู่ที่ ๔ บ้านงาแม่
หมู่ที่ ๕ บ้านโคกสำโรง(บ้านพระยาเมือง)
หมู่ที่ ๖ บ้านสวนสมเด็จ
ประชากรในเขตเทศบาลตำบลรูสะมิแล มีทั้งหมด จำนวน ๘,๖๘๒ หลังคาเรือน มีประชากรรวม ๑๗,๘๓๘ คน แยกเป็น ชาย จำนวน ๘,๔๔๓ คน หญิง จำนวน ๙,๓๙๕ คน มีความหนาแน่นเฉลี่ย ๑,๓๒๑ คน/ตารางกิโลเมตร ประชากรประมาณร้อยละ ๙๐ นับถือศาสนาอิสลาม
ตำบลรูสะมิแล เป็นตำบลที่มีสภาพพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบชายฝั่งทะเล และมีเขตพื้นที่ติดต่อกับเทศบาลเมืองปัตตานี การประกอบอาชีพของประชากรจึงมีความหลากหลาย และสามารถแบ่งเป็นสัดส่วนได้โดยประมาณ คือ
อาชีพรับจ้าง จำนวน ๕๐ %
อาชีพค้าขาย จำนวน ๓๐ %
อาชีพการประมงชายฝั่ง จำนวน ๑๕ %
อาชีพอื่นๆ จำนวน ๕ %
ปั๊มน้ำมันและก๊าซ จำนวน ๕ แห่ง
- ปั๊มน้ำมันบางจาก หมู่ที่ ๔
- ปั๊มน้ำมันซัสโก้ หมู่ที่ ๕
- ปั๊มน้ำมัน ปตท. หมู่ที่ ๕
- ปั๊มน้ำมัน พี ที หมู่ที่ ๕
- ปั๊มน้ำมันเอสโซ่ หมู่ที่ ๖
ธนาคาร จำนวน ๓ แห่ง
- ธนาคารกรุงเทพจำกัดมหาชน หมู่ที่ ๕
- ธนาคารไทยพาณิชย์จำกัดมหาชน หมู่ที่ ๖
- ธนาคารออมสิน หมู่ที่ ๕
โรงแรม จำนวน ๔ แห่ง
- โรงแรม ซี.เอส.ปัตตานี หมู่ที่ ๔
- โรงแรมเซฟเฮาส์ หมู่ที่ ๔
- โรงแรมเซาร์เทิรน์วิว หมู่ที่ ๔
- โรงแรมปาคร์วิว หมู่ที่ ๕
โรงงานอุตสาหกรรม จำนวน ๓ แห่ง
- บริษัทปัตตานีคอนกรีต (จำกัด) หมู่ที่ ๔
- บริษัทปัตตานีอุตสาหกรรม ๑๙๙๒ (ปาแท็กซ์) หมู่ที่ ๓
- โรงงานน้ำแข็งร่วมมิตร หมู่ที่ ๕
บริษัท/ห้างร้าน/ร้านค้า จำนวน ๒๕๐ แห่ง
หมู่บ้านจัดสรร จำนวน ๘ แห่ง
- หมู่บ้านนครินทร์ หมู่ที่ ๑
- หมู่บ้านเมืองเอกธานี หมู่ที่ ๑
- หมู่บ้านอยู่เจริญ หมู่ที่ ๑
- หมู่บ้านออมทอง หมู่ที่ ๔
- หมู่บ้านลดาวัลย์ หมู่ที่ ๔
- หมู่บ้านชูเกียรติธานี หมู่ที่ ๔
- หมู่บ้านเสรี หมู่ที่ ๖
- หมู่บ้านออมทรัพย์ หมู่ที่ ๔
ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพ รับจ้างทั่วไป ธุรกิจร้านค้าและบริการ และประมงขนาดเล็ก
การเกษตรกรรม
ประชากรส่วนใหญ่ไม่มีการประกอบอาชีพทางด้านการเกษตร เนื่องจากพื้นที่ไม่เอื้ออำนวย ดินมีสภาพเป็นโคลนเลนไม่เหมาะกับการเพาะปลูก พื้นที่ส่วนใหญ่จึงใช้เป็นที่อยู่อาศัย มีเพียงราษฎรบางส่วนในหมู่ที่ ๒ หมู่ที่ ๓ และหมู่ที่ ๔ มีการเลี้ยงกุ้ง เลี้ยงปลาในกระชัง และปลูกพืชผักสวนครัวเพียงเล็กน้อย
การอุตสาหกรรม
ส่วนใหญ่เป็นอุตสาหกรรมขนาดเล็กมีจำนวนโรงงานอุตสาหกรรมอยู่ในเขตพื้นที่เทศบาลตำบลรูสะมิแล เพียง ๓ แห่ง ได้แก่ โรงงานผลิตที่นอนจากยางพารา (บริษัท ปัตตานีอุตสาหกรรม ๑๙๙๒) โรงงานผลิตคอนกรีต (บริษัทปัตตานีคอนกรีตจำกัด) และโรงงานน้ำแข็งร่วมมิตร
การพาณิชยกรรม / การบริการ
ประชากรในเขตเทศบาลตำบลรูสะมิแล ส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพด้านการค้าขายและการ
บริการ แต่มีลักษณะเป็นรายย่อย ส่วนมากจะเป็นร้านค้าประเภทเครื่องอุปโภค/บริโภค ร้านอาหาร และธุรกิจขนาดกลาง ได้แก่ โรงแรม จำนวน ๔ แห่ง ปั๊มน้ำมันและก๊าซ จำนวน ๔ แห่ง และธนาคาร จำนวน ๓ แห่ง ห้างสรรพสินค้าบิ๊กซีซุปเปอร์เซ็นเตอร์ จำนวน ๑ แห่ง นอกจากนี้ยังมีลานค้าชุมชนและตลาดนัดชุมชนรูสะมิแล ซึ่งเป็นตลาดนัดที่มีชื่อเสียงในการซื้อ- ขาย เสื้อผ้าและของใช้มือสอง มีทุกวันอาทิตย์ตั้งอยู่ในบริเวณหมู่ที่ ๑ บ้านรูสะมิแล
การท่องเที่ยว
สถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญในเขตพื้นที่ คือ บริเวณหมู่ที่ ๖ บ้านสวนสมเด็จ มีสวนสาธารณะสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี และสวนเจ้าทะเลซึ่งมีอนุสาวรีย์กรมหลวงชุมพร เขตอุดมศักดิ์ ประดิษฐานอยู่ ปัจจุบันสถานที่ทั้ง ๒ แห่ง อยู่ในเขตความดูแลรับผิดชอบของเทศบาลเมืองปัตตานี นอกจากนี้ในเขตพื้นที่ หมู่ที่ ๑ บ้านรูสะมิแล และหมู่ที่ ๒ บ้านบางปลาหมอ ยังมีคลองชลประทานไหลลงสู่อ่าวไทย มีประตูระบายน้ำ ทำให้บริเวณนี้มีทัศนียภาพที่สวยงาม มีปลาชุกชุม เหมาะแก่การพักผ่อนหย่อนใจ และผู้ที่นิยมกีฬาตกปลา
สุขภาพอนามัยของประชาชนส่วนใหญ่มีสุขภาพแข็งแรง มีสถานพยาบาลประจำตำบล จำนวน ๑ แห่ง คือ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลรูสะมิแล และอยู่ห่างจากโรงพยาบาลประจำจังหวัดปัตตานี ประมาณ ๒.๕ กิโลเมตร มีสถานพยาบาลเอกชนจำนวน ๒ แห่ง คือ ศักดิ์คลินิก บริเวณหมู่ที่ ๔ และคลินิกหมอจุฑามาศ บริเวณหมู่ที่ ๑ มีร้านขายยาแผนปัจจุบันจำนวน ๑ ร้าน บริเวณหมู่ที่ ๖
ประชากรในเขตตำบลรูสะมิแล อัตราการมีและการใช้ส้วมราดน้ำ ๑๐๐%
ภายในเขตเทศบาลตำบลรูสะมิแล เหตุอาชญากรรมต่าง ๆ มีไม่มากนัก มีสถานีตำรวจชุมชนในเขตพื้นที่จำนวน ๑ แห่ง ตั้งอยู่บริเวณสวนสมเด็จฯ หมู่ที่ ๖ และอยู่ห่างจากสถานีตำรวจภูธรอำเภอเมืองปัตตานี ประมาณ ๓ กิโลเมตร
สภาพทางด้านสังคม
๑. การศึกษา
ในเขตเทศบาลตำบลรูสะมิแล มีสถานศึกษา ดังนี้
ระดับก่อนเกณฑ์ จำนวน ๑ แห่ง
ศูนย์อบรมเด็กก่อนเกณฑ์ประจำมัสยิดนูรุลรรุตฟี จะรังบาตู หมู่ที่ ๕
ระดับโรงเรียนประถมศึกษา จำนวน ๕ แห่ง
โรงเรียนบ้านรูสะมิแล หมู่ที่ ๑
โรงเรียนบ้านบางปลาหมอ หมู่ที่ ๒
โรงเรียนอนุบาลปัตตานี หมู่ที่ ๕
โรงเรียนอนุบาลสาธิตจังหวัดปัตตานี หมู่ที่ ๖
ศูนย์การศึกษาพิเศษประจำจังหวัดปัตตานี หมู่ที่ ๖
ระดับโรงเรียนมัธยมศึกษา จำนวน ๓ แห่ง
- โรงเรียนเจริญศรีศึกษา หมู่ที่ ๕ (เอกชน)
- โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี หมู่ที่ ๖
- โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ ที่ ๔๐ จังหวัดปัตตานี หมู่ที่ ๑
ระดับมหาวิทยาลัย จำนวน ๒ แห่ง
มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี หมู่ที่ ๖
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาลัยสงฆ์ปัตตานี (มจร.) หมู่ที่ ๖
ระดับอาชีวศึกษา/อุดมศึกษา จำนวน ๑ แห่ง
วิทยาลัยชุมชนปัตตานี หมู่ที่ ๖
อื่น ๆ จำนวน ๔ แห่ง
ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนประจำตำบลรูสะมิแล หมู่ที่ ๖
ที่อ่านหนังสือพิมพ์ประจำหมู่บ้าน (จำนวน ๖ หมู่บ้าน)
โรงเรียนตาดีกา หมู่ที่ ๑ (แห่งที่ ๑)
โรงเรียนตาดีกา หมู่ที่ ๑ (แห่งที่ ๒)
ศูนย์บริการสาธารณสุข จำนวน ๔ แห่ง
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพประจำตำบลรูสะมิแล หมู่ที่ ๑ ตำบลรูสะมิแล
- คลินิกเอกชนศักดิ์คลินิก หมู่ที่ ๔ ตำบลรูสะมิแล
- คลินิกหมอจุฑามาศ หมู่ที่ ๑ ตำบลรูสะมิแล
- ร้านยาเภสัช หมู่ที่ ๖ ตำบลรูสะมิแล
สถานที่ราชการอื่น ๆ จำนวน ๓๙ แห่ง
ศาลจังหวัดปัตตานี (๑๒ บัลลังก์)
มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี
วิทยาลัยชุมชนจังหวัดปัตตานี
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาปัตตานี เขต ๑
ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนอำเภอเมืองปัตตานี
ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนจังหวัดปัตตานี
สำนักงานขนส่งจังหวัดปัตตานี
สำนักงานตรวจคนเข้าเมืองปัตตานี
สำนักงานตำรวจน้ำปัตตานี
ศูนย์บำบัดรักษายาเสพติดปัตตานี
สถานสงเคราะห์เด็กจังหวัดปัตตานี
สำนักงานจัดหางานจังหวัดปัตตานี
สำนักงานพัฒนาฝีมือแรงงานจังหวัดปัตตานี
สำนักงานตรวจบัญชีสหกรณ์จังหวัดปัตตานี
สำนักงานสหกรณ์จังหวัดปัตตานี
สำนักงานประกันสังคมจังหวัดปัตตานี
สำนักงานปศุสัตว์จังหวัดปัตตานี
สำนักงานพาณิชย์จังหวัดปัตตานี
ศูนย์การศึกษาพิเศษจังหวัดปัตตานี
สำนักงานเกษตรจังหวัดปัตตานี
สำนักงานการไฟฟ้าส่วนภูมิภาคจังหวัดปัตตานี
สำนักงานกองร้อยอาสาสมัครรักษาดินแดนจังหวัดปัตตานี
สถานีวิทยุกระจายเสียง สวท.ปัตตานี
สถานีวิทยุกระจายเสียง มอ.ปัตตานี
สถานีวิทยุกระจายเสียง อสมท.ปัตตานี
สำนักงานสาธารณสุขอำเภอเมืองปัตตานี
ศูนย์เก็บเครื่องมืออุปกรณ์จักรกลขององค์การบริหารส่วนจังหวัดปัตตานี
สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดปัตตานี
สำนักงานบังคับคดีจังหวัดปัตตานี
สำนักงานสถานพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชนจังหวัดปัตตานี
สำนักงานสวัสดิการและคุ้มครองแรงงานจังหวัดปัตตานี
สำนักงานการขนส่งทางน้ำที่ ๔ สาขาปัตตานี
สำนักงานการท่องเที่ยวกีฬาและนันทนาการจังหวัดปัตตานี
สำนักงานด่านศุลกากรจังหวัดปัตตานี
สำนักงานการปฏิรูปที่ดินจังหวัดปัตตานี
องค์การอุตสาหกรรมห้องเย็นห้องเย็น
สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรจังหวัดปัตตานี
สถานีตำรวจน้ำแผนก ๒ กองกำกับการ ๔
สำนักงาน ป.ป.ช.ประจำจังหวัดปัตตานี ยะลา และนราธิวาส
สวนสาธารณะ / ที่สาธารณะ จำนวน ๓ แห่ง
สนามกีฬากลางจังหวัดปัตตานี
สวนสมเด็จพระศรีนครินทร์
สวนแม่ สวนลูก
๒. สถาบันและองค์กรทางศาสนา
วัด/สำนักสงฆ์ จำนวน ๓ แห่ง
วัดนพวงศาราม (วัดใหม่) หมู่ที่ ๕
วัดหลักเมือง หมู่ที่ ๖
วัดขจรประชาราม หมู่ที่ ๑
มัสยิด จำนวน ๑๐ แห่ง
- มัสยิดนูรุลฮัจน์ หมู่ที่ ๑
- มัสยิดนูรุลซาฮะดะห์ หมู่ที่ ๑
- มัสยิดบางหมอ หมู่ที่ ๒
- มัสยิดนูรุลฮูดา หมู่ที่ ๓
- บาลาเซาะห์บ้านดอนรัก หมู่ที่ ๓
- มัสยิดนูรุลอิสลาม หมู่ที่ ๔
- มัสยิดดารุลอิสลาม หมู่ที่ ๔
- มัสยิดนูรุลลุตฟี หมู่ที่ ๕
- บาลาเซาะห์บ้านกลูแป หมู่ที่ ๕
- มัสยิดกอลอบาละ หมู่ที่ ๖
โบสถ์ จำนวน ๒ แห่ง
- โบสถ์ในพื้นที่ หมู่ที่ ๑
- โบสถ์ในพื้นที่ หมู่ที่ ๕
๓. การสาธารณสุข
สุขภาพอนามัยของประชาชนส่วนใหญ่มีสุขภาพแข็งแรง มีสถานพยาบาลของรัฐและสถานพยาบาลเอกชน จำนวนทั้งสิ้น ๕ แห่ง คือ
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพประจำตำบลรูสะมิแล หมู่ที่ ๑ ตำบลรูสะมิแล อยู่ห่างจากโรงพยาบาลประจำจังหวัดปัตตานี ประมาณ ๒.๕ กิโลเมตร
- คลินิกเอกชนศักดิ์คลินิก หมู่ที่ ๔ ตำบลรูสะมิแล
- คลินิกหมอจุฑามาศ หมู่ที่ ๑ ตำบลรูสะมิแล
- ร้านยาเภสัช หมู่ที่ ๖ ตำบลรูสะมิแล
- ร้านขายยาแผนปัจจุบัน หมู่ที่ ๖ ตำบลรูสะมิแล