ศูนย์ความเป็นเลิศด้านนวัตกรรมทางเคมี (Center of Excellence for Innovation in Chemistry หรือ PERCH-CIC) ได้ดำเนินงานเพื่อผลิตผลงานวิจัยที่มีคุณภาพในระดับแนวหน้ามาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ช่วงแรกของการดำเนินงานจนถึงปัจจุบัน โดยมีพันธกิจหลักในการสร้างนวัตกรรม และผลิตภัณฑ์ที่อยู่บนพื้นฐานขององค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ซึ่งมีความสำคัญต่อการขับเคลื่อนและพัฒนาประเทศทั้งในระยะสั้นและระยะยาว คอลัมน์ In Focus ฉบับนี้จึงขอนำเสนอแนวทางในการใช้ความเป็นเลิศ ประสบการณ์ และเครือข่ายของศูนย์ฯ ในการสร้างโครงการใหม่เพื่อพัฒนากำลังคนด้านการวิจัยขั้นสูง ที่มีเป้าหมายเพื่อสร้างพื้นฐานกำลังคนที่สำคัญต่อการพัฒนาประเทศต่อไป
การผลิตกำลังคนที่มีสมรรถนะสูงและมีความรู้ความเชี่ยวชาญที่ลุ่มลึก เป็นรากฐานที่สำคัญของการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศให้บรรลุผล ขอบเขตในการสร้างกำลังคนที่มีคุณภาพไม่ได้จำกัดเฉพาะคนในวัยเรียนที่กำลังจะก้าวเข้าสู่วัยทำงานเท่านั้น แต่ยังครอบคลุมถึงบุคลากรวัยทำงานที่ประสงค์จะเพิ่มพูนองค์ความรู้หรือแสวงหาทักษะเพื่อเสริมสร้างสมรรถณะตามความสนใจหรือตามความต้องการของตลาดแรงงานและอาชีพ การสร้างบัณฑิตพันธุ์ใหม่ ตลอดจนการบ่มเพาะนักวิจัยขั้นสูงที่มีลักษณะดังกล่าวเป็นโจทย์ที่ท้าทายและมีความสำคัญต่อการพัฒนาประเทศเพราะการเรียนการสอนที่จะยังผลให้เกิดการสร้างคนในระดับสูงเช่นนั้นได้ ย่อมต้องมีความใหม่ในกระบวนการดำเนินงานในหลายๆ มิติ อาทิเช่น เนื้อหาการเรียนรู้ควรนำเสนอมุมมองที่ครอบคลุมจากต้นน้ำสู่ปลายน้ำในศาสตร์ที่เกี่ยวข้อง กระบวนการให้ความรู้ควรเป็นความร่วมมือกันอย่างเป็นเอกภาพระหว่างหลายภาคส่วนซึ่งอาจรวมถึงหน่วยงานทั้งในและต่างประเทศบุคลากรผู้ถ่ายทอดทักษะความรู้มีความเชี่ยวชาญ และได้รับการพัฒนาความรู้ความสามารถผ่านการสร้างองค์ความรู้ใหม่และนวัตกรรมที่ตอบโจทย์ทิศทางการพัฒนาประเทศอย่างสม่ำเสมอ
การจัดการเรียนรู้ในลักษณะใหม่เพื่อบ่มเพาะนักวิจัยและผลิตกำลังคนระดับสูงเฉพาะทางตามความต้องการของประเทศ หรือที่เรียกว่า "บัณฑิตพันธุ์ใหม่" จำเป็นต้องอาศัยการสร้างหลักสูตรการเรียนรู้แบบใหม่ในบริบทที่เอื้อต่อการทำงานในลักษณะภาคีหลายองค์กร มีความยืดหยุ่นในการศึกษาหาความรู้ และมีกิจกรรมการเรียนรู้ที่ทันสมัย เหมาะสมกับการสร้างทักษะและประสบการณ์ของผู้เรียนในยุคปัจจุบันและอนาคต จากคุณลักษณะของกระบวนการให้ความรู้แบบใหม่นี้ จะเห็นได้ว่าเป็นเรื่องที่ค่อนข้างท้าทายสำหรับสถาบันใดสถาบันหนึ่งที่จะดำเนินการแบบเบ็ดเสร็จ การสร้างสรรค์ระบบนิเวศการเรียนรู้แนวใหม่ที่มีประสิทธิผลย่อมต้องอาศัยกลไกแบบใหม่ที่จะช่วยผลักดันให้เกิดการเรียนรู้ที่พึงประสงค์ขึ้นได้ในทางปฏิบัติ
การดำเนินการบ่มเพาะนักวิจัยระดับสูงเพื่อเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศที่นำเสนอนี้ มีโครงสร้างการดำเนินงานที่ยืดหยุ่น บนพื้นฐานการทำงานร่วมกันอย่างเป็นเอกภาพระหว่างอาจารย์และนักวิจัยที่มีความเชี่ยวชาญจากหลายมหาวิทยาลัยและภาคอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้อง กิจกรรมวิจัยในการบ่มเพาะและสร้างเสริมศักยภาพกำลังคนระดับสูงที่นำเสนอ ล้วนเกิดจากประสบการณ์ในการสร้างสรรค์งานวิจัยและนวัตกรรมที่มีคุณภาพในระดับสากลที่ได้รับการสนับสนุนในรูปแบบศูนย์ความเป็นเลิศจนประสบผลสำเร็จมาแล้ว โครงการดังกล่าวยังมีความพร้อมในด้านโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นต่อการสร้างกำลังคนระดับสูง ซึ่งต้องการปัจจัยเกื้อหนุนในการสร้างทักษะและประสบการณ์ผ่านการเรียนรู้เชิงปฏิบัติการที่มีคุณภาพ การดำเนินการโครงการดังกล่าวสามารถเสริมสร้างความเป็นเลิศให้กับสถาบันอุดมศึกษาอย่างมีนัยยะสำคัญที่เกิดจากองค์ประกอบที่สำคัญของโครงการ ดังนี้
ทักษะและเนื้อหาในการให้ความรู้กับผู้รับการอบรมมีความทันสมัย ตอบโจทย์ความต้องการของประเทศในกลุ่ม 12 อุตสาหกรรม และเนื่องจากสาระในการฝึกฝนอบรมตั้งอยู่บนพื้นฐานของการเรียนรู้ภาคปฏิบัติผ่านกิจกรรมงานวิจัยที่มีคุณภาพในระดับสากล อาจารย์และนักวิจัยผู้อบรมจำเป็นจะต้องพัฒนาทักษะและประสบการณ์อยู่อย่างต่อเนื่องเพื่อให้เท่าทันวิทยาการด้านต่างๆ และสอดคล้องกับความต้องการของประเทศ ด้วยบริบทนี้เอง นอกเหนือจากการผลิตกำลังคนระดับสูงให้กับประเทศแล้ว การดำเนินโครงการที่นำเสนอนี้จึงสามารถพลักดันให้เกิดการพัฒนาสมรรถนะของบุคลากรวิจัย (Competency Enhancement) ในสถาบันอุดมศึกษาอย่างก้าวกระโดดได้อีกด้วย
เนื่องจากคุณภาพของงานวิจัยและการสร้างนวัตกรรมเป็นพื้นฐานสำคัญของการบ่มเพาะนักวิจัยระดับสูง การดำเนินโครงการดังกล่าวจึงเป็นกลไกที่สำคัญในการสร้างสรรค์งานวิจัยและนวัตกรรมที่อยู่ในระดับแนวหน้าและทันสมัย (Frontier Research) เป็นการสร้างองค์ความรู้ที่มีคุณภาพในระดับนานาชาติ ส่งผลโดยตรงต่อการยกระดับคุณภาพของสถาบันอุดมศึกษาในเวทีสากล เช่นในการจัดอันดับสถาบันอุดมศึกษาในระดับโลก (World University Ranking) ในขณะเดียวกัน งานวิจัยและนวัตกรรมที่เกิดขึ้นจะมีความสอดคล้องกับความต้องการของประเทศอย่างชัดเจน นำไปสู่การสร้างหรือเพิ่มมูลค่าผลิตผลในระบบเศรษฐกิจของประเทศ (Value-based Economy) ยังผลให้เกิดการพัฒนาทางเศรษฐกิจในวงกว้าง
เนื่องจากการสร้างเนื้อหาและทักษะการเรียนรู้ในโครงการที่นำเสนอต้องอาศัยความร่วมมือกับหน่วยงานต่างๆ ทั้งในขั้นตอนการออกแบบเนื้อหา ขั้นการดำเนินการ และการประเมินผล รวมถึงการดำเนินกิจกรรมวิจัยและสร้างสรรค์นวัตกรรมที่เป็นที่ยอมรับทั้งในระดับประเทศและต่างประเทศ ดังนั้น การดำเนินการโครงการนี้จึงเป็นการสร้างความเข้มแข็งในการทำงานของสถาบันอุดมศึกษาในลักษณะจตุรภาคี (Quadruple Helix) ร่วมกับหน่วยงานอื่นของภาครัฐ ภาคเอกชน และสถาบันวิจัยชั้นนำในต่างประเทศ เสริมสร้างระบบนิเวศการทำงาน (Ecosystem) ด้านการวิจัยขั้นสูงในสถาบันอุดมศึกษา ซึ่งจะทำให้สถาบันอุดมศึกษามีทบบาทที่สูงขึ้นต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศในที่สุด
องค์ประกอบและแนวทางในการดำเนินงานของโครงการบ่มเพาะนักวิจัยใหม่ที่นำเสนอนี้ ให้ความสำคัญกับการพัฒนากำลังคนขั้นสูงตามความต้องการของประเทศ ในรูปแบบที่มีความใหม่และทันสมัย สอดรับกับความต้องการทั้งจากภาคอุตสาหกรรมและจากผู้รับการฝึกอบรม โครงการดังกล่าวสามารถดำเนินการได้ทันทีอันเนื่องจากความพร้อมของบุคลากร ทั้งในด้านความเชี่ยวชาญและประสบการณ์ โครงสร้างพื้นฐานในการดำเนินงานวิจัยขั้นสูงและเป็นสากล และในด้านเครือข่ายความร่วมมือที่พัฒนาสั่งสมจากการดำเนินงานวิจัยและนวัตกรรมร่วมกันอย่างมีคุณภาพมาอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้ การดำเนินการโครงการดังกล่าวยังสามารถพลิกโฉมการทำงานและบทบาทของสถาบันอุดมศึกษาให้เกิดความเป็นเลิศ ไม่เฉพาะแต่ทางด้านวิจัยเท่านั้น แต่ยังรวมถึงบทบาทและความเชื่อมโยงระหว่างสถาบันอุดมศึกษากับภาคส่วนต่างๆ ทั้งในและต่างประเทศ
ศูนย์ความเป็นเลิศด้านนวัตกรรมทางเคมีประกอบไปด้วยภาคีการทำงานวิจัยขั้นสูงจากหลายมหาวิทยาลัยทั้งในและต่างประเทศ มีการทำงานอย่างต่อเนื่องกับภาคเอกชนในการพัฒนานวัตกรรมและสิ่งประดิษฐ์ มีระบบนิเวศการทำงาน (Eco-system) ที่เอื้อต่อการวิจัยข้ามสถาบันหรือหน่วยงาน และมีบุคลากรที่มีความรู้และประสบการณ์ในการวิจัยและการเรียนการสอนในระดับต้นๆ ของประเทศ ศูนย์ฯ จึงมีความพร้อมในการสร้างสรรค์หลักสูตรสำหรับการบ่มเพาะนักวิจัยและผลิตบัณฑิตพันธุ์ใหม่ที่มีสมรรถนะสูงตรงตามความต้องการของประเทศ ด้วยโครงสร้างการำทงานระหว่างสถาบันที่มีความยืดหยุ่นและโจทย์วิจัยที่มีความลุ่มลึกและทันสมัย ศูนย์ฯ สามารถดำเนินการในลักษณะหน่วยพัฒนาและทันสมัย ศูนย์ฯ สามารถดำเนินการในลักษณะหน่วยพัฒนาและขับเคลื่อนหลักสูตรการบ่มเพาะนักวิจัยที่มีแนวคิดใหม่ในลักษณะ Sandbox โดยใช้งานวิจัยขั้นสูงที่ตรงตามความต้องการของประเทศ เป็นสื่อในการเสริมสร้างความรู้และทักษะของผู้เรียนแนวทางงานวิจัยในการดำเนินการโครงการบ่มเพาะนักวิจัยดังกล่าวยังมีความทันสมัยและทันต่อยุคสมัยในสถานการณ์ปัจจุบัน และสามารถรองรับการปรับเปลี่ยนด้วยแนวคิดใหม่ๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้อยู่ตลอดเวลา ตัวอย่างของแนวทางโจทย์วิจัยที่นำเสนอ คือ การนำเสนอ คือ การนำแนวคิดเรื่องการบรรจบกันของเทคโนโลยี (Technology convergence) มาพัฒนาให้เกิดเป็นองค์ความรู้และนวัตกรรมที่ทำให้ประเทศสามารถพึ่งพาตัวเองได้อย่างยั่งยืนในที่สุด