NIEUWS

Planetoide inslagsimulator  en de Planetoide inslagvergelijking

 De Maan in maart 2023

7 maart - Volle Maan. De Maan staat aan de andere kant van de Aarde dan de Zon en is voor ons volledig verlicht. Deze fase vindt plaats om 13:42 uur. Deze volle maan stond bij de vroege Indianenstammen bekend als de Wormmaan omdat dit de tijd van het jaar was waarin de grond zachter werd en de regenwormen weer tevoorschijn kwamen. Deze maan staat ook bekend als de Kraaienmaan, de Korstmaan, de Sapmaan en de Vastenmaan.

20 maart - Begin van de astronomische lente. Om 22:24 uur staat de zon precies boven de evenaar. Overal ter wereld is de dag en nacht gelijk (beide duren 12 uur). Dit is de zogenaamde lente-equinox op het noordelijk halfrond en de eerste dag van de herfst (herfstequinox) op het zuidelijk halfrond.

21 maart - Nieuwe Maan. De Maan zal zich aan dezelfde kant van de Aarde bevinden als de Zon en zal niet zichtbaar zijn aan de nachtelijke hemel. Deze fase vindt plaats om 18:25 uur. Dit is de beste tijd van de maand om zwakke objecten zoals sterrenstelsels en sterrenclusters waar te nemen omdat er geen maanlicht is dat stoort. Dit is ook de Ramadanmaan: het begin van de Islamitische vastenmaand. Die begint volgens de Umm al-Qura kalender van Saoedi-Arabië de volgende avond (22 maart) direct na zonsondergang. Ook in Nederland kunnen we dan bij heldere hemel de eerste maansikkel laag boven de westelijke horizon zien.

Let op: in de nacht van zaterdag 25 op zondag 26 maart begint de zomertijd. Vergeet niet om op 2.00 uur even op te staan om alle klokken op 3.00 uur te zetten. Deze abnormale toestand duurt tot 3.00 uur op zondag 29 oktober. Dan moeten we opnieuw opstaan om de klok terug te zetten op de juiste tijd: 2.00 uur. Sterrenwacht Presikheaven is om meerdere redenen voorstander van het afschaffen van de zomertijd.

De hemelobjecten

Hieronder staan enkele van de helderdere, interessantere hemelobjecten die deze maand aan de avondhemel te zien zijn (zie de maandelijkse hemelkaart). De objecten zijn gegroepeerd in drie categorieën. Objecten die gemakkelijk met het blote oog (dus zonder optische hulpmiddelen) kunnen worden gezien, objecten die gemakkelijk met een verrekijker kunnen worden gezien, en objecten die een telescoop nodig hebben om tot hun recht te komen. Merk op dat alle objecten (behalve de afzonderlijke sterren) indrukwekkender lijken wanneer ze door een telescoop of een zeer grote verrekijker worden bekeken. Ze zijn zo gegroepeerd om de aandacht te vestigen op objecten die kunnen worden waargenomen met de optische apparatuur waarover de sterrenkijker kan beschikken.

Tips voor het observeren van de nachtelijke hemel

Bij het observeren van de nachtelijke hemel, en in het bijzonder bij deep sky-objecten zoals sterrenhopen, nevels en sterrenstelsels, is het altijd het beste om vanaf een donkere locatie te observeren. Neem indien mogelijk waar vanaf een donkere locatie, weg van de lichtvervuiling die veel van de huidige grote steden omringt.

Je zult meer sterren zien nadat uw ogen zich aan de duisternis hebben aangepast - gewoonlijk ongeveer 10 tot 20 minuten nadat u naar buiten bent gegaan. Als u een zaklamp moet gebruiken om de sterrenkaart te bekijken, bedek de lamp dan met rood cellofaan. Zo blijft je zicht in het donker behouden.

Hoewel de maan een van de mooiste objecten is om door een telescoop te bekijken, is haar licht zo helder dat het de hemel helderder maakt en veel van de zwakkere objecten moeilijk te zien. Probeer daarom de avondhemel te observeren op maanloze nachten rond nieuwe maan of laatste kwartier.

Astronomische woordenlijst

Conjunctie - Een uitlijning van twee hemellichamen zodanig dat ze vanaf de aarde gezien de kleinste hoekafstand vertonen.

Sterrenbeeld - Een gedefinieerd gebied aan de hemel dat een sterrenpatroon bevat.

Diffuse nevel - Een gaswolk die verlicht wordt door nabije sterren.

Dubbelster - Twee sterren die dicht bij elkaar aan de hemel staan; 

ofwel verbonden door de zwaartekracht zodat ze om elkaar heen draaien (binaire ster) ofwel op verschillende afstanden van de aarde liggend (optische dubbelster).

Ecliptica - De baan van het middelpunt van de zon aan de hemelbol gezien vanaf de aarde.

Elongatie - De hoekafstand van twee hemellichamen. 

Voor Mercurius en Venus treedt de grootste elongatie op wanneer zij zich, gezien vanaf de aarde, op de grootste hoekafstand van de zon bevinden.

lj. (lichtjaar) - De afstand die een lichtstraal met een snelheid van 300.000 km/sec in één jaar aflegt.

Mag. (magnitude) - De helderheid van een hemellichaam zoals het aan de hemel verschijnt.

Open sterrencluster - Een groep van tientallen of honderden relatief jonge sterren.

Oppositie - Wanneer een hemellichaam tegenover de zon aan de hemel staat.

Planetaire nevel - De overblijfselen van een schil van gas die door een ster is weggeblazen.

Sep. (separatie) - afstand tussen twee objecten aan de hemel in boogseconden (").

Universele Tijd (UT) - Een tijdsysteem dat door astronomen wordt gebruikt. Ook bekend als Greenwich Mean Time.

De Nederlandse tijd loopt 1 uur voor in de wintertijd (MET of CET), en 2 uur voor in de zomertijd (MEZT of CEST).

Bijzondere sterren die je gemakkelijk ziet met het blote oog

   ster    sterrenbeeld Beschrijving                                                                                

Capella       Aur De 6e helderste ster. Geelachtig van kleur. Spectroscopische dubbelster. Afstand 42 lj.

Sirius           CMa De helderste ster aan de hemel. Ook bekend als de "Hondsster". Afstand 8,6 lj.

Procyon     CMi Griekse naam betekent "voor de hond" - komt op voor Sirius (noordelijke breedtegraden). Afstand 11,4 lj.

δ Cephei   Cep Prototype van een variabele ster. Mag varieert tussen 3,5 & 4,4 in 5,366 dagen. Mag. 6 begeleider.

Deneb        Cyg Helderste ster in Cygnus. Een van de grootste bekende superreuzen. Afstand 3.000 lj.

Castor        Gem Meervoudig stersysteem met 6 componenten. 3 sterren zichtbaar in telescoop. Afstand =52 lj.

Pollux         Gem Met Castor, de tweelingzonen van Leda in de klassieke mythologie. Afstand 34 lj.

Regulus     Leo Helderste ster in Leeuw. Een blauwwitte ster met minstens 1 begeleider, afstand 77 lj.

Rigel            Ori De helderste ster in Orion. Blauwe superreus met mag 7 begeleider. Afstand 770 lj.

Betelgeuse Ori  Een van de grootste bekende rode superreuzen. Diameter 300 keer die van de zon. Afstand 430 lj.

Algol           Per Beroemde verduisterende dubbelster. Magnitude varieert tussen 2,1 & 3,4 in 2,867 dagen.

Pleiaden    Tau De zeven zusters. Spectaculaire cluster. Veel meer sterren zichtbaar in de verrekijker. Afstand 380 lj.

Hyaden      Tau Grote V-vormige sterrenhoop. Met de verrekijker zijn nog veel meer sterren te zien. Afstand 152 lj.

Aldebaran Tau Helderste ster in Stier. Hij is niet verbonden met de Hyaden. Afstand 65 lj.

Polaris        UMi De Poolster. Een telescoop toont ook een ster van mag 8. Afstand 433 lj.

Bijzondere objecten die je gemakkelijk ziet met een prismakijker

 object    sterrenbeeld    Beschrijving                                                                                

M31                And De Andromeda Melkweg. Meest verre object zichtbaar met het blote oog. Afstand = 2,5 miljoen lj.

M38                Aur De sterren staan in een pi of kruisvorm. Afstand 4.300 km.

M36                Aur Ongeveer half zo groot als M38. Bevindt zich in een rijk melkwegstelsel. Afstand = 4.100 lj.

M37                Aur Zeer mooie sterrenhoop. Ontdekt door Messier in 1764. Afstand 4.400 lj.

M44                Cnc Praesepe of bijenkorfcluster. Zichtbaar met het blote oog. Afstand 590±20 lj.

M41                CMa Eerste waarneming door Aristoteles in 325 v. Chr. als "wolkenvlek". Afstand 2,300 lj.

μ Cephei        Cep Herschel's Granaatster. Een van de roodste sterren. Mag 3,4 tot 5,1 in 730 dagen.

Mira     Cet Beroemde variabele ster met lange periode. Mag varieert tussen 3,0 en 10,1 in 332 dagen.

M39     Cyg Kan onder goede omstandigheden met het blote oog zichtbaar zijn. Afstand 900 lj.

M35     Gem Mooie open sterrenhoop aan de voet van de tweeling Castor. Afstand = 2800 km.

M48     Hya 12+ sterren in 7x verrekijker. Driehoekig asterisme nabij centrum. Afstand = 1.990 lj.

γ Leporis       Lep Zichtbaar met verrekijker. Gouden en witte sterren. Mags 3,6 & 6,2. Afstand 30 lj. Sep = 96.3".

2232     Mon Een grote verspreide sterrenhoop van 20 sterren. Afstand 1.300 lj.

2244             Mon Omringd door de vrij zwakke Rosette nevel. Afstand 5.540 lj.

M50              Mon Zichtbaar met verrekijker. De telescoop laat individuele sterren zien. Afstand 3.000 lj.

Cr 69            Ori   Lambda Orionis Cluster. Afstand 1.630 km.

M42              Ori   De grote Orionnevel. Spectaculaire heldere nevel. Mooist in telescoop. Afstand 1.300 lichtjaar.

Dubbelcluster Per dubbelcluster in Perseus. NGC 869 & 884. Uitstekend in verrekijker. Afstand 7,300 lj.

M47              Pup Heldere sterrenhoop. 15+ sterren in 7x verrekijker. Afstand 1.500 lj.

M46              Pup Afstand = 5,400 lj. Bevat planeet NGC 2438 (Mag 11, d=65") - niet geassocieerd.

Mizar & Alcor  UMa Goed zicht of verrekijker laat 2 sterren zien. Geen dubbelster. Mizar heeft een mag. 4 begeleider.

Bijzondere objecten die je kunt zien met een telescoop

 object    sterrenbeeld    Beschrijving                                                                                

γ Andromedae    And Een mooie dubbelster. Heldere oranje ster met mag. 5 blauwe begeleider. Sep=9.8".

γ Arietis Ari    Indrukwekkende blauwwitte dubbelster. Zichtbaar in een kleine telescoop. Sep=7.8".

M67         Cnc Bevat meer dan 500 sterren, mag 10 en zwakker. Een van de oudste clusters. Afstand = 2.350 lj.

M94                     CVn Compact spiraalstelsel dat bijna rechtop staat. Afstand 15 miljoen lj.

M51                     CVn Draaikolkstelsel. Eerste erkende spiraalstructuur. Afstand 25 miljoen lj.

η Cassiopeiae   Cas  Gele ster mag 3,4 en oranje ster mag. 7,5. Afstand 19 lj. Omloopbaan in 480 jaar. Sep=12".

61 Cygni             Cyg Aantrekkelijke dubbelster. Mags 5,2 & 6,1 oranje dwergen. Afstand =11.4 lj. Sep=28.4".

θ Eridani            Eri    Opvallende blauwwitte dubbelster. Mags 3,2 & 4,3. Zichtbaar in een kleine telescoop. Sep = 8,2".

γ Leonis             Leo Schitterend paar goudgele reuzensterren. Mags 2,2 & 3,5. Omloopbaan in 600 jaar. Sep=4,4".

β Monocerotis Mon Drievoudige ster. Mags 4,6, 5,0 & 5,4. Vereist een telescoop om de boogvorm te zien. Sep=7.3".

2264                  Mon Kerstboomcluster. Geassocieerd met de kegelnevel. Afstand =2.450 lj.

σ Orionis          Ori   Schitterende meervoudige ster. 2 mag. 7 sterren aan de ene kant, mag 9 ster aan de andere  kant.

k Puppis           Pup Telescoop toont gemakkelijk twee blauwwitte sterren van bijna gelijke helderheid. Sep=9,9".

M1                     Tau Krabnevel. Restant van supernova die in 1054 zichtbaar was. Afstand 6.500 lj.

M33                   Tri    Fijn spiraalstelsel. Vereist een telescoop met grote opening. Afstand 2,3 miljoen lj.

M81                   UMa Prachtig spiraalstelsel, zichtbaar met een verrekijker. Makkelijk te zien in een telescoop.

M82                   UMa Dichtbij M81, maar veel zwakker, kleiner en langwerpig.