Anksiyete bozuklukları, dünya çapında, çocukluk ve ergenlik döneminde en sık görülen psikiyatrik bozukluklar olup yaygınlık oranları %10-20 arasında olduğu ve depresyon ve davranış bozukluklarının üzerinde olduğu belirtilmiştir (Sánchez ve ark, 2020). Literatürde diğer bir kaynakta ise anksiyete bozukluklarının çocukluk ve ergenlik döneminde en sık görülen bozukluklar arasında olduğu ve prevalansının %7 ile %12 arasında olduğunun tahmin edildiği belirtilmektedir (Canals ve ark., 2019; Ghandour ve ark., 2019). Yetişkin anksiyete bozukluklarının %75'inin ise çocuklukta başladığı ve ortalama başlangıç yaşının 8 ile 12 arasında olduğu tahmin edilmektedir (Kessler ve ark., 2005).

Anksiyete bozukluklarının kişisel ve sosyal alanlardaki olumsuz etkisi yüksektir ve ergenlik döneminde özellikle kız çocuklarında ilk on ölüm nedeni arasında yer aldığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirtilmiştir (World Health Organization, 2014).

Anksiyete bozukluklarının olumsuz yansımaları arasında, kişilerarası ilişkilerin yoksunluğu, düşük akademik performans ve kişisel zorluklar yer almaktadır. Anksiyetenin, kaygı, stres veya tehlike durumlarında, kişinin kendisini potansiyel olarak zararlı bir ajandan korumasını sağladığı için, normal ve hatta gerekli olabileceği belirtilmiştir. Tepki aşırı ise, patolojik kaygı olarak kabul edilir. Anksiyete bozukluklarının genellikle bu aşamalarda başladığı ve ilerleyici, kalıcı ve kronik veya tekrarlayan bir seyir sunduğu belirtilmiştir (Sánchez ve ark ,2020).

Erken müdahalenin yetişkinlikte diğer psikiyatrik bozukluklar ve işlevsel bozulma riskini önleyebilir veya azaltabilir olacağından dolayı ergen anksiyete bozukluklarının uygun taranması, teşhisi ve tedavisi önemli olduğu belirtilmiştir. Anksiyete bozukluğu olan veya anksiyete bozukluğu geliştirme riski taşıyan ergenleri belirlemek için ruh sağlığı ve birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcıları tarafından rutin olarak tarama yapılmalıdır. Erken tanı ve tedavinin, çocuğun ve ergenin akademik, sosyal ve aile hayatının tüm alanlarındaki etkisini azaltabildiği ve anksiyete bozukluğunun yetişkin yaşamında kalıcı olmasını önleyebildiği belirtilmiştir.( Guerrero ve Ark, 2019, Riordan ve Ark, 2018). 

Anksiyetenin, kaygının, korkuya eşdeğer olabildiği, korkular ve endişelerin çocuklukta normal olduğu, evrimsel bir karaktere sahip oldukları ve çocuğu tehlike içerebilecek durumlarla yüzleşmenin yanı sıra değişikliklerle yüzleşmeye hazırladığı ifade edilmiştir. Bu korkuların yaşa göre değiştiği, erken yaşta yalnız kalmaktan veya yüksek seslerden korkarken büyüdükçe, ebeveynlerinden ayrılma, karanlık ve yabancılardan korkma korkusu ortaya çıktığı belirtilmiştir. Okul çağında, doğal fenomenler, canavarlar veya hastalıklarla ilgili korkular ortaya çıkarken ve ergenlik döneminde akranlarının önünde alay edilme ve alay konusu olma korkusu, akademik başarısızlık, okul rekabeti ve sağlık sorunlarının baskın olduğu belirtilmiştir.  Anksiyetenin, gerçek veya hayali bir tehlike anında ortaya çıkabileceği, doğada uyarlanabilir ve hayatta kalmak için gerekli olduğu belirtilmiştir. Anksiyetenin yoğunluğu, süresi aşırı olduğunda (genel olarak 6 aydan fazla sürerse) veya orantısız rahatsızlığa veya acıya neden olduğunda, patolojik hale geldiği belirtilmiştir. Tetikleyici, nesnel olarak nötr veya zararsız bir uyaran olduğunda da patolojik olarak kabul edilir. Kaygı, dış veya iç faktörler (anılar, görüntüler, düşünceler, gelecek ile ilgili istekler) tarafından tetiklenebilir. Bedensel, otonomik semptomlar (psikomotor huzursuzluk, taşikardi, piloereksiyon, terleme…), bilişsel (korku, endişe) ve davranışsal semptomlarla kendini gösterir. Ergenlik döneminin, fiziksel değişikliklerin, akademik seçimlerin, stresli olaylar olarak üniversiteye giriş sınavlarının, çalışma hayatının başlamasının, akran grubuna kabul ve bütünleşme ihtiyacının, duygusal çift ilişkilerinin başlamasının, vb. evrimsel değişimlerin ve zorlukların olduğu dönem olduğu belirtilmiştir. Anksiyete bozukluklarında ketleme en tipik tepki olduğu ifade edilmiştir. (Sánchez, 2020). 

Bazen, bu önemli yaşam değişiklikleri, savunmasız ergenlerde kaygıyı hızlandırır ve muhtemel patolojiyi tetikler. Ruhsal bozuklukların tanısal ve istatistiksel el kitabının beşinci baskısında (American Psychiatric Association, DSM-5) sınıflandırılmasının ardından, çocuklukta en yaygın anksiyete bozuklukları sınıflandırılması: ayrılık anksiyetesi bozukluğu (SAD), yaygın anksiyete bozukluğu (GAD), sosyal fobi ve özel fobiler olarak belirtilmiştir. Anksiyete bozukluklarında, özellikle başka bir anksiyete bozukluğu ve depresyonda komorbidite sıktır. Pediatride, somatoform bozukluklar, karın ağrısı, baş ağrıları ve tanımlanabilen fiziksel patolojisi olmayan kronik ağrıların %20'ye varan oranlarda bir anksiyete bozukluğu ile ilişkili olduğu gerçeği önemlidir. 

Korku ve kaygı, psikofizyolojik (avuç içi terlemesi, taşikardi, hiperventilasyon, kas gerginliği vb.), bilişsel (endişe, zarar beklentisi, kişisel başa çıkma becerilerinin olumsuz değerlendirilmesi, algısal çarpıklık vb.) ve motor (titreme, kekemelik, kaçış, kaçınma vb.) potansiyel olarak tehlikeli durumlara verilen tepkilerin bir modelini paylaşır. Korkularda, dış uyaranlar, mevcut durum ve motor tepkiler baskınken, kaygılarda iç uyaranlar, durumun öngörülmesi ve bilişsel tepkiler baskındır. Bu nedenle, korkularda çocuk, örneğin köpek veya fırtına gibi tehdidi kolayca tanımlar ve durumdan kaçarak tepki verir ve kaygıda çocuk, onu kışkırtan kaynağı, örneğin çalışma yeterliliğini tanımayabilir ve endişeyle cevap verir. Belki de korkuda motor tepkilere ve kaygıda bilişsel tepkilere daha fazla ağırlık düştüğü için, spesifik fobi yaygın anksiyete bozukluğundan daha erken yaşlarda ortaya çıkar.

Çocuklarda ve gençlerde anksiyete bozuklukları için en sık değerlendirilen psikolojik tedavi Bilişsel Davranış Terapisidir (CBT) ve son yıllarda bu yaklaşımın etkinliğini inceleyen çok sayıda sistematik inceleme ve meta-analiz yapılmıştır (örn. Roberts, Chitsabesan, Fothergill & Harrington, 2004; Compton ve diğerleri, 2004; Davis, May & Whiting, 2011; In-Albon & Schneider, 2007; Ishikawa, Okajima, Matsuoka & Sakano, 2007; James, Soler & Weatherall, 2005 ; James, James, Cowdrey, Soler & Choke, 2013; Silverman, Pina & Viswesvaran, 2008).

Travma sırasında neler yaşanır?

Tıpkı vücudumuz gibi beynimizin de doğuştan gelen bir iyileşme kapasitesi vardır. Ancak travmatik ya da çok stresli bir olay yaşadığımızda, bu olayın anısı sıradan bir anının işlendiği gibi işlenmeyebilir ve 'takılıp kalabilir'.

Burada sistemi açıklamak için duman ile devreye girip çalışan bir yangın alarmını kullanabiliriz. Tehdit altında olduğumuzda, beynimizdeki 'duman alarmı' olan beynimizdeki amigdalamız devreye girer ve bilinçsiz bir savaş, kaç ya da donarak hayatta kalma tepkisi yaşarız.

Beynin genellikle bir anıya 'zaman ve tarih etiketi' koyan kısmı (hipokampus olarak adlandırılır) baskılanabilir.

Sonuç olarak, hafıza "zamanda donabilir" ve sinir sistemimizde sıkışıp kalabilir. O zaman olayı tekrar tekrar yaşıyormuş ve travma anında sahip olduğumuz duygu ve düşünceleri yaşıyormuş gibi hissedebiliriz.

Bu, geçmişe dönüşler, kabuslar ve müdahaleci düşünceler gibi semptomlar olarak ortaya çıkabilir. Sanki vücudumuz hala savaş, kaç ya da donma modundadır ve beynimizdeki (amigdala) 'duman alarmı', travma uzun süre geçmiş ve tehlike yokken bile çalmaya devam eder.

Şimdi anda yaşarken, endişeli veya güvensiz hissetmemize neden oluyor. Kognisyonlarımız, bilişlerimiz, düşüncemiz, travmatik veya stresli yaşam deneyimleriyle de şekillenebilir. Kendimiz (örn. "Yeterince iyi değilim"), diğer insanlar (örn. "Kimseye güvenemem") veya çevremizdeki dünya (örn. "Güvende değilim") hakkında olumsuz inançlar oluşturabiliriz.

beyni 'sıkışmış' travmatik anıları işleyecek ve çözecek şekilde aktive etmek için EMDR göz hareketleri gibi iki taraflı uyarımı kullanan veya BDT yeniden yaşantılama  tekniğini bir tedavi modelidir. Bir bakıma EMDR, beynin doğal iyileşme sürecini 'başlatır' ve tekrar devam ettirir.

Uzman Klinik Psikolog Hülya İlhan

EMDR 2. Seviye Terapisti

Yaklaşık yarım yüzyıl önce Bowlby (1973), ayrılık kaygısı (sevilen ve özlenen birinden ayrılmanın neden olduğu kaygı) hakkında yazmıştır ve çocukların, annelerinin yokluğunda er ya da geç sıkıntıya girdiklerini, tüm garip ve beklenmedik şeylere tepki verdiklerini fark etmiştir. William James'in (1980) “Bebeklikteki terörün en büyük kaynağı yalnızlıktır” görüşünü takip ederek (Bowlby, idem, 30) ayrılık kaygısını açıklamak için çeşitli girişimler sundu: “sıkıntı ve kaygının diğer terimlere indirgenemeyen ve sadece çocuğun annesine bağlılığının doğası gereği birincil tepkiler olduğu” teorisine  göre Freud'un dönüştürülmüş libido teorisi (1905), Rank'ın doğum- travma teorisi (1924), Freud'un sinyal teorisi (1926), Klein'ın zulüm kaygısı teorisi (1934), Klein'ın depresif anksiyete teorisi (1935), ve Suttie (1935), Hermann (1936), Fairbairn (1943, 1963) ve Winnicott'un (1952). Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı-III (DSM-III) (1980), çocukluk ve ergenlik dönemi anksiyete bozuklukları olarak adlandırılan kategoriyi üç spesifik anksiyete bozukluğu ile tanıtmıştır: ayrılık anksiyetesi bozukluğu, aşırı kaygı bozukluğu ve kaçınma bozukluğu (Weems ve Silverman, 2013). , 513). DSM-IV son iki alt kategoriyi terk ederken, DSM-V aşağıdaki anksiyete bozukluklarını içeriyordu: Kirlilik hakkında tekrarlanan düşünceler, tekrarlanan şüpheler, belirli bir düzende şeylere sahip olmak ve saldırgan veya korkunç dürtüler dahil olmak üzere zaman alıcı, sıkıntılı ve son derece müdahale edici olacak kadar şiddetli yineleyici düşünceler veya davranış kalıpları), panik bozukluğu (ani ve şiddetli anksiyete atakları) ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) (yaralanma veya şiddetli psikolojik şokun bir sonucu olarak ortaya çıkan, tipik olarak uyku bozukluğunu ve deneyimin sürekli canlı olarak hatırlanmasını içeren, başkalarına donuk tepkilerle ortaya çıkan kalıcı zihinsel ve duygusal stres ile karakterizedir. ve dış dünyaya) (idem, 515). Weems & Silverman (idem, ibidem) de anksiyete bozukluklarının birbirleriyle yüksek oranda komorbidite gösterdiğine dikkat çekmiştir.

Elliott ve Smith (2010, 280-281) altı tür kaygı sorununu ayırt eder: anne, baba veya bakıcıdan ayrılma korkusu (6-24 ay); yabancı yetişkinlerden korkma (6-10 ay); tanıdık olmayan akran korkusu (2-3 yıl); hayvanlardan, karanlıktan ve hayali yaratıklardan korkma (2-6 yaş); okul fobisi (3-6 yaş, 10-11 yaş); ve başkaları tarafından değerlendirilme korkusu (13-19 yaş). Başkaları tarafından değerlendirilme korkusunun neredeyse ergenliği tanımladığını ve çoğu gencin başkalarının kendileri hakkında ne düşündüğü konusunda oldukça endişelendiğini iddia ediyor (Elliott ve ark, 2010). Ansiyete bozukluklarının ergenlik ilerledikçe kademeli olarak azalması gerekse de, ergenliğin sonlarına kadar sürmesi nadir değildir. Ayrıca yetişkinlerde ortaya çıkan birkaç anksiyete bozukluğunun çocuklarda seyrek olarak ortaya çıktığına dikkat çekilmiştir: agorafobi (“açık veya kalabalık yerlere girmekten, kendi evini terk etmekten veya evde olmaktan aşırı veya irrasyonel korku”. kaçmanın zor olduğu yerler” , panik bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu, ancak yalnızca panik bozukluğu geç ergenlikte veya daha sonra ortaya çıkar (Elliott ve ark, 2010).

Uzman klinik Psikolog Hülya İlhan

EABCT Terapist, Bilişsel Davranışçi Terapist, EMDR 2. Seviye Terapisti

Herhangi bir anksiyete bozukluğunun ortanca başlangıç ​​yaşı 11'dir (Kessler ve ark., 2005; Rickwood ve Bradford, 2012).

Anksiyete bozukluklarının ortaya çıkışı yaşa göre değişir (James ve ark. 2015). Küçük çocuklar ayırt edilemez endişeler ve korkular ve birden fazla somatik semptom (örneğin kas gerginliği, baş ağrısı veya karın ağrısı) ve bazen davranışsal semptomlar (örneğin öfke patlamaları) ile ortaya çıkabilir.

Çocuk kaygı uyandıran durumlardan kaçınmaya çalıştığından, ikincisi karşıt olma-karşı gelme bozukluğu olarak yanlış teşhis edilebilir.

Sosyal fobi normalde ergenlikten sonra ortaya çıkar. Önceki araştırmalar, kaygısı olan ergenlerin, kaygıları için genellikle yeterli tedavi almayan, özellikle yetersiz hizmet alan bir popülasyon olduğunu (Kendall & Peterman, 2015) ve birçok sosyal fobi vakasının ilk olarak, başlangıcından 20 yıl sonra teşhis edildiğini göstermektedir (James ve ark., 2015). Normal, gelişimsel olarak uygun endişeleri, korkuları ve utangaçlığı anksiyete bozukluklarından ayırt etmek bu yaş grubundaki tanısal zorluklardan biridir. Ergenler genellikle okul performansı, sosyal yeterlilik ve sağlık sorunları ile ilgili endişe ve korkulara sahiptir. Tedavi edilmeyen anksiyete bozukluklarının nispeten kronik bir seyri vardır ve yetişkin çalışmaları, anksiyete bozukluklarının genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde başladığını bulmuştur (Wenar ve Kerig, 2008). Anksiyete bozukluğu olan ergenler ayrıca kişilerarası, boş zaman ve akademik işlevsellikte bir dizi ciddi bozulma ile karşı karşıyadır (Kendall ve Peterman, 2015). Biyolojik, bilişsel, duygusal ve sosyal olgunluğun farklı yaş gruplarındaki heterojenliği ve bu noktada bir fikir birliği olmaması nedeniyle, yaş gruplarını işlevsel hale getirmek zor bir iştir.