Крэмень Кацярына Піліпаўна

Пасля таго, як немцы спалілі нашу в. Масты разам з жыхарамі, мы з маці (яе прозвішча Кудзёлка) жылі ў суседняй Рудні. 6 мая 1943 г. у час нямецкай аблавы мяне разам з іншымі жыхарамі вёскі схапілі гітлераўцы, каб адправіць на работу ў Нямеччыну. Спачатку прыгналі людзей пад канвоем у Сіманавічы, потым у Бабруйск, адтуль у Мінскі канцлагер. Тысячы людзей сабралі ў iм, без вады i ежы. Людзі доўга не вытрымлівалі, пачалі хварэць. Калі хворых збіралася шмат, пад’язджала вялікая закрытая машына – «чорны воран» – i забірала ix. Хворых вывозілі ў лес i там расстрэльвалі.

Праз некаторы час ycix вязняў расфарміравалі па групах, адабралі ўсё лепшае, што было, i па групах на станцыю. Там разбілі зноў на групы, загналі ў доўгі таварны цягнік. Тут тоўпілася многа мінчан, яны прасілі немцаў, каб дазволілі перадаць вязням ежу, але канваіры адганялі ix ад цягніка, а калі i бралі што з ежы, то тут жа з’ядалі caмi.

Прыкладна тыдзень цягнік быў у дарозе. У цеснаце, без ежы i вады, слабейшыя з жанчын i дзяцей паміралі. Канваіры такіх выкідвалі з цягніка прама на рэйкі.

Аднойчы ноччу цягнік, нарэшце, спыніўся. Нам загадалі выходзіць з вагонаў, пастроілі ў калону i пагналі ў лагер. Як потым даведаліся, трапілі мы ў Асвенцім.

Лагер акружала высокая мураваная сцяна, паверх якой быў нацягнуты калючы дрот з падведзенай электрычнасцю.

Яшчэ па дарозе ў лагер мы зразумелі, што нас чакае. Да прыходу нашага эшалона прыгналі аднекуль цягнік з яўрэйскімі дзецьмі, жанчынамі, старымі. Ідучы праз лес да блокаў лагера, я ўбачыла прама каля дарогі велізарнае вогнішча, у якім немцы спальвалі жывых дзяцей. Яны бралі малых i, як дровы, кідалі ў агонь. Навокал несліся крыкі, стогны, плач... Мяне калаціла, як у ліхаманцы, я мацней тулілася да маці, хоць i сама ўжо разумела, што яна тут не дапаможа.

Падышлі да лагера бліжэй i ўбачылі на ўскрайку лесу вялікія, падобныя на фабрыку будынкі з высокімі круглымі комінамі – крэматорыі. 3 комінаў вырываліся клубы дыму, часам шугала полымя. Вакол стану страшэнны смурод. Усе зразумелі, што прыгналі нас у лагер, дзе спальваюць людзей.

Будынак крэматорыя быў абнесены калючым дротам. З’явіліся немцы i загадалі ўciм распранацца. Тых, хто не хацеў скідваць перад iмi адзенне, білі палкамі. Нам загадалі icцi далей.

Прайшлі некалькі сырых халодных пакояў. У адным з ix у жанчын i дзяўчынак немцы абстрыглі валасы. Рознага колеру – чорныя, як смоль, светлыя, як лён, заплеценыя ў косы, кучаравыя i прамыя – яны ляжалі тут кучамі. Убачыўшы такое, стала страшна. У апошнім пакоi стаяў вялізны чан з нейкім слізкім рэчывам, yciм загадалi змазаць iм ногі да кален. Памяшканне ўсё больш i больш напаўнялася людзьмі. Стала цесна стаяць. Раптам дзверы зачыніліся, Hoгi адчулі, што падлога заварушылася i пачала хіліцца ў адзін бок. Унізе з гэтага боку ўсе ўбачылі агонь: там была печ крэматорыя. Тыя, што стаялі бліжэй да гэтага краю, пападалі ўніз. Астатнія, не маючы магчымасці затрымацца на слізкіх нагах, таксама папаўзлі бліжэй да нахіленага краю. Заставалася толькі адно: паверыць у смерць, што набліжалася.

Але раптам падлога перастала хіліцца, наадварот, стала выраўноўвацца. Увайшлі некалькі немцаў, нешта гергетнулі паміж сабой i загадалі нам выходзіць...

Хутка ў мяне, як i ў другіх, з’явіўся на руцэ вытатуіраваны нумар – 79986. Мяне разлучылі з мамай. Дзяцей перавялі ў «кіндэргауз» – дзіцячы дом. Адсюль нас часта вадзілі ў «рывір» – бальніцу, дзе бралі кроў. Першы раз у мяне ўзялі так многа, што я страціла прытомнасць. Галодныя і абескроўленыя дзеці паміралі.

Але мне было суджана выжыць. У канцы 1944 г. да нас дайшлі чуткі, што да Асвенцыма набліжаецца Чырвоная Армія. Немцы замітусіліся, пачалі ўзрываць печы крэматорыя, знішчаць паперы. Нас пагналі далей, на захад. Хто не вытрымліваў, падаў, таго тут жа дабівалі з аўтаматаў…

Аднойчы немцаў не стала. Некалькі дзён навокал грымела кананада, а потым мы ўбачылі рускія танкі. Усе кінуліся да іх…

Прайшло столькі часу, а мне і зараз сняцца страшныя сны Асвенцыма.