Лапацін Мікалай Іванавіч

Вялікая Айчынная вайна... Ужо колькі гадоў прайшло з таго часу, але людзі памятаюць яе.

Аб лёсе аднаго з нашых мужных землякоў я хачу паведаць.

Мікалай Іванавіч Лапацін нарадзіўся ў 1918 годзе у в. Лянёўка нашага раёна. Да вайны скончыў сярэднюю школу, курсы шафёраў, працаваў трактарыстам у Бацэвіцкай МТС. 3 восені 1940 года быў прызваны ў Чырвоную Армію на тэрміновую службу, якую праходзіў у 7-м гаўбічным палку танкавай дывізіі ў г. Беластоку. Тут яго застала вайна. У першыя яе хвіліны полк прыняў бой з ворагам і з поспехам стаў рухацца на захад. Але былі нанесены вялікія страты ў жывой сіле і ў тэхніцы. Атрымалася так, што полк трапіў у акружэнне і з баямі пачаў адступаць. Лапаціну, як шаферу, днямі і начамі прыходзілася падвозіць боепрыпасы. Аднойчы машына была падвергнута бамбардзіроўцы, і шафёр быў адкінуты хваляй выбуху. Калі ачуняў – наўкол стаялі немцы. Так Мікалай Іванавіч трапіў у палон. Тых, хто мог самастойна рухацца, пагналі ў мястэчка Зэльва, а параненых і палітработнікаў расстрэльвалі на месцы. У Зэльве згрупавалі вялікую партыю палонных і пачалі ўсіх пераганяць у г. Ваўкавыск. Там першы раз за доўгія дні шляху палонных пакармілі: кідалі хлеб у натоўп галодных людзей. Хлеб, канечне, растоптвалі, а пад кучай людзей апыналася некалькі чалавек задушаных. Гэта відовішча весяліла немцаў. Яны смяяліся, жартавалі, рабілі фотаздымкі. Іх разлік быў просты: даведзеныя голадам да знясілення палонныя потым за скарынку хлеба прададуць камуністаў і палітработнікаў. I гэта так і было, знайшлося шмат, хто не вытрымаў такога выпрабавання. Загінула шмат нашых лепшых людзей.

Затым ваеннапалонных перавезлі ў Германію ў вялікі міжнацыянальны канцлагер. які размяшчаўся ў 3-х кіламетрах ад г. Кюстрына. Тут утрымліваліся палонныя (акрамя савецкіх) самых розных нацыянальнасцей.

Лапаціну хутка далася нямецкая гутарковая мова, таму яго часта бралі на ўнутрылагерныя работы. Аднойчы яго ўзялі на пагрузку хлеба, і яго праца спадабалася начальніку хлебнай каманды Фрыдрыху Тыдзену. Пасля Лапаціна ўзялі адказным за дастаўку хлеба савецкім палонным.

Сярод палонных шмат было гутаркі аб урачы-хірургу Георгію Фёдаравічу Сінякове. Гэта быў не толькі душэўны чалавек, але і вялікі спецыяліст: амаль што без спецінвентара ён рабіў самыя розныя аперацыі і амаль без дрэнных наступстваў. Урач карыстаўся неабмежаваным даверам і вялікім аўтарытэтам сярод усіх палонных. Лапаціну таксама прыйшлося апынуцца на аперацыі. Так яны пазнаёміліся. Лапацін расказаў аб сабе і аб тым, чым ён зараз займаецца ў лагеры. Расказаў таксама, што хлебная каманда немцаў абкрадвае палонных, а крадзены хлеб абменьваюць потым на розныя рэчы ў другіх сектарах лагера. Пасля была наладжана сувязь з арганізацыйным камітэтам, Лапацін перадаваў частку хлеба, крадзенага немцамі хворым у лазарэт да доктара Сінякова.

У 1943 годзе ў лазарэт быў дастаўлены паранены Фёдар Аўксельцэвіч Даміленка, з якім пасля моцна пасябраваў Лапацін. Ён, рызыкуючы жыццём, працягваў дастаўляць хлеб параненым і хворым. У гэтым яму дапамагалі як палонныя, так і некаторыя сумленныя немцы: Гельмут Чахер і Фрыдрых Тыдзен.

Палонныя арганізоўвалі пабег. Сінякоў папрасіў дастаць компасы, каб неяк арыентавацца ў незнаёмай мясцовасці. I Мікалай Іванавіч рознымі шляхамі на працягу нейкага часу даставіў для таварышаў 10 компасаў. Многія палонныя выконвалі розныя заданні камітэта, але паміж сабой нічога гэтага не абмяркоўвалі, бо баяліся правакатараў. Асабліва ўсе аберагалі доктара Сінякова, які быў патрэбен не толькі як урач, але і як арганізатар хоць якога парадку ў лагеры.

У 1943 годзе ў лагер прывезлі абгарэлую лётчыцу Ганну Аляксандраўну Ягораву і санітарку Юлію Крамелінкаву. 3 першых хвілін прыбыцця жанчын у лагер яны сталі аб’ектам спачування і павагі палонных усіх нацыянальнасцей. Нягледзячы на жорсткі расклад у лагеры, палонныя падкуплівалі варту, перадавалі для жанчын хто што мог. Доктару Сінякову быў загад: хутчэй паставіць на ногі Ганну Ягораву, каб затым дапытаць. Але Сінякоў зрабіў усё магчымае і немагчымае, каб яе доўгі час лічылі цяжка хворай. Так ён выратаваў жыццё гэтай жанчыне, якой пасля было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.

31 студзеня 1945 года палонных вырашылі перагнаць углыб Германіі. У час перагону, ноччу, Лапацін і Даміленка здзейснілі сваю запаветную мару – пабег. Ішлі лясамі, балотамі, пакуль не дайшлі да лініі фронту. Там з тысячамі родных і незнаёмых людзей, са зброяй у руках змагаліся яны з фашысцкай нечысцю.

Прайшла вайна. Людзі вярнуліся да мірнага жыцця, да сваіх маленькіх клопатаў. Мікалай Іванавіч прыехаў у сваю родную вёску і працаваў лесніком у Віркаўскім лясніцтве. Ён ніколі не рэкламаваў сваё ваеннае жыццё. Усё жудаснае і цяжкае, што выпала на яго лёс, ён трымаў у сабе.

На жаль, два гады таму назад Мікалай Іванавіч пакінуў жыццё. Але ён назаўсёды застанецца ў нашых сэрцах як абаронца, сапраўдны чалавек і грамадзянін сваёй краіны.

Зайцава, А. Лёс земляка, або аб чалавечнасці і мужнасці / Алена Зайцава // Сцяг Саветаў. – 1996. – 24 ліпеня. – С. 3.