ปฏิเสธไม่ได้ว่าแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ จำเป็นต้องได้รับการปรับเปลี่ยนเพื่อให้สอดรับกับบริบททางเศรษฐกิจและสังคมในแต่ละยุคสมัยทั้งในระดับภายในและภายนอกประเทศ การจัดตั้งกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ในปี 2562 มีจุดมุ่งหมายเพื่อให้เกิดการขับเคลื่อนการพัฒนาด้านการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อววน.) ได้อย่างเป็นเอกภาพและบรรลุซึ่งจุดมุ่งหมายในการพัฒนาประเทศได้ในที่สุด ในฐานะที่ศูนย์ความเป็นเลิศด้านนวัตกรรมทางเคมี เป็นหนึ่งในกลไกในการขับเคลื่อนการวิจัยและนวัตกรรมผ่านเครือข่ายความร่วมมือจากสมาชิกภาคีที่มีอยู่ทั่วประเทศ ศูนย์ฯจึงได้พัฒนาแนวทางงานวิจัยและนวัตกรรมที่ตอบสนองต่อความต้องการของประเทศ และช่วยผลักดันการสร้างความพร้อมด้านบุคลากรวิจัยขั้นสูงให้กับประเทศ คอลัมน์ In Focus ฉบับนี้จึงขอนำเสนอกรอบการพัฒนา อววน. ของประเทศ และความเชื่อมโยงกับพันธกิจการวิจัยและนวัตกรรมของ ศูนย์ฯ
ในการดำเนินการตามยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (2561-2580) นั้น องค์ประกอบที่สำคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศคือรากฐานที่เข้มแข็งด้านองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตลอดจนนวัตกรรมและกำลังคนด้านการวิจัยชั้นสูง ที่จะสามารถยกระดับศักยภาพของประเทศในการตอบสนองความต้องการทางเศรษฐกิจและสังคมในโลกปัจจุบันและอนาคต เพื่อเป็นการปรับกระบวนทัศน์การดำเนินงานและสร้างทิศทางที่เป็นเอกภาพในการพัฒนาระบบการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อววน.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) จึงได้ถูกจัดตั้งขึ้นตั้งแต่เดือนพฤษภาคม 2562 เป็นต้นมา เพื่อเป็นหน่วยงานหลักในการผลักดันนโยบายดังกล่าวให้เกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรมได้ต่อไป การดำเนินงานที่สำคัญในการพัฒนาด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (ววน.) ภายใต้ยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศ คือการออกแบบระบบการสนับสนุนและพัฒนา ววน. ที่มุ่งเน้นเป้าหมายที่ตอบโจทย์ความต้องการของประเทศ และเกิดผลกระทบที่เป็นรูปธรรมต่อเศรษฐกิจและสังคม อันประกอบไปด้วย 5 ประเด็นหลัก ดังนี้
1) ปรับเปลี่ยนทิศทางการสร้างโจทย์วิจัยและนวัตกรรม จากเดิมที่มาจากแวดวงการวิชาการ ไปเป็นภาคเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ
2) ปรับแนวทางการจัดสรรทุนวิจัย จากเดิมที่เน้นการพิจารณาคุณภาพของรายโครงการ ไปเป็นวาระการวิจัยขนาดใหญ่ที่มีเป้าหมายที่ชัดเจนในการตอบโจทย์เพื่อพัฒนาประเทศ
3) ปรับแนวทางการวิจัยและนวัตกรรม จากเดิมที่กระจายไปทุกสาขา ไปสู่สาขาที่มีความเชื่อมโยงอย่างชัดเจนกับโจทย์ในการพัฒนาประเทศ
4) ปรับแนวทางในการพัฒนาเทคโนโลยี จากเดิมที่มุ่งเน้นความเป็นเลิศทางเทคโนโลยีเพียงอย่างเดียว ไปสู่การให้ความสำคัญที่มากขึ้นกับลักษณะของเทคโนโลยีที่เหมาะสมกับประเทศ
5) ปรับกระบวนการดำเนินงานด้าน ววน. จากเดิมที่แต่ละหน่วยงานสามารถดำเนินงานได้โดยอิสระ ไปสู่การดำเนินงานภายใต้เครือข่ายเดียวกันอย่างเป็นระบบ
นโยบายและยุทธศาสตร์การอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม 2563–2570 เป็นกรอบในการพัฒนาระบบ อววน. เพื่อให้การดำเนินการมีเอกภาพและนำไปสู่การขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศอย่างเป็นรูปธรรม โดยมีวิสัยทัศน์ดังนี้ สอดคล้องกับแนวคิดสำคัญในการออกแบบระบบการสนับสนุน อววน. ข้างต้น กรอบการดำเนินการในมิติต่างๆเพื่อปรับเปลี่ยนประเทศไทยไปสู่ประเทศที่ขับเคลื่อนด้วยการวิจัยและนวัตกรรม จึงถูกกำหนดไว้ใน ลักษณะแพลตฟอร์ม (platform) ความร่วมมือใน 4 ด้านดังนี้ 1) การพัฒนากำลังคนและสถาบันความรู้ 2) การวิจัยและสร้างนวัตกรรมเพื่อตอบโจทย์ท้าทายของสังคม 3) การวิจัยและสร้างนวัตกรรมเพื่อเพิ่มขีดความสามารถการแข่งขัน 4) การวิจัยและสร้างนวัตกรรมเพื่อการพัฒนาเชิงพื้นที่และลดความเลื่อมล้ำ โดยดำเนินงานควบคู่ไปกับการปฏิรูประบบ อววน.
สอดคล้องกับแนวคิดสำคัญในการออกแบบระบบการสนับสนุน อววน. ข้างต้น กรอบการดำเนินการในมิติต่างๆเพื่อปรับเปลี่ยนประเทศไทยไปสู่ประเทศที่ขับเคลื่อนด้วยการวิจัยและนวัตกรรม จึงถูกกำหนดไว้ใน ลักษณะแพลตฟอร์ม (platform) ความร่วมมือใน 4 ด้านดังนี้
1) การพัฒนากำลังคนและสถาบันความรู้
2) การวิจัยและสร้างนวัตกรรมเพื่อตอบโจทย์ท้าทายของสังคม
3) การวิจัยและสร้างนวัตกรรมเพื่อเพิ่มขีดความสามารถการแข่งขัน
4) การวิจัยและสร้างนวัตกรรมเพื่อการพัฒนาเชิงพื้นที่และลดความเลื่อมล้ำ โดยดำเนินงานควบคู่ไปกับการปฏิรูประบบ อววน.
ศูนย์ความเป็นเลิศด้านนวัตกรรมทางเคมี ได้พัฒนาโปรแกรมวิจัยและนวัตกรรมเพื่อตอบโจทย์ความต้องการของประเทศเพื่อขับเคลื่อนการวิจัยและนวัตกรรมตามลักษณะแพลตฟอร์ม (platform) ความร่วมมือใน 4 ด้าน โดยทิศทางของโปรแกรมวิจัยและนวัตกรรมที่ศูนย์ฯพัฒนาขึ้นได้มีการต่อยอดความเชี่ยวชาญจาก 3 แนวทางวิจัย คือ Translational Analytical Technology, Sustainability-Driven Creative Bioactive Natural Products และ Smart Materials for Disruptive Innovations
นอกจากนี้ การดำเนินกิจกรรมวิจัยที่เข้มข้นอย่างต่อเนื่องด้วยเครือข่ายนักวิจัยระหว่างสถาบันและระหว่างประเทศที่มีคุณภาพยังก่อให้เกิดการศึกษาเรียนรู้ที่มุ่งผลลัพธ์ (Outcome-Based Education) ให้กับนักวิจัยรุ่นใหม่ที่มีศักยภาพ ซึ่งนอกจากจะเป็นการสร้างบรรยากาศในการเรียนรู้ที่ทันสมัยและมีประสิทธิภาพแล้ว ยังเป็นการวางรากฐานด้านทรัพยากรมนุษย์ที่สำคัญให้กับประเทศอีกด้วย