Liên tục trong những ngày qua, cơ quan Công an đã tiến hành khởi tổ hàng loạt bị can, khám xét nhiều trung tâm đăng kiểm xe cơ giới để điều tra các sai phạm trong đăng kiểm. Vụ việc gây xôn xao dư luận đang là hồi chuông cảnh tỉnh và chấn chỉnh hoạt động lĩnh vực này.

Cây kim trong bọc

Đăng kiểm từ lâu đã trở thành một công đoạn và quy định quen thuộc với người sở hữu xe cơ giới, trong đó phần đông là các loại xe ô tô. Xe ô tô mới mặc dù đã trải qua rất nhiều bước kiểm tra, đánh giá chất lượng từ khi xuất xưởng đến khi bàn giao cho người mua song vẫn phải tiến hành đăng kiểm mới đủ điều kiện lưu thông trên đường. Sau đó cứ định kỳ, chủ phương tiện lại mang xe đến các trung tâm đăng kiểm để thực hiện thủ tục kiểm định. Trong vòng 4 năm giai đoạn 2019-2022, có gần 120 trung tâm đăng kiểm do doanh nghiệp tư nhân làm chủ được xây mới trên cả nước. Việc này đã góp phần giảm tải cho các trung tâm đăng kiểm trước đây vốn đang chịu áp lực cao do số lượng phương tiện gia tăng song lại đặt ra nhiều vấn đề trong công tác quản lý.

Có thể thấy rõ, từ lâu, nhiều lái xe hay nói chuyện về “đăng kiểm khát nước”, ám chỉ việc khi đăng kiểm viên đề nghị chủ xe “cho anh em mấy đồng uống nước”. Kinh nghiệm cứ thế truyền tai nhau rằng mỗi khi đi đăng kiểm, chỉ cần tình cờ để một ít tiền ở chỗ dễ thấy trên xe là sẽ được hỗ trợ nhiệt tình, nhanh chóng lọt qua vòng kiểm tra dù có những khiếm khuyết nhỏ hoặc bỏ qua việc “độ”, chế thêm các cấu trúc không đúng quy định. Còn đối với những phương tiện không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật ở mức độ cao, đặc biệt là các loại xe vận tai của doanh nghiệp thì sẽ có người nhận làm dịch vụ với một khoản tiền để vượt qua.

Những sự việc như vậy chắc hẳn đã âm thầm diễn ra trong một thời gian dài đến khi CATP Hồ Chí Minh vào cuộc điều tra, bắt nguồn từ một số lượng lớn các phương tiện được cơi nới thành xe, thùng xe để chở hàng quá khổ quá tải; xe ô tô sử dụng không đúng loại mâm, lốp, không đảm bảo tiêu chuẩn khí thải… vẫn lưu thông hàng ngày trên đường với tem đăng kiểm đầy đủ hợp lệ. Cụ thể, các trung tâm đăng kiểm đã có hành vi can thiệp vào công tác kiểm định, bỏ qua các vi phạm, tác động vào hệ thống máy móc và phần mềm làm sai lệch kết quả kiểm định để nhận tiền “lót tay”. Bước đầu xác định hơn 50 nghìn giấy chứng nhận kiểm định cho xe ô tô đã được cấp sai quy định. Cơ quan điều tra đã bắt giữ và khởi tố hàng chục bị can, trong đó có cả các cán bộ thuộc Cục đăng kiểm bị tạm giam. Hơn thế nữa, vụ việc con tiếp tục gây chú ý đặc biệt khi trong quá trình làm rõ, một “giám đốc” trung tâm đăng kiểm được xác định… không biết chữ, chỉ học hết lớp 3 cách đây 50 năm!

Vậy là những “cây kim trong bọc” đã bắt đầu lộ ra và có thể còn chưa dừng lại về số lượng và quy mô, từ đó kéo theo nhiều hệ lụy và diễn biến phức tạp trong lĩnh vực đăng kiểm xe cơ giới, đòi hỏi sự vào cuộc toàn diện của cơ quan chức năng để công tác đăng kiểm diễn ra đúng quy định.

Chấn chỉnh triệt để

Từ những sai phạm đang dần được đưa ra ánh sáng, việc chấn chỉnh để các hoạt động đăng kiểm xe cơ giới đi vào nề nếp đúng quy định cần được thực hiện triệt để song cũng là cơ hội để các cơ quan chức năng đánh giá và có những điều chỉnh phù hợp.

Trước hết, cần phải xác định rõ công tác đăng kiểm là bước ngăn chặn sớm nhất của việc các phương tiện cũ nát, không đủ tiêu chuẩn, cơi nới để chở hàng quá khổ quá tải, lắp thêm các trang bị như đèn pha công suất lớn, còi, khung giá cồng kềnh… Những chiếc xe như vây là nguồn cơn phá hỏng các công trình giao thông, tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn rất cao. Nếu được sàng lọc và ngăn chặn từ khi đăng kiêm sẽ loại trừ hoàn toàn khả năng rủi ro từ những phương tiện này.

Những sai phạm trong đăng kiểm đang thể hiện tính hệ thống và thường xuyên rõ rệt, cho thấy khâu kiểm soát, quản lý trong lĩnh vực đăng kiểm còn nhiều lỗ hổng. Với sự chỉ đạo và vào cuộc của nhiều cơ quan từ Chính phủ đến các ngành và địa phương, những kỳ vọng không chỉ nằm ở việc tìm ra và xử lý các trường hợp tiêu cực mà còn là sự chờ đợi những hành động có tính chất lâu dài, lấp đi những khe hở trong quản lý, không tạo cơ hội cho tiêu cực xảy ra để phòng ngừa tình trạng tương tự trong tương lai. Trong bối cảnh của chuyển đổi số, việc nghiên cứu và áp dụng số hóa, công nghệ hiện đại, giam sát tự động và từ xa nên được cân nhắc.

Việc chỉnh đốn để thực hiện đăng kiểm đúng quy định, không có sách nhiễu, tiêu cực sẽ gia tăng tính ổn định trong xã hội. Khi số lượng người dân và doanh nghiệp sở hữu xe ô tô gia tăng rất nhanh mà phần đông đều chấp hành đúng quy định cho phương tiện của mình, thì việc công tác đăng kiểm minh bạch, đúng quy định sẽ tạo sự yên tâm cho người dân khi sử dụng xe và khi tiến hành các thủ tục liên quan. Như vậy, chính từ phía những người sử dụng xe ô tô, ý thức và tự giác chấp hành các quy định kỹ thuật cũng phải được nêu cao để đảm bảo quyền lợi và an toàn cho chính mình.

Bên cạnh việc chỉnh đốn công tác đăng kiểm, đây cũng là cơ hôi để xem xét và đánh giá lại các tiêu chuẩn, quy định, quy trình đăng kiểm để đảm bảo hài hòa lợi ích cho người dân. Khi những sai phạm trong đăng kiểm được phanh phui, gần như ngay lập tức các cơ sở đăng kiểm đều chấn chỉnh lai hoạt động. Tại nhiều nơi lại phát sinh ra tình trạng các trung tâm đăng kiểm cẩn thận đến mức cực đoan. Nhiều phương tiện bị trượt đăng kiểm vì những khiếm khuyết nhỏ, không ảnh hưởng đến khả năng vận hành của xe cũng như tác động đến môi trường. Dù chiếu theo quy định thì có thể không sai nhưng với sự cứng nhắc và máy móc đang đẩy cái khó sang cho người dân và doanh nghiệp, giống như đây là một sự “phản ứng” tiêu cực của các trung tâm đăng kiêm khi nhiều đơn vị bị “sờ gáy”. Vì vậy, các cơ quan có thẩm quyền cần liên tục bám sát với những điều kiện và diễn biến trong thực tế để đánh giá và điều chỉnh các quy định sao cho cân bằng giữa việc tuân thủ pháp luật nhưng linh hoạt và thuận lợi cho người dân.

Đã đến lúc để toàn bộ lĩnh vực đăng kiểm nhìn nhận lại bộ máy, loại bỏ những phần chưa tốt, tích cực đấu tranh và phòng ngừa triệt để với tiêu cực, đồng thời cải tiến phù hợp để đăng kiểm thực hiện tốt nhất vai trò của mình, đem lại những giá trị tốt đẹp cho lĩnh vực giao thông vận tải cũng như toàn xã hội.

- LÊ TẤT -