Міхадзюк Фёкла Аляксандраўна

Вайна. Кожны чалавек на зямлі, калі чуе ці вымаўляе гэтае слова, адразу ўяўляе нешта страшнае і непапраўнае, што не ўспрымаецца ніякім розумам.

Мы хочам расказаць пра чалавека, які ў гады Вялікай Айчыннай вайны сумленна выконваў свой абавязак, верыў у перамогу, нясцерпна чакаў і набліжаў яе.

– Нарадзілася я 14 кастрычніка 1923 года, у сям’і была старэйшай. Бацька працаваў цесляром, маці – паляводам у калгасе. Закончыла 5 класаў Дараганаўскай СШ, – так пачала свой расказ адна са старэйшых жыхарак вёскі Каўгары Фёкла Аляксандраўна Міхадзюк.

Доўгімі зімовымі вечарамі назірала за тым, як вясковыя жанчыны, сабраўшыся на попрадкі ў іх хаце, займаліся звыклым для кожнай заняткам: ткалі, вышывалі, вязалі. Такі яна з дзяцінства прывучылася да працы і пранесла гэты занятак праз усё свядомае жыццё. Не раз яе высокамастацкія вырабы ўпрыгожвалі сцэну вясковага клуба падчас правядзення святочных мерапрыемстваў.

Калі пачалася Вялікая Айчынная вайна, Фёкла Аляксандраўна разам з іншымі маладымі дзяўчатамі з вёскі працавала на заводзе ў горадзе Мінску. Дзяўчаты пешшу пайшлі ў сваю родную вёску, дзе, нягледзячы на ваеннае ліхалецце, жыццё працягвалася. Менавіта тут Фёкла пазнала сапраўднае каханне – адзінае на ўсё жыццё. У 1942 годзе яна выйшла замуж за мясцовага хлопца Лявона Міхадзюка і пасялілася ў сям’і мужа. Была яна шчаслівая сваім замужжам, гадавала першынца – сыночка Мікалая, які нарадзіўся праз год.

У 1943 годзе Лявон Сцяпанавіч пайшоў у партызанскі атрад, які базіраваўся ў глухіх лясах непадалёку вёскі Каменка.

Здраднік выдаў гэтую сям’ю – ворагі арыштавалі бацькоў Лявона Сцяпанавіча. Іх даставілі ў ваенную камендатуру, якая размяшчалася ў будынку Дараганаўскай сярэдняй школы. Пыталі аб сыне, партызанах, але яны маўчалі. Праз некалькі дзён, нічога не даведаўшыся, ворагі іх расстралялі. Фёкла Аляксандраўна з маленькім сыночкам на руках паспела ўцячы: яе схавала ў падполлі свайго дома жыхарка вёскі Халькі Алена Лявонцьеўна Муха.

У хуткім часе аб гэтай трагедыі даведаліся ў партызанскім атрадзе. Лявон забраў жонку і сына і размясціў у вёсцы Лука ў сям’і Барысавых, там жа знаходзіліся і другія члены партызанскіх сямей. Праз колькі часу іх усіх пераправілі ў вёскі Слаўкавічы і Зорка Любанскага раёна, у новае размяшчэнне партызанскага атрада.

3 таго часу Фёкла Аляксандраўна разам з мужам знаходзіцца ў сямейным партызанскім лагеры: Лявон Сцяпанавіч хадзіў у разведку, на баявыя аперацыі, а маладая жанчына пякла хлеб, гатавала ежу для партызан, даглядала параненых.

Так сталася, што партызаны перабазіраваліся ў другі раён, а сем’і пераправіць не паспелі. I ворагі захапілі іх у палон, пасля чаго пешшу па Слуцкай шашы пагналі ў Бабруйскі лагер.

Дзяцей ворагі прымусілі пакінуць у вёсцы Баянічы. Палонных размясцілі ў лагеры ў Бабруйску, кармілі адзін раз у суткі баландай. Ноччу вадзілі на допыты, распытвалі пра сувязь з партызанамі. Днём, пад аховай немцаў, ганялі на прымусовыя работы ў горадзе.

Балела, разрывалася на часткі сэрца маці ад горкіх думак пра сыночка: дзе ён, што з ім? Увесь час не пакідала думка пра ўцёкі з няволі. I калі яна разам з чатырма сяброўкамі ў чарговы раз была на рабоце ў горадзе, звярнулася з просьбай да шафёра – дапамагчы ім. Спачатку ён адмовіўся, але сярод іх была вельмі смелая дзяўчына Броня, якая прапанавала шафёру свой залаты пярсцёнак, і той пагадзіўся. Дзяўчаты схаваліся ў кузаве машыны ў саломе і такім чынам былі перавезены праз раку Бярэзіну. Хаця немцы і спынілі па дарозе машыну, але, на вялікую радасць, дзяўчат не заўважылі і машыну адпусцілі.

Шафёр пакінуў уцякачак у лесе. Цяжка прыйшлося дзяўчатам – дарогі былі замініраваны, трое з сябровак падарваліся на міне, а дзвюм, у тым ліку і Фёкле Аляксандраўне, пашчасціла дайсці да вёскі, дзе пакінула свайго сынка. Сэрца маці разрывалася ад радасці і сціскалася ад жалю: жывы, але цяжка хворы на тыф быў яе Міколка. Праз некаторы час трапілі яны з малым зноў у партызанскі атрад. Як ні старалася маці выратаваць свайго першынца, але не змагла: хлопчык памёр на руках у маці. Моцна гаравала маладая жанчына, хутка сама захварэла на тыф, часова аслепла...

Калі савецкія войскі пагналі немцаў на захад, Лявон Сцяпанавіч пайшоў на фронт. Пры вызваленні Польшчы быў цяжка паранены, спачатку знаходзіўся ў Познаньскім і Люблінскім шпіталях, пасля перавялі ў Казанскі. Перанёс дзве складаныя аперацыі, у канцы 1945 года вярнуўся на радзіму, дзе яго чакала Фёкла Аляксандраўна. Вярнуўся Лявон Сцяпанавіч з ордэнам Славы III ступені, медалямі “За адвагу”, “За перамогу над Германіяй”, “За ўзяцце Варшавы”.

3 таго часу і сталі Міхадзюкі працаваць у родным калгасе: Лявон Сцяпанавіч механізатарам, пазней – загадчыкам калгаснай майстэрні, а Фёкла Аляксандраўна ў паляводчай брыгадзе. Пабудавалі прасторную светлую хату. Пяцёра дзяцей нарадзілася і вылецела з бацькоўскага гнязда. Аляксандр жыве ў Таліне, Валянціна і Людміла – у Лідзе, Алу лёс закінуў у Маскву. Малодшы сын Анатоль жыве ў роднай вёсцы, працуе ў Дараганаўскім лясніцтве. Часта наведваюць дзеці родную маці – дапамагаюць ёй па гаспадарцы. Не стала Лявона Сцяпанавіча, ужо 2 гады як памёр.

Чалавек паважанага ўзросту, Фёкла Аляксандраўна знясіленая цяжкімі жыццёвымі выпрабаваннямі і ваенным ліхалеццем, але колькі аптымізму і жыццялюбства ў адносінах да справы і людзей. Парадак у хаце і на падворку, мноства кветак на вокнах і ў палісадніку. Яна ўсё жыццё займаецца вышываннем, ткацтвам, вязаннем. У той дзень, калі мы яе наведалі, надвор’е стаяла пахмурнае, але ў хаце Фёклы Аляксандраўны было светла і радасна ад прыгажосці вышытых фіранак, ручнікоў, посцілак і тканых ходнікаў. Яе нястомныя рукі ніколі не ведаюць адпачынку, і ў той дзень яны вышывалі фартушкі на могілкі сваіх блізкіх – на белым палатне ярка алелі макі, цвілі валошкі...

Фёкла Аляксандраўна змагалася побач з іншымі ў партызанскім атрадзе, перанесла допыты ў Бабруйскім лагеры, але ніколі не шукала для сябе нейкіх ільгот. Хацелася б, каб адказныя асобы, ад якіх гэта залежыць, звярнулі ўвагу на гэтую жанчыну, і яна не засталася несправядліва пакрыўджанай і забытай, яна заслужыла павагу, падтрымку і абарону дзяржавы, і хоць напрыканцы свайго жыцця пакарысталася тымі заслужанымі льготамі, на якія маюць права ўсе ветэраны Вялікай Айчыннай вайны.

Васько, А. Алеюць макі, ды цвітуць валошкі / Алена Васько, Валянціна Міхадзюк // Асіповіцкі край. – 2004. – № 42. – 28 мая. – С. 2.