Матлах Ніна Аляксееўна

...Вайна пачала рушыць яе жыццёвыя планы якраз у той момант, калі Ніна толькі-толькі пачала ix будаваць. Яна выйшла замуж і чакала дзіцяці. Муж, Ягор, у той час удзельнічаў у арганізацыі партызанскага атрада ў яе родных мясцінах – Круглянскім раёне. Зрэдку наведваўся дамоў за ежай і звесткамі пра немцаў. А найчасцей у атрад ix насіла Ніна. Спадзявалася, што на цяжарную жанчыну гітлераўцы ўвагі звяртаць не будуць.

Яе хата стаяла насупраць хаты старасты. I даводзілася вынаходнічаць, каб не заўважыў той лясных гасцей, якія заходзілі сюды велымі часта. А ён ні то і сапраўды нічога не бачыў, ці толькі выгляд такі paбiў. Больш таго, менавіта яго жонка выратавала аднойчы хату ад намераў фашыстаў яе падпаліць. А можа разам з ёй і суседзяў.

Гэта здарылася тады, калі ў Ніны з’явілася немаўлятка-дачушка. Каля Быкавай Слабады, што непадалёку ад ix роднай вёсачкі Літоўск, у той момант праходзіў карны атрад. Вось тады і з’явіліся карнікі ў яе хаце. Загаласіла тады яна, запрасілася, каб не чапалі Лілечку, каб не забівалі яе.

....Яе схапілі праз некалькі месяцаў. Разам з іншымі пасадзілі спачатку ў Круглянскую турму, потым – у Стара-Барысаўскую, далей у канцлагер у Новым Барысаве. I, кінуўшы дома немаўлятак – Нініну Лілю і сваю Соню – спяшалася да яе сястра Васіліса, каб падтрымаць сястру, пачуць звесткі аб ёй. А аднойчы нават паднесла пад будыніну маленькі камячок – яе дачушку. Маладой маці выць хацелася, крычаць, бегчы... Да яе, да родненькай крывіначкі.

Аднойчы ахоўнікі сказалі, што заўтра ў Германію пагоняць. Ніна не вытрымала. Ноччу, калі ўсе ўгаманіліся, папаўзла падкопвацца пад дрот. Ваенных навыкаў не мела, сігналізацыю зачапіла. Перапалох пачаўся, па усёй тэрыторыі трасіруючыя кулі засвісцелі. Адбеглася назад, схавалася і ўспомніла раптам, што кофту каля лаза забылася. I зразумела, што раніцай знойдуць яе абавязкова. Таму не стала чакаць расправы, праз ахоўніка сама папрасілася да начальніка.

I калі трапіла да яго, прызналася, што гэта яна хацела ўцячы і пачала маліць яго:

– Не магу ад дачушкі адарвацца. Лепш тут расстраляйце ці да яе адпусціце.

I ён адпусціў яе жывую... Каб заўтра адправіць у Германію.

Ад нервовых узрушэнняў яна зусім аслабела. А яшчэ да касці нацёр нагу драўляны чаравік. На авіяцыйны завод, дзе прымусілі яе выточваць «нейкія гайкі», сяброўкі вадзілі пад рукі. А потым і ўвогуле стаяць не магла. Думала, што прыстрэляць за «непатрэбнасцю».

Там і атрымала радасную вестку аб заканчэнні вайны.

Але на радзіму адправілі ў першую чаргу пажылых і хворых. На душэўныя раны ўвагі ніхто не звяртаў. I прызначылі яе ў гаспадарчую часць дзеючай арміі. Дзевяць месяцаў яна была там і ўсё думала, думала пра дом, мужа і дачушку.

17 сакавіка 1946 года нарэшце вярнулася дамоў. Прысмакаў накупіла. I, убачыўшы каля роднай хаты дзяцей, пачала ix ім раздаваць, зазіраючы кожнаму ў вочы. Тыя радасна расхоплівалі і запіхвалі ў рот. Толькі адна маленькая дзяўчынка ручку не працягвала.

– Чыя ж гэта сарамлівая? – спыталася Hінa Аляксееўна. – Ці не Лілечка ж мая?..

Так, гэта яе дачушка была. Маці сваю яна не памятала. I яшчэ потым доўгія гады цуралася яе, быццам помсцячы за разлуку. A мацi і цяпер тая сустрэча баліць.

Вось такі адбітак наклала на Ніну Аляксееўну Матлах вайна.

Запісала бібліятэкар Зарэчанскай сельскай бібліятэкі Краўчанка А. А.

.Абпаленая вайной маладосць

Вайна. Яна не шкадавала нікога. Тысячы юнакоў і дзяўчат, чые сэрцы былі напоўнены бязмежнай любоўю да Радзімы, узняліся на барацьбу з ворагам.

Ягор Піменавіч і Ніна Аляксееўна Матлах не выключэнне з ix.

Ягор Піменавіч нарадзіўся ў вёсцы Саколіна Талачынскага раёна ў мнагадзетнай сям’і. Закончыў школу, атрымаў прафеciю вадзіцеля і быў прызваны на тэрміновую вайсковую службу. Потым працаваў на будауніцтве аэрадрома ў горадзе Лунінец Брэсцкай вобласці. За тры месяцы да вайны лёс юнака закінуў у вёску Літоўск Круглянскага раёна. Тут уладкаваўся ў мясцовы калгас. У гэтай жа вёсцы знайшоў і сваё каханне. Аднак вайна парушыла жыццёвыя планы якраз у той момант, калі маладыя толькі-толькі пачалі ix будаваць. У той час Ніна чакала дзіця.

Сэрцы маладых патрыётаў не маглі застацца раўнадушнымі да людскога гора. На акупіраванай ворагам тэрыторыі яны шукалі сувязь з партызанамі. Так, у кастрычніку 1941 года у доме Матлах з’явіліся арганізатары партызанскага атрада B. Paбінін, Г. Салафудзінаў і В. Чысцякоў. Маладая сям’я доўгі час хавала ix ад фашыстаў, нягледзячы на тое, што па-суседску жыў стараста вёскі. Пастаянна падтрымлівалі сувязь з актывістамі іншай мясцовасці, распаўсюджвалі лістоўкі.

17 сакавіка 1942 года адбылося аб’яднанне 30 мсціўцаў з партызанскім атрадам у Рацаўскім лесе. Пайшоў з імі і Ягор. Hiнa засталася ў вёсцы для cyвязi з атрадам. Яна дастаўляла звесткі пра немцаў, выконвала іншыя заданні. Партызаны ж наносілі немцам значныя страты дыверсіямі на чыгунках і шасэйных дарогах. У канцы жніўня таго ж года са штаба партызанскай брыгады «Чэкіст» Ягор Матлах быў адпраўлены на фронт.

Цяжкае выпрабаванне чакала Ніну. Яна трапіла пад аблаву карнага атрада немцаў, якія акружылі вёску і забралі ўсю моладзь у Круглянскую турму. Дома засталася дачушка-немаўлятка. Маладая маці спрабавала ўцячы ад катаў, але не ўдалося. Заставалася толкі чакаць перамогу. Радасныя весткі аб ёй атрымала, знаходзячыся на нявoльнiцкaй працы ў Германіі. Яшчэ 10 месяцаў Н. А. Матлах адбыла ў гаспадарчай часці дзеючай арміi і толькі 17 сакавіка 1946 года вярнулася дадому.

Пасля вайны сям’я ўладкавалася на працу ў калгас. Праз некаторы час мужа адправілі працаваць на Шклоўскую папяровую фабрыку. Так пераехалі ў Шклоў. За працоўныя заслугі на фабрыцы Ягор Пімінавіч і Ніна Аляксееўна aтpымaлi шмат падзяк, узнагароджаны Ганаровымі грaмaтaмi і абодва маюць званне Ветэрана працы.

Запісала бібліятэкар Зарэчанскай сельскай бібліятэкі Краўчанка А. А.