Дзярага Аляксей Мікалаевіч

Аляксей Мікалаевіч Дзярага нарадзіўся ў станіцы Екацярынінская Краснадарскага края 14 сакавіка 1925 года. Бацька быў патомным казакам і каб пракарміць сям’ю – у Аляксея былі яшчэ брат з сястрой – рабіў на шахце, а маці памерла, калі хлопцу споўнілася ўсяго два гады. Натуральна, Мікалаю Яфімавічу было нялёгка расціць аднаму малых, таму праз колькі часу ён ажаніўся, і мачаха палюбіла дзяцей, песціла іх.

Рос хлопчык моцным, кемлівым, цягнуўся да коней і спрытна ўпраўляўся з бацькавай шабляй – сек лазу на адным дыханні. Летам дзеці працавалі і сталелі наогул хутка: час быў і галодны, і ўвогуле цяжкі. А ў сорак першым, калі за плячыма Аляксея засталіся 8 класаў, прагучала кароткае, нібы стрэл, жахлівае слова «вайна»...

Краіне патрабаваўся вугаль, так што ў бацькі была браня, але ў 1942 годзе адправілі на фронт і яго. Мінула яшчэ паўгода, і сям’я атрымала сумную пахавальную, пра што тады 16-летні хлопец не ведаў: яму разам з дарослымі загадалі гнаць 12-тысячны статак авечак у г. Прахладны Стаўрапольскага края. Канечне, у дарозе было цяжка, але ці лягчэй было на фронце? I, сціснуўшы зубы, пераадольваючы стомленасць, пастухі ўпарта гналі жывёлу наперад, робячы толькі кароткія прывалы...

Словам, загад выканалі, і праз тыдзень перадыху, 15 красавіка 1943 года, Аляксей Дзярага быў прызваны ў рады Чырвонай Арміі і накіраваны ў 10-ы кавалерыйскі полк 63-й кавалерыйскай дывізіі. Месяц праходзіў курс маладога байца, асвойваючы пад кіраўніцтвам франтавікоў зброю і спасцігаючы іншыя «дробязі», без якіх выжыць на вайне надзвычай цяжка, плюс засвоіў галоўнае: напачатку накармі свайго баявога сябра-каня, а ўжо потым падсілкоўвайся сам.

Усяго за час ваенных дзеянняў пад казаком Аляксеем Дзярагай было забіта 5 коней, а прайшоў франтавік з баямі ад Растова-на-Доне да Альпійскіх гор. Баявое хрышчэнне радавы атрымаў у час Корсунь-Шаўчэнкаўскай аперацыі, калі быў у радах 63-й каўдывізіі ў складзе 3-га Украінскага фронта. За адвагу і гераізм яна атрымала аднайменную назву, на грудзях Аляксея зазіхацеў медаль «За баявыя заслугі», а ад паражаючых удараў вострага клінка казака знайшоў смерць не адзін дзесятак фашыстаў.

Вызначыўся цяпер ужо малодшы сяржант і пры знішчэнні Яса-Кішынёўскай групоўкі ворагу, калі вызвалялі Бесарабію. Тады кавалерысты здзейснілі 100-кіламетровы кідок і «з колаў» уступілі ў бой: дзе яны з’яўляліся, там абарона праціўніка трашчала па швах. За тыя баі ён разам з таварышамі атрымаў падзяку ад самога Вярхоўнага Галоўнакамандуючага. Усяго падобных падзяк у яго цэлы тузін – за рашучасць, мужнасць і гераізм пры вызваленні румынскага горада Роман і г.д. Па загаду І. Сталіна, непасрэдна якому падпарадкоўвалася дывізія, кавалерысты здзяйснялі рэйды, фарсіравалі Дняпро, прымалі ўдзел у вызваленні Магілёва, дзе не адзін з іх пакрыў сябе нявянучай славай і склаў галаву...

Потым – жорсткія баі за ўкраінскую Белую Царкву, венгерскія Дэбрэцэн, Будапешт, Надзьканіжу і іншыя населеныя пункты, ён вызваляў Чэхаславакію і Югаславію. Сяржант уступіў у партыю, быў узнагароджаны ордэнам Славы III ступені, медалём «За ўзяцце Будапешта», двума – «За адвагу», атрымаў раненне, а вайну старшына скончыў у Аўстрыі. Пасля чаго каўдывізія здзейсніла марш у Румынію і ў г. Рыбнік-Сарэт здала коней, зброю і амуніцыю, а сама прыбыла ў Асіповічы, распачаўшы мірнае жыццё. Ён узяў шлюб з Таццянай Сцяпанаўнай і працягваў служыць да 25 снежня 1955 года.

Калі звольніўся ў запас, то вырашыў з’ездзіць на радзіму, адшукаць родных. I даведаўся, што бацька загінуў на фронце, а брата, сястры і другой маці таксама няма ў жывых. Заставацца там не захацеў, вярнуўся ў Асіповічы. Тры гады рабіў загадчыкам ваенгандлёвай сталовай на палігоне «Рэпішча», потым столькі ж часу працаваў у ваенных гарадках Цэль і Лапічы, 8 гадоў кіраваў дзейнасцю магазіна ў Градзянцы.

У семдзесят першым ветэран змяніў месца працы: уладкаваўся стрэлачнікам у пасёлку, а ўжо праз паўгода – руплівыя працаўнікі звычайна не застаюцца па-за кадрам – быў прызначаны дзяжурным па станцыі Градзянка. На гэтай пасадзе прарабіў 12 гадоў, пасля чаго яшчэ дзесяць працаваў начальнікам станцыі. У працоўнай кніжцы за гэты час з’явіліся новыя запісы аб заахвочваннях, у калектыве ж толькі пашырыўся заслужаны аўтарытэт. Сустракаючы 40-годдзе перамогі над нямецка-фашысцкімі захопнікамі, быў узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны I ступені.

На заслужаны адпачынак Аляксей Мікалаевіч мог пайсці, канечне, раней, аднак яго папрасілі парабіць яшчэ, так што аддаў чыгунцы яшчэ дзесяцігодку і канчаткова развітаўся з працай у 2003 годзе: як ні круці, а гады бяруць сваё, сёння яму ідзе семдзесят дзевяты...

Разам з жонкай яны вырасцілі-выхавалі дваіх дзяцей, сын Уладзімір і дачка Людміла атрымалі вышэйшую адукацыю і зараз жывуць-працуюць адпаведна ў Мінску і Валожыне.

Алейнікаў, Г. «Нас вадзіла маладосць…» / Георгій Алейнікаў // Асіповіцкі край. – 2004. – № 29. – 13 красавіка. – С. 2.