Ο Τόπος μου, το Λιδωρίκι Φωκίδας

Το Λιδωρίκι, ένα παραδοσιακό ορεινό κεφαλοχώρι στο νομό Φωκίδας σε υψόμετρο 700μ, βρίσκεται στις παρυφές της Γκιώνας δίπλα στην τεχνητή λίμνη του Μόρνου που υδροδοτεί την Αττική.

Η πρώτη πλατεία από τη νότια είσοδο του χωριού ονομάζεται πλατεία Αντώνη με την ομώνυμη κρήνη του τέλους του 19ου αιώνα. Σε περίοπτη θέση βρίσκεται η προτομή του Δήμου Σκαλτσά (του γλύπτη Βασιλείου Αχιλλέα 2010), σπουδαίου οπλαρχηγού  που κήρυξε την επανάσταση στο Λιδωρίκι στις 28 Μαρτίου 1821 (γνωστού ως Σκαλτσοδήμου).

Η κεντρική πλατεία του χωριού ονομάζεται πλατεία Βαθειά με τον χαρακτηριστικό αιωνόβιο πλάτανο. Σε χαμηλότερο επίπεδο από το επίπεδο κυκλοφορίας βρίσκεται η ομώνυμη κρήνη. Μία από τις παλαιότερες ονομασίες της πλατείας είναι η πλατεία Λιδωρίκη που μας θυμίζει τον Αναγνώστη Λιδωρίκη, γνωστό κοτζαμπάση της περιφέρειας Λιδωρικίου (1767-1827) και την όμορφη κόρη του Ασήμω Γκούρα Λιδωρίκη που διαδέχθηκε τον άντρα της Γιάννη Γκούρα, φρούραρχο της Αθήνας και αντιστάθηκε στην πολιορκία του Κιουταχή το 1827. Δίπλα στην κρήνη είναι τοποθετημένη το 1984 η προτομή του Γεωργίου Καραϊσκάκη, έργο του Π.Μωραϊτη,  δώρο του Συνδέσμου Ρουμελιωτών.

Δίπλα στο λαογραφικό μουσείο βρίσκεται το σπίτι του  Δημήτρη Κάππου, γεννημένου στις αρχές του 20ου αιώνα, μαθηματικού – ερευνητή, θεμελιωτή της σύγχρονης μαθηματικής σχολής στην Ελλάδα και των σύγχρονων μαθηματικών της Μέσης Εκπαίδευσης, με διεθνή αναγνώριση στην Ευρώπη και την Αμερική. Προς τιμή του υπάρχει πληροφοριακή πινακίδα στην είσοδο του κτηρίου του Γυμνασίου και Λυκείου Λιδωρικίου.

Παραδοσιακός φούρνος. Στη θέση της καφετέριας ΑΔΕΔΩ υπήρχε παραδοσιακός φούρνος με ξυλόφουρνο από το 1924, ο οποίος  διατηρείται στην αρχική του θέση.  Σε κατεστραμμένο κτήριο από τη φωτιά του Ολοκαυτώματος του Λιδωρικίου (29 Αυγούστου 1944) διαμορφώθηκε ο ημιυπαίθριος χώρος της καφετέριας. Σε εξωτερικό τοίχο σώζεται δυσδιάκριτη επιγραφή της κατασκευής του οικήματος 189..Σε εξωτερικό χώρο δίπλα στον κεντρικό δρόμο υπάρχει δημόσια μεταλλική κρήνη του 1959.

Πλατεία Αλωνάκι. Μικρότερη πλατεία αλλά εξίσου σημαντική πιθανώς σε θέση όπου υπήρχε παλιότερο Αλώνι. Μία παλαιότερη ονομασία της πλατείας ήταν πλατεία  Αθανασίου Διάκου και μας θυμίζει τη φυλάκιση του ήρωα της Επανάστασης του 1821 σε οίκημα που δεν σώζεται πλέον στη γειτονιά Βαρούσι . Το πιο σημαντικό στοιχείο της πλατείας είναι η καλλιέργεια της μνήμης για το ολοκαύτωμα του Λιδωρικίου στις 29 Αυγούστου 1944 από τις ναζιστικές δυνάμεις Κατοχής με καταστροφή των οικημάτων και θάνατο αθώων θυμάτων. Σε αυτή την πλατεία υπάρχει μνημείο του 1952 με τους πεσόντες των πολέμων του 20ου αιώνα, όπου τελείται και επιμνημόσυνη δέηση τον Αύγουστο για τα θύματα του ολοκαυτώματος.

Μελισσοθυρίδες. Πρόκειται για κατασκευές σε κόγχες εξωτερικών τοίχων για την προστασία κινητών τύπων κυψελών, γνωστές με την ονομασία κυβέρτια. Οι τύποι αυτοί των παραδοσιακών κυψελών εντοπισμένες τουλάχιστον σε δύο σημεία στο Λιδωρίκι αλλά και σε διάφορα σημεία της ορεινής Δωρίδας αποτελούν ένδειξη οικιακής μελισσοκομίας. Διατηρούν χάλκινες κατασκευές για την προστασία τους από πιθανές κλοπές.

Κτήριο Αρχαιολογικής  Συλλογής. Σε πετρόκτιστο κτήριο δωρεάς Ανδρέα Συγγρού του 1912 όπου στεγαζόταν το παλαιό δημοτικό σχολείο λειτούργησε η Αρχαιολογική Συλλογή Λιδωρικίου από το    1989  με ευρήματα από τις ανασκαφές της Αρχαίας Καλλίπολης. Τα ευρήματα σήμερα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Άμφισσας.

Γυμνάσιο και Λύκειο Λιδωρικίου. Το κτήριο κτίστηκε στη δεκαετία του 1960 με χρήματα που συγκεντρώθηκαν από εράνους και ιδιαίτερα από μετανάστες Δωριείς στην Αμερική. Με αρχιτέκτονα τον Ορέστη Φυντικάκη το κτήριο αυτό είχε υπερσύγχρονες προδιαγραφές για την εποχή του. Σε μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο των σχολείων έχουν χαραχθεί τα μέλη της Ερανικής Επιτροπής που συνέβαλαν στην κατασκευή των σχολείων.

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Αν και πολλά από τα κτήρια έχουν καταστραφεί ολοσχερώς λόγω του ολοκαυτώματος υπάρχουν κτήρια που διατηρούν στοιχεία παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Ένα από αυτά είναι ένα διώροφο κτήριο στο οποίο διατηρούνταν προπολεμικά το εμπορικό κατάστημα του Θανάση Μπήλιου στον κεντρικό δρόμο του χωριού κοντά στο Κέντρο Υγείας. Με χρήση λίθων και οριζόντιων ξυλοδεσιών στην τοιχοποιία, μεγάλα παράθυρα με τοξωτές πλίνθινες ζώνες, προσεγμένη θύρα με ρόπτρο και ποδόμακτρο στην είσοδο μας ταξιδεύει σε άλλη εποχή.

Προκατασκευασμένα οικήματα. Στην περιοχή του χωριού κοντά στο νεκροταφείο και πέριξ του περιμετρικού δρόμου δυτικά του ναού του Αγίου Αθανασίου υπάρχουν προκατασκευασμένα κτήρια , τα οποία χρησιμοποιούνται πλέον ως αποθήκες. Με τα κτίσματα αυτά συνδέονται και κάποιες τσιμεντένιες μεγάλες βάσεις, τα οποία αποτελούσαν προσωρινούς οικίσκους για τη φιλοξενία εργαζομένων της κατασκευής της τεχνητής λίμνης του Μόρνου (1972-1979) με στόχο την υδροδότηση της Αττικής.

Πολυβολείο. Στη διαδρομή προς την Εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής συναντά κανείς ένα μικρό κτίσμα κυκλικής κάτοψης, το οποίο ταυτίζεται με πολυβολείο πιθανότατα του Εμφυλίου πολέμου.

Ναός Ζωοδόχου Πηγής: Ο κεντρικός ναός του χωριού θεμελιώθηκε το 1868  σύμφωνα με το λιθανάγλυφο που σώζεται στην εξωτερική τοιχοποιία. Ο ναός καταστράφηκε κατά το ολοκαύτωμα και επανακατασκευάστηκε.

Ναός Αγίου Γεωργίου στο Βαρούσι. Είναι ο παλαιότερος κεντρικός ναός του χωριού όπου υπήρχε το παλιό νεκροταφείο. Στον προαύλιο χώρο υπάρχει ακόμα διακοσμημένη επιτύμβια στήλη που παραπέμπει στην παλαιότερη χρήση του χώρου. Από τον Άγιο Γεώργιο στο Βαρούσι μπορεί κανείς να απολαύσει μια πανοραμική θέα προς το χωριό και τη λίμνη.