Trí tuệ nhân tạo (AI) đã xuất hiện và tham gia vào hầu hết các hoạt động của con người. Trong nhiều lĩnh vực, trí tuệ nhân tạo và robot đã thay thế vị trí làm việc của con người và mang lại nhiều kết quả tích cực. Đối với báo chí, sự xuất hiện của những “nhà báo robot” không phải là điều không thể xảy ra.

Nhà báo robot nói gì?

Trong thời đại công nghệ số hóa, khái niệm "nhà báo robot" không còn là một ý tưởng viễn tưởng mà đã trở thành hiện thực. Với sự phát triển vượt bậc của trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (Machine Learning), các robot không chỉ tham gia vào các lĩnh vực sản xuất và dịch vụ, mà còn đang dần thâm nhập vào ngành báo chí. Nhà báo robot, hay còn gọi là nhà báo AI, đang mang lại những thay đổi lớn lao cho ngành công nghiệp này.

Nhà báo robot là các hệ thống phần mềm sử dụng trí tuệ nhân tạo để thu thập, phân tích và viết các bài báo. Những hệ thống này có thể xử lý một lượng lớn dữ liệu trong thời gian ngắn, giúp tạo ra các bản tin nhanh chóng và chính xác. Các nhà báo AI có thể tự động hóa nhiều công việc của nhà báo truyền thống như viết tin tức, phân tích dữ liệu và thậm chí là phỏng vấn ảo.

Nhà báo robot có khả năng phân tích và viết bài trong thời gian ngắn, giúp các tòa soạn báo đưa tin nhanh chóng và cập nhật liên tục. Điều này đặc biệt quan trọng trong thời đại mà thông tin thay đổi liên tục. Với khả năng phân tích dữ liệu lớn (Big Data), nhà báo AI có thể tìm ra những thông tin quan trọng và xu hướng mới từ hàng triệu dữ liệu mà con người khó có thể xử lý kịp. Sử dụng nhà báo robot giúp giảm chi phí nhân lực cho các tòa soạn báo. Họ có thể thay thế một số công việc lặp đi lặp lại mà nhà báo truyền thống phải làm, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.

Mặc dù AI có thể viết bài nhanh chóng và chính xác, nhưng chúng thiếu sự sáng tạo và khả năng thể hiện cảm xúc như con người. Điều này có thể làm giảm giá trị của bài viết trong mắt độc giả. Việc sử dụng AI trong báo chí đặt ra nhiều câu hỏi về đạo đức và độ tin cậy. Ai sẽ chịu trách nhiệm nếu nhà báo robot viết sai hoặc tạo ra các tin giả. Sự gia tăng của nhà báo robot có thể ảnh hưởng đến việc làm của các nhà báo truyền thống. Nhiều người lo ngại rằng AI sẽ thay thế hoàn toàn công việc của họ trong tương lai.

Mặc dù còn nhiều thách thức và hạn chế, nhưng không thể phủ nhận rằng nhà báo robot đang mở ra một chương mới cho ngành báo chí. Trong tương lai, nhà báo AI sẽ không chỉ dừng lại ở việc viết tin tức mà còn có thể tham gia vào các hoạt động phân tích chuyên sâu, đưa ra các dự đoán và thậm chí là tham gia vào các cuộc thảo luận chính trị và xã hội.

Nhà báo robot đang và sẽ tiếp tục là một phần quan trọng của ngành báo chí trong thời đại công nghệ số. Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực này không chỉ mang lại những lợi ích to lớn mà còn đặt ra nhiều thách thức cần được giải quyết. Điều quan trọng là làm thế nào để kết hợp giữa khả năng của nhà báo AI và sự sáng tạo của con người để tạo ra những sản phẩm báo chí chất lượng cao, đáng tin cậy và mang tính nhân văn.

Việc hiểu và thích nghi với sự thay đổi này sẽ quyết định sự thành công của các tòa soạn báo và cả ngành công nghiệp báo chí trong tương lai.

Tương lai của báo chí thông minh

Thực tế, nửa trên của bài báo này là sản phẩm của AI đưa ra sau chưa đầy 1 phút với yêu cầu “viết bài báo về chủ đề nhà báo robot”. Tổng cộng hơn 700 chữ, đầy đủ các phần mở đầu, triển khai các ý chính và kết luận, đây hoàn toàn có thể trở thành một sản phẩm báo chí hoàn thiện, sẵn sàng xuất bản. Nếu sử dụng một ứng dụng AI công nghệ cao hơn và được yêu cầu chi tiết thêm, bài báo sẽ có chất lượng tốt hơn nữa, không thua kém gì con người chắp bút. Thử nghiệm thêm với ứng dụng khác, kết quả cho ra bài viết tương tự song được bổ sung thêm nhiều ví dụ điển hình cho nhà báo robot như nhà báo Heliograf của tờ The Washington Post (Hoa Kỳ) với khả năng tự quét thông tin và viết bài trong thời gian thực. Đúng như những gì nhà báo robot đã tự hào về mình khi có thể sản xuất sản phẩm báo chí với tốc độ siêu nhanh, nội dung đầy đủ và dữ liệu phong phú.

Tuy nhiên, bất cập của “nhà báo robot” đã xuất hiện khi tìm kiếm bài viết có nội dung tương tự một thiết bị, đường truyền khác. Kết quả đưa ra gần như giống với bài viết ở trên, cho thấy đối với cùng một vấn đề, AI sẽ đưa ra những sản phẩm lặp lại, thiếu tính sáng tạo. Trong bài viết về mình, AI cũng tự nhận đây là yếu điểm đầu tiên của công nghệ này và thực sự đây là điều khó có thể cải thiện và cạnh tranh với con người. Khi các phóng viên sản xuất sản phẩm báo chí cho cùng đề tài, góc nhìn và đánh giá của mỗi người là khác nhau, từ đó đưa ra những quan điểm, bình luận mới mẻ, kết hợp với trải nghiệm thực tế và cảm xúc giúp cho bài viết trở nên chân thật. Về bản chất, AI là sự tổng hợp và phân tích kho dữ liệu đã có, nên sẽ thiếu đi tính mới lạ và độc nhất. Thêm nữa, các tác phẩm được tạo ra cho công cộng từ AI sẽ thiếu đi những đặc sắc về ngôn ngữ trong khi tiếng Việt vốn là kho tàng khổng lồ với tính chất lịch sử, vùng miền, truyền thống khác nhau mà chỉ con người mới biết sử dụng, lồng ghép một cách độc đáo và hài hòa để bài báo trở nên hấp dẫn và đọng lại ấn tượng với độc giả.

Trong tương lai, báo chí thông minh chắc chắn là mục tiêu cần thiết với các cơ quan báo chí khi sử dụng công nghệ vào hoạt động, tiết kiệm thời gian và sức người. Trí tuệ nhân tạo vào các phần mềm có thể được áp dụng vào sản xuất những sản phẩm báo chí có tính chất mô tả, đưa tin cơ bản một cách nhanh chóng hoặc giúp sức cho tòa soạn chuyển đổi một cách dễ dàng từ báo in sang các hình thức đa phương tiện hiện đại và thu hút người xem. Khi đó, những nhà báo truyền thông sẽ vẫn giữ vai trò quan trọng với tư duy và cảm xúc thật của con người để sáng tạo ra những bài viết, quan điểm hoặc thậm chí là những tranh luận mà chưa từng có trong kho dữ liệu của AI. Việc phát triển của công nghệ sẽ thúc đẩy các cơ quan báo chí và đội ngũ nhà báo nỗ lực nhiều hơn nữa để làm chủ trí tuệ nhân tạo, khai thác hiệu quả các ứng dụng, đồng thời chú trọng hơn trong khai thác những điểm nhìn mới, tăng cường cảm xúc trong sản phẩm báo chí của con người, tạo sự khác biệt rõ nét và không thể trùng lẫn với sản phẩm từ AI.

Kết lại, cũng không thể khẳng định chắc chắn rằng những nhà báo robot có khắc phục được triệt để các nhược điểm và thay thế con người làm báo hay không. Nhưng tại thời điểm này, việc cần làm đúng như nhà báo robot đã viết giúp: “Điều quan trọng là làm thế nào để kết hợp giữa khả năng của nhà báo AI và sự sáng tạo của con người để tạo ra những sản phẩm báo chí chất lượng cao, đáng tin cậy và mang tính nhân văn. Việc hiểu và thích nghi với sự thay đổi này sẽ quyết định sự thành công của các tòa soạn báo và cả ngành công nghiệp báo chí trong tương lai”.

 - LÊ TẤT -