Ode aan het leven

Laat ons (niet) LOS

geen L(ockdown)O(ntwikkelings)S(toornis)

Laat ons (veilig) LOS

Sinds een jaar is de samenleving over de hele aardbol verlamd en ontredderd door een kwalijk virus.

De besmettelijkheid ervan, het feit dat er vele doden zijn gevallen en zijn onvoorspelbaar gedrag hebben de vanzelfsprekende sociale organisatievormen op hun kop gezet, zoals dat in het verleden ook gebeurde tijdens pandemieën als de Spaanse griep. Maar anders dan vroeger werd het collectieve en individuele gedrag ongezien snel en op grote schaal gelijkvormig gemaakt, over vele landen heen. Bewegingen en verplaatsingen werden aangestuurd door signalen en visuele voorschriften die in de plaats kwamen van gesproken taal. Die laatste werd via radio en televisie gestroomlijnd tot zich steeds herhalende bevelen en verordeningen.

Onze collega’s gedragskundigen en motivatiepsychologen hielpen het beleid ervoor te zorgen dat de burgers de regels volgden. (Dreiging met) sanctionering, (vooruitzicht op) beloningen en de raad dat angst de volgzaamheid bevordert reduceerden onze vrijheid van handelen. Daar waren in eerste instantie goede redenen voor: een kind dat een drukke straat wil oversteken moet men ook met strakke hand tot de orde roepen, of er gebeuren ongelukken. Een virus dat dood en chaos zaait is niet niks en moet in eerste instantie met een crisisbeleid te lijf worden gegaan.

Onze collega’s (kinder-) psychiaters en psychologen wezen op de risico’s voor de ontwikkeling van kinderen en adolescenten en voor de samenhang in de gezinnen, op de druk in de instellingen voor kinderen; dat hielp om wat meer speling toe te laten op het vlak van de vrije tijd en om de scholen open te houden.

De jongeren en jongvolwassenen lijken door de overheid echter vergeten te worden.

Intussen dreigt er mogelijk alweer een derde golf en er komen varianten waarvan men het verloop nog niet kent, naast de zeer vele nieuwe varianten, waarvan enkelen onrust wekken. De WHO waarschuwt voor nog meer pandemieën. De vaccins worden niet zoals verhoopt geleverd, en men weet nog niet hoe lang ze ons gezond houden. Geven ze de verhoopte vrijheid terug, of is dit nog niet zeker?

Het is goed mogelijk dat we nog een tijdje zoet zijn met het bereiken van de zo verhoopte uitweg uit dit virusverhaal. Niemand kan in dit verhaal de toekomst lezen.

Om die reden is het van het grootste belang om ervoor te zorgen dat een lange termijn programma wordt uitgewerkt voor het geval dit geen tijdelijke toestand is. Iedereen is moe. Als we niets doen, zijn we goed op weg naar een Massa Chronisch VermoeidheidsSyndroom dat de hele samenleving treft.

Zijn de (psychiatrische) ziekenhuizen, de artsen en de (telefonische) hulplijnen hier dan wel klaar voor?

Als psychotherapeuten hebben we per definitie aandacht voor de psyché, dat onzichtbare iets wat de mens tot mens maakt. Het gedrag is wat zichtbaar en tot op zekere hoogte conditioneerbaar is. In zijn conditioneerbaarheid is de mens verwant met het dier. Conditioneren gebeurt via beloning, dreiging en straf. De controle van het gedrag via conditionering gebeurt door iemand anders dan de betrokkene zelf.

Laat het nu net dat zijn wat het laatste jaar massaal gebeurt: we moeten voortdurend aandachtig zijn voor ons opgelegde regels, die steeds worden aangepaste in functie van “een hoger doel” – het verdrijven van een virus, dat in het begin dood en chaos zaaide.

Maar een samenleving gedijt maar dankzij individuen die creatief en zelf- verantwoordelijk denken, voelen, handelen. De reductie van mensen tot goed of slecht gedrag gaat voorbij aan hun complexiteit.

Voorschriften tot waakzaamheid, gehoorzaamheid en volgzaamheid spreken bovendien andere locaties in het brein aan dan creativiteit, zelfverantwoordelijkheid en sociaal handelen. Brein en omgeving werken op elkaar in. En ook al valt de menselijke psyché niet samen met het brein, toch brengt ons dit bij twee mogelijke risico’s :

1. De maatregelen zoals ze nu worden uitgevaardigd riskeren te leiden tot een algehele “aangeleerde hulpeloosheid” (learned helplessness) bij de jongeren- jongvolwassenen. Dat is een toestand van passiviteit en apathie, die langdurig of blijvend lichamelijke stress kan veroorzaken. Deze toestand ontstaat wanneer mensen geen controle hebben over hun beslissingen. Een toestand die – mogelijk - moeilijk omkeerbaar is. Het is een goed onderzocht wetenschappelijk begrip uit de leerpsychologie. Als dit niet wordt doorbroken bij de jonge bevolking kàn dit ertoe leiden dat we over enkele jaren de boemerang terugkrijgen: in plaats van een voor de samenleving broodnodige actieve, ondernemende en creatieve bevolking zullen we mogelijk met een te passieve, volgzame en rigide bevolking te maken krijgen.

2. De ontwikkeling en organisatie van de hersenen vereist interactie met een complexe omgeving. Zowel in de vroege kindertijd als in de adolescentie tot een eind in de vroege volwassenheid gebeurt er een spectaculaire reorganisatie van de (sociale) hersenen, met effecten op het latere sociale functioneren. De onderzoeken hierover zijn nog in volle gang. Maar nu al veronderstelt men “dat eenzijdige prikkeling uit de omgeving door het kijken naar en interageren via schermen, door te leren via internet, niet hetzelfde is als sociale interactie met een echte persoon. Dit ontkennen kan schadelijke effecten hebben op de ontwikkeling van het jonge brein en op het latere sociale functioneren. De wisselwerking met echte personen zou wel eens cruciaal kunnen zijn.” (Blakemore. The Developing Social Brain: Implications for Education. Neuron. 2010 March 25; 65(6): 744–747)
   
   In de periode van de adolescentie en de jongvolwassenheid zijn de fysieke, motorische heen- en weerbewegingen tussen de groep leeftijdgenoten en het gezin een voorwaarde voor het ontwikkelen van een goede hechting. De fysieke nabijheid van en het motorisch bewegen met verschillende anderen is een levensnoodzaak in de tijd van de ontwikkeling. Waar men vroeger dacht dat de leerperiode voor sociaal gedrag zich beperkte tot de heel jonge leeftijd, ziet men nu dat hechtingsproblemen ook later kunnen ontstaan. Bijvoorbeeld in de vorm van “hospitalisme”. “Heden ten dage wordt onder hospitalisme verstaan de psychosociale schade ten gevolge van langdurig verblijf in een ziekenhuis of zorginstelling. Het drukt zich uit in gedragsveranderingen bij de zorgvrager. Mogelijke gedragsveranderingen zijn: contactarmoede, verarming van interesse, toenemende afhankelijkheid, verlies van inzicht in de eigen sociale rol, regressie, depressiviteit en apathie met mogelijk de dood tot gevolg (Putte, vande M. (2017). Van hygiëne tot infectiepreventie. Leuven, België, p24-31.)”.

Ontstaat er straks “Maisonisme”, een toestand die ontstaat door langdurig isolement of (reëel) contact met slechts een zeer beperkt aantal mensen en die psychische veranderingen bij de jonge mens zal teweegbrengen? Laten we het zover komen? Willen we dit afwachten?

Welke nieuwe psychische problemen zijn we op dit ogenblik aan het creëren? Een Lockdown Ontwikkelings Stoornis? Een Massa Chronisch Vermoeidheidssyndroom? Of het beschreven Maisonisme?

Duizenden werknemers van de Kunsten- en de Culturele sector, jong en ouder, zitten intussen thuis, hun enthousiasme en creativiteit aan banden. Hun levenslust op een waakvlammetje. Zij hebben zich in de zomer en het najaar georganiseerd om de “gebruikers” van hun diensten te ontvangen op de meest veilige manier. Zij zitten te popelen om op een verantwoorde en veilige manier te ontvangen, te gidsen, hun sociale leven en creatieve honger, te organiseren.

Bij de laatste verordeningen van het Overlegcomité (op vrijdag 5/3/21) werden ze niet eens vernoemd!

De eerste bevrijdende maatregel betrof het aantal aanwezigen op begrafenissen. Hoe belangrijk een gezamenlijk goed afscheid van overledenen ook is, het mag niet de norm worden voor (veilige!) vieringen van het leven op feesten van muziek, theater, cultuur in de brede zin.

De nadruk op gezondheid, veiligheid en wetenschappelijke beheersing van gedrag bevordert ongewild een ode aan de dood in plaats van aan het leven!

Onze jongvolwassen patiënten huilen in onze praktijk omdat ze niet meer naar hun vrijetijdsbestedingen mogen met vrienden, terwijl de meesten zich aan de regels hielden. Nu er veel minder overlijdens zijn, verliezen ze de moed als hen weer eens een bericht bereikt dat de levende les waar ze zo naar uitkeken opnieuw niet doorgaat. Dat hun iets jongere generatiegenoten wèl, maar zij niet naar hun hobby mogen. Jongvolwassenen zijn de opgelegde wandelingen beu, de eenzijdigheid van de instructies, de schuldinductie (“het zal uw schuld zijn als uw oma sterft”). Ze zijn het beu dat hun innerlijke en onzichtbare psychische rijkdom wordt ontkend, die snakt naar sociale voeding.

Docenten, leerkrachten en hoogleraren in hogescholen en universiteiten die in de veiligste omstandigheden kunnen lesgeven, zitten te wachten om hun pupillen weer rechtstreeks te mogen animeren en opleiden tot verantwoordelijke burgers, de toekomstige ondernemers, leiders, medewerkers, zelfstandigen, leerkrachten, kunstenaars.

De aanhoudende sturing en controle van ons gedrag botst tegen ons aller grenzen.

We beschouwen de wetenschappers die zich met het virus, met de epidemie en met het vaccin bezighouden als de experten par excellence om de bevolking op dit strikt natuurwetenschappelijke domein de gepaste en beschikbare informatie te verschaffen. De politici die de lastige taak hebben beslissingen te nemen en maatregelen op te leggen zijn bij uitstek de experten in beleidszaken. Voor beide groepen hebben we alle respect.

Maar zij zijn geen experten wat betreft de psychische gezondheidszorg en het psychische lijden.

Dat zijn anderen: psychotherapeuten, leraren, kunstenaars, veel meer dan zij. …. In zekere zin zijn zij, zijn wij, en met alle ironie, “experten van de ziel”, strijders in de vuurlinie van het complexe psychische leven. Elk van ons wordt dagelijks geconfronteerd met de angst en geslagenheid van de jonge burgers: we stellen ze vast, trachten te “containen”.

Jonge passie en innerlijk leven kunnen tot grote verwezenlijkingen leiden, maar ook tot enorme ontsporing. Dàt kanaliseren en dragen is wat in therapieën gebeurt.

Kunst en cultuur, sport en onderwijs kanaliseren en dragen eveneens, om te voorkomen dat het bij jongeren ontspoort en dat hulpverlening nodig wordt.

Dat is onze kracht: ondersteunen, dragen, inspireren, vooruitkijken.

Ook dat is broodnodig voor een gezonde bevolking.

We hopen dan ook dat het beleid zich zal openen voor onze analyse. We horen en lezen dagelijks dat mensen uit de kunstensector, leerkrachten van het Deeltijds Kunstonderwijs, alsook hoogleraars in het hoger onderwijs en aan de universiteiten, en werkgevers in vele sectoren enthousiast klaarstaan om de organisatie op zich te nemen voor veilige activiteiten.

Laat ons (niet) LOS

geen L(ockdown)O(ntwikkelings)S(toornis)

Laat ons (veilig) LOS

Ondertekenaars voor OPT (Ongebonden PsychoTherapeuten)

Koen Browaeys - Psycholoog, psychotherapeut - werkt in gehandicaptensector, in eigen praktijk, en als vrijwilliger bij TEJO

Mileen Janssens - Psycholoog-psychotherapeut - werkt in privépraktijk (jongeren, volwassenen

Julie Hamerlinck - Zelfstandig Psycholoog, equitherapeut (jongeren en volwassenen)

Ilse Desaeger - Psycholoog, psychotherapeut (werkt als aalmoezenier met gedetineerden)

Tania Schuddinck - psycholoog, psychotherapeut

Liza Antonneau - zelfstandig psycholoog, psychotherapeut in Brussel (jongeren en volwassenen)

Nathalie De Neef - Zelfstandig werkend psycholoog, psychotherapeut (volwassenen)

Stef Joos - psycholoog, psychotherapeut

Hilde Descamps - klinisch psycholoog, psychotherapeut

Wouter Mareels - psycholoog, psychotherapeut

Isabelle Van Damme - zelfstandig psycholoog en psychotherapeut i.o.(jongeren en volwassenen)

Evi Verbeke - psycholoog, psychotherapeut

Bindhu Van Diest - werkt als psychotherapeut in de Bijzondere Jeugdzorg

Els Therssen, - psycholoog, psychotherapeut werkzaam in PCGS en privépraktijk

Liesbet De Kock - psycholoog, filosoof - Ugent

Katrien Steenhoudt – Cultuurwetenschapper, Psycholoog, psychotherapeut - Privé-praktijk (jongeren/volwassenen)

Hanne Vandueren - Klinisch orthopedagoge, psychotherapeute, coach, lesgever

Elf Albrecht - Leerkracht van kinderen met emotionele en gedragsproblemen - De Sassepoort/Spoor 9

Karina Blanchar - Psycholoog en therapeut - Op rust, gewerkt als privè therapeut en in CLB

Frederik Van Driessche – Psycholoog, psychoanalyticus - Privé-praktijk

Veroniek Knockaert – Psychoanalytica - Zelfstandige praktijk (volwassenen en jongeren)

Tania Verhelst - klinisch psycholoog, psychotherapeut - PAAZ en groepspraktijk

Tineke Stuyven - klinisch psycholoog, psychodynamisch psychotherapeut - UPC Kortenberg en Praxis P

Elin Van de gehuchte - Ambulante woonondersteuning - DC Mozaiek

Daniella Provost – psycholoog, psychoanalytica - privé-praktijk (jongeren en volwassenen)

Elena Kuypers - Lector hogeschool - HoGent

Isabelle Mertens - Psycholoog

Bram Cassimon - Handtherapeut/ergotherapeut - Hand en Pols Centrum Dordrecht

Isabel Claeys – Psychiater - Az Maria Middelares

Gertrudis Van de Vijver - Prof. - UGent

Dennis Vermeesch – Psycholoog, psychoanalyticus - Psychiatrisch Centrum Gent-Sleidinge / privé-praktijk

Herbert Beuseling – Psycholoog, Psychotherapeut - Tilia (KJPSY AZ Nikolaas)

Jozef Corveleyn - Prof. Klinische Psychologie, psychoanalyticus - KU Leuven

Gerlind Wissing – Psychologe - VCLB Gent

Danny Keuppens – Counselor - vzw Stappen / Parcoeur

Jorunn Bauweraerts - Zangeres

Lambrecht Els - psychiatrisch verpleegkundige

Ria Walgraffe-Vanden Broucke – Psychologue, psychothérapeute - EBP-BSP

Jan Dhaese – galerist - Galerie Jan Dhaese

Chantal De Tollenaere - Klinisch Psycholoog - MindFeel

Stefan Bogaerts – Hoogleraar - Tilburg University

David Schrans - Psycholoog

Naomi Van de Moortele – Psycholoog - Uz Gent

Joost Demuynck – psycholoog, psychoanalyticus - t Wit Huis De Kade

Suzanne van Kempen - Psycholoog & Systeemtherapeut

Viviane Bruninx - Klinisch psychologe - Eigen praktijk en werkzaam in een academisch ziekenhuis in Nederland

Neeltje min antonissen – Psycholoog - Prive groepspraktijk

Laura Gypen - Klinisch psycholoog, Psychotherapeut - Vrije Universiteit Brussel / Praktijk De Mast

Linde Holvoet – Psycholoog - Vrij CLB

Katya Vandenbroucke - Klinisch Psycholoog, Psychotherapeut - Praktijk HORIZON

Nicolas Neirynck – Psycholoog, Psychotherapeut

Nathalie Hannes - klinisch psycholoog - Trefplaats Jeugdhulp Kempen

Sarah Vanderhofstadt – psycholoog, psychotherapeut

Catherine Strijpens - Klinisch psycholoog (kinderen en jongeren) - zelfstandige

Patricia Verschueren - Klinisch psychologe - Sociale dienst Stad Antwerpen

Veronique vermeir - Psychotherapeut

Elsy T’Jampens – Psycholoog - Psycho-Lo

Evert Thiery - neuropsychiater in gedragsneurologie en neuropsychologie - FgncG en UGent

Karen Penxten - Klinisch psycholoog, psychotherapeut - Mobiel team voor kinderen en jongeren/ privépraktijk

Ellen Soetemans – Psycholoog, psychotherapeut - Voorziening bijzondere jeugdzorg / privepraktijk

Inge Scheers - Psychotherapeut

Stefanie Van Hoe – Psycholoog - Privé-praktijk (Kinderen & Jongeren)

Sara Bergmans – Psycholoog, psychoanalytica - privépraktijk

Sarah Jacobs – Psychotherapeut - Groepspraktijk Menta

Emmelien Callewier - PAB-assistent, van opleiding psycholoog - Zelfstandig

Lies Synaeve – Psycholoog, psychotherapeut - psychiatrisch centrum Gent Sleidinge

Gwenda Henry – Psychotherapeut - Karus

Tine Van Wouwe – Psychotherapeut - Huis 8 Lokeren

Marie Leroy - Psychologe, psychotherapeute met pensioen

Robert Maebe – Arts - Beschut Wonen Pastya, Leuven

Stefanie Van Craen – Kinderpsychologe - Zelfstandige praktijk en werkzaam in bijzondere jeugdzorg