MAL REJİMİ TASFİYESİ
Mal Rejimi Nedir?
Eşlerin evlilik öncesi ve sonrası edindikleri mallar üzerindeki hak ve yükümlülüklerin, evlilik birliğinin sona ermesinden sonraki süreçte tasfiye edilmesine ilişkin kural çeşitlerine mal rejimi denmektedir.
Yasal Mal Rejimi Nedir?
2002’den önce 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi döneminde taraflar arasındaki yasal mal rejimi mal ayrılığı rejimi olsa da günümüzde yasal mal rejimi EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİDİR.
EDİNİLMİŞ MAL TMK m. 219:
I. Edinilmiş Mallar:
Madde 219- Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.
Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:
1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım
amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
4. Kişisel mallarının gelirleri,
5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
Edinilmiş mal karinesi; m.222/3
“Bir eşin bütün malları, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir.”
Bir malın edinilmiş olup olmadığını o şeyin edinilmiş mal olmadığını iddia eden ispat edecektir.
Edinilmiş Mallara örnek vermek gerekirse; Oyak, sosyal yardım sandıkları, sosyal güvenlik veya sosyal yardım ve kuruluşlarının veya personele yardım amacıyla kurulan sandık ve benzerleri, bu vb.lerin yaptığı ödeme bunlar aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş maldır.
II. Kişisel mallar
1. Kanuna göre
Madde 220- Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:
a.Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
b. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
c. Manevî tazminat alacakları,
d. Kişisel mallar yerine geçen değerler.
2. Sözleşmeye göre
Madde 221- Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler.
Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler.
Mal Rejimi Tasfiyesinde Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?
Temelde dikkat edilmesi gereken 2 aşama vardır; birincisi mal edinilmiş mal mı? Kişisel mal mı? Yani davaya konu edilen kazanım hangi kategoride ona bakmalıyızdır.7
İkinci aşama DAP(Değer Artış Payı) var mı? Eklenecek değer var mı? Bunlara bakmak gerekir. En son olarak da hesaplamaları yapmam gerekir. Hesaplamalarımızı yaparken TMK m. 225/son; boşanma davası açıldığı tarih baz alınmalıdır. Taraflar arasında mal rejiminin sonlandığı tarih boşanma davasının açıldığı tarihtir.
Mal rejimi tasfiyesi davası bir alacak davasıdır. Alacak davası olduğu için de sonuç olarak bir bedel çıkacaktır.
DEĞER ARTIŞ PAYI (DAP)
Madde 227- Eşlerden biri diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç ya da uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında alacak hakkına sahip olur ve bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır; bir değer kaybı söz konusu olduğunda katkının başlangıçtaki değeri esas alınır. Böyle bir malın daha önce elden çıkarılmış olması hâlinde hâkim, diğer eşe ödenecek alacağı hakkaniyete uygun olarak belirler. Eşler, yazılı bir anlaşmayla değer artışından pay almaktan vazgeçebilecekleri gibi pay oranını da değiştirebilirler
DAP ayrı dava açılıp talep edilir mi? Hayır. Talep eden taraf tasfiye sırasında malda ortaya çıkacak değer artışı için katkısı oranında alacak hakkına sahiptir. Bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır. DAP alacağını bağımsız istenemez, bir tasfiye davası olacak. Peki tasfiye anı ne zaman oluyor? Karara en yakın tarihteki sürüm değeri yani keşif tarihidir.
2 türlü değer artış payı vardır;
1. Konjonktürel: Kendiliğinden değerlenir. Örneğin taşınmazın önünden yol geçer, metro geçer, otoyol geçer kendiliğinden değerlenir. Tipik DAP alacağıdır.
2. Endüstriyel: Kişinin kendi gayretiyle, çabasıyla olan artıştır. Örneğin dağ evinize yol açtın ya da başka bir faaliyet yaptın. Dilekçenizde bu durumun belirtilmesi gerekir. Kendiliğinden dikkate alınmaz.
EKLENECEK DEĞERLER
Madde 229- Aşağıda sayılanlar, edinilmiş mallara değer olarak eklenir:
1. Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar,
2. Bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler. Bu tür kazandırma veya devirlere ilişkin uyuşmazlıklarda mahkeme kararı, davanın kendisine ihbar edilmiş olması koşuluyla, kazandırma veya devirden yararlanan üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir.
Maddenin 2. fıkrası daha geniştir. Maddenin ilk fıkrası diyor ki: eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde (mal rejimi ne zaman sonlanıyordu, m.225/son) eşin rızasını almadan olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar örneğin Yani eşine evi hediye verdin, eşimin rızası vardı nasıl vardı? imzası mı vardı buna bakmak lazım. Zira ev hediyesi olağan hediye sayılmaz.
İkinci fıkrası ise daha geniş tutuyor. Mal rejiminin devamı süresince yani evlilik hayatı boyunca diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler söz konusu. Bu davalarda üçüncü kişiyi de davaya ihbar etmek faydalı olacaktır.
Diyelim ki diğer eşin katılma alacağını azaltmak maksatlı bir taşınmaz devri yapıldı. Bu gibi durumlarda o mal varlığı eklenecek değer olarak varmış gibi değer görüyor. Örneğin ev satılmış ve bir başkası oturuyor, halihazırda evde ikamet eden kişi durumu kabul etmezse gayrimenkul değerlendirme uzmanı değer tespiti yapıyor ve o mal varlığı sanki varmış gibi değer görüyor. Buna göre hesaplamalar yapılıyor. Fakat davayı ihbar etmek önemlidir.
3. TMK madde 229/son da önemlidir;
“Aile konutu için tapu iptali tescil davası Aile Mahkemesinde, diğer taşınmazlar için Asliye Hukuk Mahkemesinde açılır. “
" TÜM BU ANLATILANLAR IŞIĞINDA TMK MAL REJİMİ HUSUSUNU ANLAMAK YETERLİ OLMAYACAKTIR. BU SEBEPLE ALANINDA UZMAN BİR AVUKAT EŞLİĞİNDE DAVA VE İŞLERİ YÜRÜTMEK MÜHİMDİR. "
Av. Şeyda SİNDİ
