Паўловіч Надзея Андрэеўна

Яна ўсё сваё свядомае жыццё прымала роды, была, так сказаць, адукаванай бабкай-павітухай, для якой кожнае нараджэнне дзіцяці – гэта святы непаўторны цуд, цуд прадаўжэння жыцця. I невядома, адкуль у яе з’яўляліся цёплыя, спагадлівыя, падбадзёрваючыя словы для парадзіхі і ласкавыя, пяшчотныя – для немаўляці, якое толькі што з’явілася на свет. I яна па-мацярынску шчыра, сардэчна жадала ўсім нованароджаным шчаслівага і доўгага веку.

Яна – гэта былы фельчар-акушэр Асіповіцкай райбальніцы, заслужаны работнік аховы здароўя Беларускай ССР Надзея Андрэеўна Паўловіч, якая нядаўна адзначыла сваё васьмідзесяцігоддзе. I да гэтага часу ўсе яе былыя кліенты з глыбокай павагай успамінаюць чуласць і дабрыню гэтай жанчыны, называючы яе па імю і імю па бацьку. Такую памяць і пашану заслужыла Надзея Андрэеўна ўсім сваім папярэднім жыццём. А яно ў яе, па праўдзе кажучы, не было такім просталінейным, без усялякіх зігзагаў. Якраз наадварот. Выпрабаванняў на яе душу выпала столькі, што іх бы хапіла на некалькі чалавек. Ды і ўсё жыццё жанчыны як аповесць са шматлікімі сюжэтамі і сюжэцікамі.

– Нарадзілася я ў вёсцы Вялікія Лазіцы Шклоўскага раёна. Бацькі ўсё жыццё працавалі на зямлі. У нашай сям’і гадавалася пяцёра дзяцей. Я была другой пасля старэйшай сястры.

Калі пачалася калектывізацыя, многія аднавяскоўцы адразу пайшлі ў калгас, у тым ліку і наш бацька. Кулакоў у вёсцы не было, а таму нікога не раскулачвалі і не высылалі. Вучыцца давялося ў суседняй вёсцы Гавяды, дзе існавала пачатковая школа на чатыры класы. У ёй працававаў адзін настаўнік. А сямігодку заканчвала ў Шклове, пасля якой паступіла ў Магілёўскі трохгадовы медполітэхнікум на акушэрскае аддзяленне. Было гэта ў 1933 годзе.

А з 1936 года Надзея Паўловіч ужо працуе акушэркай і загадчыцай аптэчнага пункта ў Ліпені. Прымаючы роды, васемнаццацігадовая дзяўчына пешшу і на кані абышла і аб’ехала ўсе вёскі сельсавета. Брыцалавічы, Усціж, Семіровічы, Рафалін, Хімное, Ігнатоўка, Кабылянка, Орча, Паташня, Няччо – вось далека не поўны пералік тых населеных пунктаў, у якіх ёй давялося пабываць. Па маладую акушэрку прыязджалі нават з Яноўкі і іншых вёсак другога сельсавета. I ўсюды яе чакалі з надзеяй і нецярпеннем. I трэба сказаць, што ўсе яе выезды заканчваліся паспяхова. Ды і ў аптэцы даводзілася праводзіць нямала часу, адпускаючы лекі вяскоўцам. Так у паўсядзённых клопатах праляцепа пяць гадоў. Наступіў год 1941.

– 22 чэрвеня ў чатыры гадзіны раніцы па мяне прыехалі, не памятаю ўжо, з якой вёскі, прымаць роды. Па дарозе нас сустрэў аднавясковец Піня Шапіра, які сказаў, што пачалася вайна, – прыгадвае Надзея Андрэеўна. – Калі вярнулася, у вёсцы ўжо пачалася паніка. А праз два дні да мяне завітаў старшыня сельсавета Канстанцін Шунько, які параіў, каб я адправіла дадому малодшую сястрычку, якая гадавалася пры мне, бо чакаецца мабілізацыя. I сапраўды нас выклікалі ў ваенкамат, сабралі ў Прудку. Там мы прабылі тры дні, але на фронт так і не трапілі. I я засталася працаваць на ранейшым месцы. Праз некаторы час прыехаў тата і забраў ад мяне сястрычку.

У канцы чэрвеня 1941 года Асіповіцкі раён быў заняты нямецкімі захопнікамі. Пацягнуліся дні акупацыі. Свядомыя савецкія людзі не маглі змірыцца з «новым парадкам», і ўжо ў гэтым жа годзе ў раёне з’явіліся першыя парасткі партызанскага руху. На базе групы М.П. Каралёва быў арганізаваны партызанскі атрад, які базіраваўся спачатку ў лясах пад Дубраўскім раз’ездам, а потым перабраўся ва ўрочышча Рассоха.

Антыфашысцкія настроі панавалі і ў асяроддзі ліпеньскіх жыхароў, асабліва сярод моладзі. Так, браты Кунько, Упадзімір Сакольчык і другія стварылі сваю групу, якая займалася зборам зброі, рыхтавалася да партызанскай барацьбы. Яны вастрылі зуб на начальніка мясцовай паліцыі Лютэра.

У гэты час надзвычай ускладнілася і жыцце Надзеі Паўловіч. Яна па-ранейшаму выконвала свой прафесійны абавязак, наведвала парадзіх, прымала роды, але рабіць гэта было ўсё цяжэй і цяжэй. Работа медыка, якая добра ведала большасць людзей сваіх вёсак, была пад пастаянным наглядам. На ўсіх дарогах з’явіліся варожыя патрулі, якія не прапускалі фельчара туды, куды ёй было патрэбна. Даводзілася хітраваць і рызыкаваць, паколькі Надзея са свайго аптэчнага пункта выносіла медыкаменты, перавязачныя матэрыялы і інш.

– Аднойчы, – успамінае Надзея Андрэеўна, – да мяне прыйшоў сам Лютэр. У яго нешта з вачамі здарылася, і іх трэба было закапаць кроплямі. Паабяцаў наведацца і на другі дзень. Пра гэта даведаліся падпольшчыкі і сталі падумваць, як яго знішчыць. А як яго заб’еш, калі ў яго ўзмоцненая ахова. Два паліцэйскіх ў кабінеце стаяць, а двое – на вуліцы. Была я тады сувязной у атрадзе Баразны. Партызаны ўвесь час патрабавалі медыкаменты. I мы разам са сваёй гаспадыняй Марыяй Францаўнай Адальфовіч не раз хадзілі ў лес. Быццам жалуды збіраць. Медыкаменты хавалі каля Брыцалавіцкай стражы, а потым перадавалі іх партызанам.

Была звязана Надзея Паўловіч і з галоўным урачом гарадской бальніцы Фёдарам Мартынавічам Пруднікавым і лабаранткай гэтай жа бальніцы Верай Андрэеўнай Працко, якія таксама перадавалі медыкаменты партызанам. У горад яна наведвалася раз у два тыдні. I ўсе гэтыя візіты заканчваліся без непрыемнасцей. Але аднойчы...

– Было ўжо пад восень. Я выбралася ў горад. Паміж Орчай і Паташняй мяне запыніў патруль. Паліцэйскім растлумачыла, што я – акушэрка і іду на роды. Яны гатовы былі ўжо адпусціць мяне, але немец, што быў з імі, скамандаваў: «Узяць!». Так я апынулася ў лагеры ваеннапалонных, які размяшчаўся ў паліклініцы. Нас, чалавек дваццаць жанчын і дзяўчат, змясцілі ў зубаўрачэбным кабінеце, у якім пад столлю было невялічкае акенца. Фортку немцы адчынілі, каб была вентыляцыя. I знаходзілася сярод нас жанчына з Ігнатоўкі па прозвішчу Грышановіч. У лагеры ваеннапалонных сядзеў яе сын, здаецца, старшы лейтэнант. А яна прыйшла яго адведаць і сама папалася. Вось яна і кажа:

– Я ўжо свой век аджыла, а вы ж маладыя, вам яшчэ жыць ды жыць. Станавіцеся на мяне і ўцякайце. Нас траіх і выпусціла. Вакол лагера дрот калючы са званочкамі напяты. Пералазячы загарадзь, хтосьці з нас зачапіўся за яе. Званочкі зазвінелі. Немцы шарахнулі па нас з кулямёта, але не зачапілі. Куды падзеліся тыя дзяўчаты – не ведаю, а я выбралася на Чумакову вуліцу і падалася ўніз да ракі к Прудку...

У гэтым месцы свайго апавядання Надзея Андрэеўна расхвалявалася, завільгатнелі вочы, і яна на некалькі хвілін прыціхла, а потым прадоўжыла:

– Цёмна ўжо было, але бачу – нехта наперадзе перайшоў дарогу. Потым пачуўся лёгкі свіст. Сэрца маё ёкнула, але думаю: «Што будзе, тое будзе» і шыбую далей. Высветлілася, што гэта каралёўская група ішла на заданне. Хлопцы і прывялі мяне ў свой атрад, а адтуль праводзілі да Баразны.

Медыцынскую службу атрада №211 узначальвала ўрач Марыя Сцяпанаўна Бліцко, санінструктарам была Алена Сушко, а медсястрой – Надзея Суравец. Надзея Паўловіч стала начальнікам санчасці і фельчарам атрада.

– Цяжка было, вельмі цяжка. Не хапала медыкаментаў. У шпіталі адначасова знаходзілася па 15-20 чалавек. Чым маглі, тым лячылі, але стараліся ставіць і ставілі на ногі. Смяртэльных выпадкаў не было.

Надзея Андрэеўна Паўловіч не толькі лячыла партызан, але і сама ў складзе дыверсійных груп выходзіла на падрыў шашы каля Татаркі, Ліпеньскага шляху паміж Няччом і Паташняй. У час рэйкавай вайны на перагоне Асіповічы-Брыцалавічы была паранена. У санчасці атрада ёй аказалі першую дапамогу, а потым праз два дні пераправілі ў шпіталь атрада Каралёва. Там яна знаходзілася тры дні. Партызанскія ўрачы дасталі з яе цела буйны асколак, а вось дробныя не рызыкнулі. І яны знаходзяцца ў целе і па сённяшні дзень, нагадваючы пра сябе ў любое дрэннае надвор’е. Разам са сваім атрадам Надзея Андрэеўна восем разоў мяняла месцазнаходжанне, каб не трапіць у акружэнне. З часцямі Чырвонай Арміі партызаны злучыліся 30 чэрвеня 1944 года ў раёне вёскі Палядкі, але і пасля гэтага працягвалі знішчаць нямецка-фашысцкіх захопнікаў у раёне вёсак Брыцалавічы, Ясень і ў межах горада. Але ў гэтых баях Надзеі Андрэеўне ўдзельнічаць не давялося. Яе пакінулі лячыць людзей. Калі ў тым жа 1944 годзе была адкрыта ў горадзе бальніца, яна засталася працаваць тут акушэркай аж да выхаду на пенсію ў 1978 годзе.

Надзея Андрэеўна Паўловіч можа па праву ганарыцца сваім мінулым жыццём. Яна ўзнагароджана ордэнам Айчыннай вайны II ступені, медалямі «За баявыя заслугі», «Партызану Айчыннай вайны», медалём Жукава і медалём «Ветэран працы». 16 чэрвеня 1972 года ёй прысвоена ганаровае званне «Заслужаны работнік аховы здароўя Беларускай ССР». Яна выбіралася дэпутатам гарадскога Савета. Па запрашэнні сваёй сяброўкі Зінаіды Канстанцінаўны Пацкевіч – майстра вытворчага навучання класа медыцыны міжшкольнага вучэбна-вытворчага камбіната (яна, дарэчы, і пазнаёміла мяне з Паўловіч) не раз наведвалася на сустрэчы з будучымі медсёстрамі, дзялілася сваімі ўспамінамі пра вайну, сваім медыцынскім вопытам. За што моладзь ёй вельмі ўдзячна.

Пры развітанні Надзея Андрэеўна сказала так:

– Нялёгка ўсім нам цяпер, але перажывём. Галоўнае, каб вайны не было. Гэта самае страшнае на свеце.

Цімінскі, А. Жыве такая жанчына / А. Цімінскі // Запаветы Леніна (Асіповічы). – 1999. – 14 красавіка.