สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อสังคมไทยในหลาย ๆ มิติ ในฐานะที่ศูนย์ความเป็นเลิศด้านนวัตกรรมทางเคมีเป็นหน่วยงานที่ประกอบไปด้วยนักวิจัยที่มีความเชี่ยวชาญในสหสาขาวิชาการในระดับชั้นแนวหน้า ศูนย์ฯ จึงถือเป็นทั้งโอกาสและหน้าที่ในการมีส่วนร่วมกับสังคมในการแก้ปัญหาและช่วยบรรเทาสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 จึงขอนำเสนอกิจกรรมวิจัยและนวัตกรรมต่าง ๆ ที่นักวิจัยสมาชิกของศูนย์ฯ ได้ดำเนินการในช่วงเวลาวิกฤติที่ผ่านมา ทั้งโครงการที่นักวิจัยเป็นผู้นำโครงการเอง และโครงการที่นักวิจัยของศูนย์ฯ มีบทบาทสำคัญในการผลักดันให้โครงการประสบผลสำเร็จและก่อให้เกิดประโยชน์ต่อสังคมได้ในที่สุด
ผลงานวิจัยจากสมาชิกในศูนย์ความเป็นเลิศด้านนวัตกรรมทางเคมี นอกจากจะเป็นผลงานที่มีคุณภาพและได้รับการยอมรับในระดับสากลแล้ว ยังเป็นส่วนสำคัญในการแก้ปัญหาของประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาที่เกี่ยวกับสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ได้ดำเนินกิจกรรมวิจัยและการบริการวิชาการในประเด็นดังกล่าว มีดังนี้
ดร.รดีกร อัครวงศาพัฒน์ ภาควิชาจุลชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล เป็นสมาชิกในทีมวิจัยในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุดตรวจแลมป์เปลี่ยนสีสำหรับการตรวจคัดกรองเชื้อไวรัสโคโรน่าสายพันธุ์ใหม่ 2019 (Covid-19) และการทดสอบใช้ในวงกว้าง ซึ่งเป็นโครงการความร่วมมือระหว่างหลายภาคส่วน อันประกอบไปด้วยคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล คณะแพทยศาสตร์รามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล บริษัท เซโนสติกส์ ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ องค์การเภสัชกรรม กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กรมควบคุมโรค และองค์การอาหารและยา
รศ. ดร.พิทักษ์ เชื้อวงศ์ ภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ร่วมดำเนินการในโครงการการค้นหาตัวยาสำหรับการรักษาโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 โดยมีความร่วมมือกับหน่วยงานในต่างประเทศ อาทิเช่น University of Oxford, University of Bristol และ Oregon State University
รศ. ดร.พรพรรณ พึ่งโพธิ์ ภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี ร่วมดำเนินการในการค้นหาและคัดสรรสารออกฤทธิ์ยับยั้งเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 จากสารผลิตภัณฑ์ธรรมชาติในประเทศไทยและฐานข้อมูลสารเคมีด้วยระเบียบวิธีการคัดสรรเสมือนจริงร่วมกับการทดสอบทางชีวภาพฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์โปรตีเอส โดยมีความร่วมมือกับหลายหน่วยงานทั้งภายในและภายนอกประเทศ อาทิเช่น Shanghai Institute of Materia Medica (China), School of Chemistry and School of Cellular and Molecular Medicine, University of Bristol และ Department of Computer Science and Engineering, University of Technology, Toyohashi, Japan
สมาชิกของศูนย์วิจัยความเป็นเลิศด้านการวิเคราะห์สารปริมาณน้อยและไบโอเซนเซอร์ (TAB-CoE) คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ได้สร้างเครื่่องวัดอุณหภูมิระยะไกล ร่วมกับคณะแพทย์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ โดยมี รศ.ดร. เพริศพิชญ์ คณาธารณา และ รศ.ดร. ปณต ถาวรังกูร ร่วมอยู่ในทีมด้วย อุปกรณ์ดังกล่าวได้นำมาใช้เป็นส่วนหนึ่งในการตรวจคัดกรอง ในส่วนของการวัดอุณหภูมิด้วยเครื่องวัดอุณหภูมิแบบไม่สัมผัส จากเดิมผู้ปฏิบัติงานและผู้ถูกวัดอุณหภูมิอยู่ในระยะที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อไวรัส COVID-19 เป็นเครื่องวัดอุณหภูมิในระยะปลอดภัย (ระยะไม่น้อยกว่า 2 เมตร ตามที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนด) เพื่อช่วยลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อระหว่างเจ้าหน้าที่และประชาชนผู้มาใช้บริการ และเป็นการลดความเครียดของเจ้าหน้าที่ซึ่งอาจมีความกังวลที่ต้องยืนใกล้กับประชาชนในระยะที่สุ่มเสี่ยงต่อการติดเชื้อตลอดช่วงเวลาปฏิบัติงาน และยังเป็นการลดการใช้บุคลากรในการวัดไข้ โดยได้ติดตั้งเพื่อใช้งานในจุดต่างๆ ดังนี้
ติดตั้งที่จุดคัดกรอง ตึก BSC คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
ติดตั้งที่ตึกบริหาร คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลสงขลานครินทร์
โรงพยาบาลสงขลานครินทร์ หอพักผู้ป่วย (อาคารลำแพน) อำเภอเมืองสงขลา จังหวัดสงขลา
โรงพยาบาลสงขลานครินทร์ สาขาภูเก็ต
ศูนย์วิจัยความเป็นเลิศด้านการวิเคราะห์สารปริมาณน้อยและไบโอเซนเซอร์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ได้เปิดรับวิเคราะห์ชนิดของแอลกอฮอล์ที่ใช้ในแอลกอฮอล์ล้างมือชนิดสเปรย์และชนิดเจล ด้วยเทคนิคเฮดสเปซแก๊สโครมาโทกราฟ ที่มีตัวตรวจวัดชนิดเฟลมไอออไนเซชัน (headspace gas chromatography-flame ionization detector) ตั้งแต่วันที่ 23 มีนาคม - 10 เมษายน 2563 ได้ทดสอบตัวอย่างจำนวนทั้งสิ้น 585 ตัวอย่างที่ส่งมาจากทั่วทุกภาคของประเทศ ผลการทดสอบพบว่ามีการใช้เมทานอล จำนวน 50 ตัวอย่าง ไม่มีการใช้แอลกอฮอล์หรือมีปริมาณที่น้อยมาก จำนวน 3 ตัวอย่าง และพบหลายตัวอย่างระบุว่าใช้เอทานอลแต่พบเป็นไอโซโพรพานอล
รศ.ดร. วรากร ลิ่มบุตร ภาควิชาวิทยาศาสตร์ประยุกต์ และศูนย์วิจัยความเป็นเลิศด้านการวิเคราะห์สารปริมาณน้อยและไบโอเซนเซอร์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ได้ผลิตเครื่องผลิต HOCl ด้วยวิธีทางเคมีไฟฟ้า เครื่องพ่นสเปรย์ทำความสะอาดไฮโปคลอรัสด้วยเทคนิคไฟฟ้าเคมี และโมเดลกล่องป้องกันเชื้อฟุ้งกระจาย โดยได้สาธิตการใช้และอบรมการใช้งานเครื่องเมื่อวันที่ 14 เมษายน 2563 ณ ห้องอบรมขุนพลแก้ว ให้แก่บุคลากรข้าราชการทหาร กองร้อยกองบังคับการกองพลพัฒนาที่ 4 ค่ายรัตนพล อำเภอคลองหอยโข่ง จังหวัดสงขลา
รศ.ดร. นรเศรษฐ์ ณ สงขลา คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ดำเนินโครงการเพื่อผลิตชุดป้องกันที่ถูกเคลือบพื้นผิว และมีประสิทธิภาพในการกักเก็บโลหะออกไซด์ปริมาณสูง ตลอดจนเส้นใยและสิ่งทอ ที่ผลิตจากเส้นใยธรรมชาติ เช่น ผ้าฝ้าย ผ้าสาลู และเส้นใยสังเคราะห์ เช่น พอลิเอสเทอร์ ที่สามารถต้านเชื้อไวรัสและมีความคงทนต่อการซักและการฆ่าเชื้อ