Ховренкова Мария Филипповна

Шкловский район

ФОТО

(1914–1943)

Уроженка д. Ганцевичи Шкловского района, связная 8­-й и 35­-й партизанских бригад.

В июне 1943 года находилась в Оршанской тюрьме, написала предсмертные записки и зашила их в жакетку. После казни Марии жакетку передали родным. Только спустя 8 лет письма, одно – сестрам и родителям, другое – семилетнему сыну Толику, были обнаружены в рукаве жакетки…

Письма из Оршанской тюрьмы

(Орфография автора приводится без изменений)

«Буду приять с таго свету»

Зіначка, аба мне не хадатайствуй, бо ты моего дела не знаешь. Не трать средства і не убівай здоровья, «работай» і берегі сама себя, бо ты ещё молодая, тебе жыць нужно. Аба мне не плачь, я сама віновата, что заслужыла, то і па­ лучіла.

Зіначка, прошу многа, многа раз, не трать здоровья. Я жызні не жалею, бо моя судьба такая, что я, сколькі жыву, столькі и гарую. Можа без меня сынок будет счаслівей. Он і са мной гараваў, а я яго так, как нада, не накарміла нікагда и ні адела, і сама тоже. Уважайте все сына за меня і мне прасціце, што вы за мяне перажылі. Убеждайце Толю, чтоб он не скучал. Он, кагда пріносіл передачу, очень плакал, как увідел меня, проста растерался і не знал, что яму делать. Разрашылі пацалаваць. После, кагда я яго увідела, очень перажывала, ну нічего не зделаешь… Всё заставіт судьба перажыть. О, как жалею всех вас, что вам многа перажываць. Прашу, не плачце, не адна я такая. Сейчас віжу – многа людей перажываюць всякае гора. Убеждайце, как можна, маму, чтоб она не плакала. Мілыя сястрыцы, не плачце і передайце Насце, пусць она не плачыць. Я на яе не абіжаюсь. Пусць смотрыць детак. Прывет Раману и цеці Тацьяні, і Ермалаю, дядіне Марыли с яё детками і всей радне. Зіначка, скажы Ане, каб яна не плакала, і Фрузе і Моці. Такая судьба мая. Я віжу у васне часта Шурку і Віцю і Надю, Толінку кожную ночь і вас усіх віжу. Цалую всех, маму і папу, і Толінку, і Фрузу, і Моцю, і Аню, і Зіначку...

Цалую Марусю с яе сынам, Лену с яе деткамі і всех, каторые жывуць...

Я січас сіжу у вашай камеры...

Жалейце майго сыночка сіротку. Буду прыяць с таго свету. Цалую Шуру і Тамару. На мяне не абіжайцесь, не абіжайце папу.

«Помни маму, что у тебя была она»

... Харашо учыся, будь вежлівым, не куры. Не ругайся, учыся іграць на гармошку і на гітару. У тебя есць спасобнасці. На что есть спасобнасці, то не брасай із галавы, не ленісь. Все вывучай, для тебя будет не плоха. Будешь памагаць бабушке за меня і дедушке. Помні маму, что у тебя была она... Я такі уцешалась табой і ты мной, і вся наша радасць. Берегі мае картачкі. Пусць перешывают тебе папіны касцюмы. Папе нічево не блюді. Цалую вас тысячы, тысячы раз. Жылаю вам многа раз счасця, толькі не такога, как было у мяне, такога нікаму ні жалаю і такой смерці.