Жываў Аляксей Фёдаравіч

«19 студзеня 1945 года наш полк перасёк граніцу фашысцкай Германіі і к зыходу дня першым уварваўся і авалодаў горадам Пітшэн у логаве ворага. Ва ўсіх танкістаў было адно жаданне – адпомсціць за зганьбаваную імі нашу Радзіму, за здзекі над нашымі маці і сёстрамі, малодшымі братамі, за смерць нашых баявых таварышаў. Баявы дух быў прыўзняты, усе рваліся наперад. Ужо да 20 студзеня з цяжкімі, але імклівымі баямі наш 124-ы танкавы полк прайшоў наперад 22 кіламетры і авалодаў вельмі ўмацаваным населеным пунктам Крайцэндорф.

Камандзірам палка палкоўнікам П.С. Кісялёвым нам была пастаўлена задача як мага хутчэй выйсці да ракі Одэр. Авалодаўшы гарадамі Бернштадт, Грос-Цэлінге, Ларэнкранкст, Недлангін, другая танкавая рота пад камандаваннем капітана Мікалая Іванавіча Юрчанкі, пераадольваючы жорсткае супраціўленне ворага, за двое сутак прайшла больш за 50 кіламетраў і к зыходу 2З студзеня выйшла на раку Одэр. Ноччу 24 студзеня атрымалі загад: выйсці з бою і сканцэнтравацца ў горадзе Бернштадт для аднаўлення матэрыяльнай часткі і падрыхтоўкі да наступлення на плацдарм, ужо захоплены нашымі часцямі за Одэрам.

На працягу тыдня ўсе адпаведныя работы былі выкананы, а асабовы склад падрыхтаваны да новых баёў – ішла падрыхтоўка да наступлення. Ноччу мы здзейснілі марш з Бернштадта ў горад Валау, а затым пераправіліся па толькі што наведзенай сапёрамі пераправе цераз Одэр. Немцы пераправу выявілі і павялі па ёй шчыльны агонь. Юрчанка на сваім танку і я з узводам праскочылі, а ўзводы Рыбкіна і Ганчарова рэгуліроўшчыкі спынілі – было прамое пападанне па насцілу, і перапраўляцца было нельга. Сапёры пад агнём пачалі ўзнаўляць пашкоджаныя ўчасткі пераправы. Наша рота размясцілася непадалёку ад пярэдняга краю. Танкі старанна замаскіравалі, экіпажы капалі капаніры, а мы, узводныя, разам з камандзірам роты правялі рэкагнасцыроўку пярэдняга краю, намецілі шлях руху калоны, арыенціры атакі...».

Спынім на момант цытаванне ўспамінаў колішняга камандзіра танкавага ўзвода 2-й танкавай роты 124-га танкавага палка старшага лейтэнанта А. Жывова і з дапамогай самога ветэрана паспрабуем прасачыць яго жыццёвы і ваенны шлях да тае пары, пакуль ён разам са сваімі баявымі таварышамі не апынуўся ў Германіі.

Нарадзіўся Аляксей Жываў 3 сакавіка 1920 года ў вёсцы Пірагова Емяльянаўскага раёна Калінінскай вобласці ў сялянскай сям’і. Сярэднюю адукацыю атрымаў у Ленінградзе і ў 19З9 годзе паступіў у Ленінградскі гідраграфічны інстытут пры Галоўным упраўленні Паўночнага марскога шляху. Але вучыцца давялося нядоўга – ужо ў лістападзе гэтага ж года Аляксея Жывова прызвалі ў рады Чырвонай Арміі.

– Службу пачынаў у адзінаццатым запасным танкавым палку, які базіраваўся ў горадзе Луга, – прыгадвае Аляксей Фёдаравіч. – Быў курсантам, камандзірам аддзялення, памочнікам камандзіра ўзвода. Потым наш полк расфарміравалі і на яго базе стварылі 2-ю асобную лёгкатанкавую брыгаду Ленінградскай ваеннай акругі і накіравалі ў горад Пушкін. Перад вайной ужо брыгаду расфарміравалі і пераўтварылі ў 24 танкавую дывізію. Як толькі пачалася вайна, дывізію перакінулі на абарону Лугі, бо лічылася, што гэты горад – вароты ў Ленінград. Пад Лугай прыняў першы бой і першы раз гарэў у танку. БТ-5 у той час лічыўся быстраходным, развіваў хуткасць да 70 кіламетраў, але браня яго была тонкай – усяго чатырнаццаць міліметраў. Яна магла засцерагчы ад куль і асколкаў, але толькі не ад снарадаў. Наш экіпаж быў дастаткова натрэніраваны і паспеў выскачыць. Вярнуліся ў распалажэнне часці. Паколькі нас «спешылі», даводзілася ваяваць як пехацінцам. Двойчы хадзіў у разведку. Прыгадваецца такі выпадак. Падчас аднаго наступлення немцаў у салдата, што знаходзіўся побач са мной, «заеў» затвор вінтоўкі. Ён яго і туды, і сюды – нічога не выходзіць. I, бедны, заплакаў ад бяссілля. Мы ж вучыліся таму, каб любы від зброі разабраць і сабраць з заплюшчанымі вачамі. Я падскочыў да салдата, умомант вока ўхапіў няспраўнасць. «На, – кажу, – страляй!»

Але на вайне як на вайне. Пад Лугай 24-я танкавая дывізія трапіла ў акружэнне. Здарылася гэта ў верасні 1941 года. Аляксей Жывоў з групай таварышаў пачалі выхад з варожай пасткі. На гэта ім спатрэбілася каля тыдня. Не адзін раз яны натыкаліся на стаянкі ворага, але ўмела абыходзілі іх. Курс трымалі на Паўлаўск. У адным месцы сустрэліся з групай партызан, якія таксама прабіваліся з акружэння, і разам з імі выйшлі да сваіх.

У канцы верасня з часцей, што выйшлі з акружэння, была сфарміравана

124-я асобная цяжкатанкавая брыгада, у якой і працягваў ваяваць Аляксей Жывоў. У 1943 годзе адбылося перафарміраванне гэтай брыгады ў 124 асобны танкавы полк.

– У жніўні сорак другога мяне накіравалі на трохмесячныя курсы малодшых лейтэнантаў пры 54 арміі Волхаўскага фронта, якія я закончыў у пачатку лістапада. Мне прысвоілі званне малодшага лейтэнанта і прызначылі камандзірам сярэдняга танка Т-26. Запомніўся бой пад Смярдынай на Мінскім напрамку, калі нашы часці былі нацэлены на прарыў блакады. У немцаў там былі трывалыя загароды, якія на танках не пераадолееш. Іх можна было знішчыць толькі агнём з гарматы. Мы разбілі гэтыя загароды і рушылі ўздоўж прасекі – Т-34 справа, а я – злева. I раптам бачу, што нам насустрач рухаюцца нямецкія танкі аранжавага колеру, відаць, з Афрыкі. Аб небяспецы я папярэдзіў камандзіра Т-34. Той асколачным урэзаў першаму танку ў лоб, але не нанёс ніякай шкоды. I неўзабаве сам быў падбіты. Мы падбілі апошнія два танкі і самі таксама былі падбіты. Зноў давялося хуценька выскакваць, таму што танк гарэў, і як мага далей адпаўзаць ад яго, бо пачалі рвацца бакі з гаручым і боепрыпасы. Немцы з падбітых танкаў пабеглі. I вось мы вярнуліся да нямецкага танка, у якога была падбіта толькі гусеніца. Залезлі ўнутр танка, там усё было ў спраўным стане. Тады мы нацягнулі гусеніцу, а, каб не трапіць пад агонь сваіх, вывесілі на вежы чырвоны сцяг і рушылі ў размяшчэнне нашых войск. У гэтым жа танку мы знайшлі і карты, на якіх была абазначана лінія абароны немцаў. Вось за гэта мне быў уручаны ордэн Чырвонага Сцяга.

У жніўні сорак трэцяга камандзір танка Аляксей Жывоў быў цяжка паранены. А здарылася гэта так. У час адной з атак яго танк наскочыў на міну, і была пашкоджана гусеніца. Экіпаж адразу кінуўся яе рамантаваць. У гэты момант у борт ударыў варожы снарад. З танка сарвала запасны трак, якім у Жывова былі перабіты правая рука і нага. Давялося тры месяцы правесці ў эвакашпіталі, а потым зноў у строй.

Сваю другую ўзнагароду – Ордэн Айчыннай вайны II ступені – камандзір танка атрымаў за баі за горад Выбарг. Гэта было на Ленінградскім фронце. А ў канцы 1944 года 124 асобны танкавы полк, у якім Аляксей Жывоў быў камандзірам танкавага ўзвода, перакінулі на І-ы Украінскі фронт. Наперадзе – Одэрскі і Сандамірскі плацдармы, баі за якія былі вельмі цяжкія і кровапралітныя. Пад вёскай Ліўшыц іх танк быў падбіты. Цяжка параненага механіка-вадзіцеля Бутэнку баявыя сябры паспелі даставіць санітарам, але праз два дні ён памёр. Там жа загінуў камандзір 2-й танкавай роты капітан Мікалай Іванавіч Юрчанка, якому пасмяротна было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза, і механік-вадзіцель старшы сяржант Слепаў. Ад фаустпатрона загінуў экіпаж малодшага лейтэнанта Грыгор’ева. I яшчэ многа сваіх баявых таварышаў давялося хаваць старшаму лейтэнанту камандзіру танкавай роты Аляксею Жывову.

– Аляксей Фёдаравіч, – пытаюся я ў ветэрана, – а дзе вы сустрэлі Дзень Перамогі?

– Нашы войскі наступалі на Герліц, а я зноў застаўся без танка, таму мяне прызначылі камендантам горада Ніска. У гэты дзень я пайшоў правяраць пасты. Вярнуўшыся да сябе, чую: «Таварыш старшы лейтэнант! Перамога!» «Цішэй ты», – гавару свайму падначаленаму. А якое там цішэй, калі па прыёмніку пра гэта перадаюць. Тады я ўскочыў да сваіх і скамандаваў: «Пад’ём! Трывога!» Усе вольныя ад дзяжурства салдаты імгненна ўскочылі на ногі і пачалі апранацца. Тады я ім аб’яўляю: «Перамога!». Што тут пачало рабіцца – і словам не перадаць. Усе весяліліся, як дзеці. Салютавалі з розных відаў зброі. Потым правялі парад і накрылі святочны стол.

Пасля Вялікай Айчыннай вайны Аляксей Фёдаравіч Жывоў служыў у Аўстрыі, Венгрыі, Кіеўскай ваеннай акрузе, адкуль быў пераведзены ў Беларусь. У запас зволіўся ў 1960 годзе. За ратныя подзвігі ўзнагароджаны ордэнамі Чырвонага Сцяга, Айчыннай вайны I і II ступені, двума ордэнамі Чырвонай Зоркі, медалямі «За абарону Ленінграда», «За баявыя заслугі», «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.».

У Асіповічах Аляксей Фёдаравіч Жывоў амаль на працягу дваццаці гадоў узначальваў штаб грамадзянскай абароны, актыўна праводзіў грамадскую работу, за што неаднаразова заахвочваўся граматамі розных арганізацый і ўстаноў. I вось ужо 15 гадоў спявае ў народным хоры.

Напрыканцы размовы Аляксей Фёдаравіч прачула сказаў:

– У нашай роце былі байцы 12 розных нацыянальнасцей, але мы жылі, як родныя браты. Адзін аднаго паважалі і пра камандзіра пастаянна клапаціліся! Цудоўныя былі хлопцы!

Цімінскі, А. Танкісты заўсёды ў страі / А. Цімінскі // Запаветы Леніна. – 2000. – 23 лютага. – С. 2.